Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • w94 3/15 rau 28-31
  • Josephus Ena Revareva

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Josephus Ena Revareva
  • 1994 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • Ena Tauhau Negana
  • Ia Lao Roma, Bena Ia Lou
  • Flavius Josephus Ena Revareva
  • Dirava Ena Hereva Lalo-Pararalaia
  • Roma Idia Gwau Ede-ede Henia
  • Tuari Murinai
  • Momokani, Josephus ese Unai Ia Torea, A?
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia—2013
  • Inai Oi Diba, A?
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia—2010
  • Ioane Bapatiso Ia Noho Momokani, A?
    Topik Ma Haida
  • Dirava ese Kara Ia Karaia Neganai Do Oi Mauri, A?
    1996 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
1994 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
w94 3/15 rau 28-31

Josephus Ena Revareva

IDAUNEGAI taudia sivaraidia idia tahudia taudia ese Josephus ena revareva idia lalodia bada. Keriso ia mase, bena lagani hani mo murinai ia vara. Iesu ena peroveta herevana be Iuda besena ai ia momokani be ena matana amo ia itaia. Josephus be tuari biaguna, gavamani ena gwaukau tauna, Farisea tauna, bona diba tahua tauna.

Josephus ese gau momo ia torelaidia. Ena revareva ese Baibel ena hereva idia hadiaridia, bona Palestine tanona ena oromana idia gwauraia hedinarai. Unai dainai taunimanima momo ese ena buka idia hoia, sibodia edia ruma ai do idia duahia totona.

Ena Tauhau Negana

Josephus be lagani 37 C.E. ai ia vara; unai be Roma pavapavana Caligula ena lohia laganina ginigunana. Josephus ena tamana be hahelaga iduhuna tauna. Josephus ia gwau ena sinana be hahelaga tauna badana Ionatan ena tubuna ta.

Ia tauhau neganai, Josephus ese Mose ena taravatu ia tahua goadagoada. Iuda taudia edia orea toi, Farisea taudia, Sadukea taudia, bona Essene taudia, be ia dibadia namonamo. Essene taudia edia orea ia ura henia dainai, ena lalona ia hadaia ia be tau ta ladana Bannus ida lagani toi do idia noho hebou tano gagaena ai. To ena mauri laganidia be 19 neganai ia rakatania, Ierusalem ia lou henia, bona Farisea taudia edia orea ai ia vareai.

Ia Lao Roma, Bena Ia Lou

Lagani 64 C.E. ai Josephus be Roma ia lao henia, Iuda hahelaga taudia haida, Iuda ena gavana Feliki ese Pavapava Nero dekenai ia siaidia do ia kota henidia totona taudia, durudia totona. Dala ai lagatoi ia mutu neganai, Josephus be kahirakahira ia mase. Gui taudia 600 edia amo 80 mo sibodia idia hamauridia.

Josephus be Roma ai ia noho neganai, Iuda tauna ta ese ia hakaua lao Nero ena adavana, Poppaea, dekenai. Poppaea ese ia durua dainai ena gaukara ai ia kwalimu. Josephus ese Roma hanuana ena hairai ia laloa momo, bona gabeai ia laloaboio lasi.

Josephus be Iudea ia lou lao neganai, Iuda taudia edia lalohadai aukana be Roma do idia gwau ede-ede henia. Ia hamaorodia bema Roma do idia tuari henia neganai do idia kwalimu diba lasi. To ia koudia diba lasi, bona reana ia gari, do idia laloa ia be sibona ena bese hadikaia tauna garina, unai dainai Iuda taudia edia tuari biaguna dagina ta ia abia dae Galilea ai. Ena be ena tuari taudia ia hahegaegaedia namonamo Roma taudia do idia tuari henidia totona, to Vespasian ena tuari oreana ese Galilea idia abia. Josephus ena gabu aukana Jotapata ai idia koua hegege dina 47, bena idia abia.

Idia abia mauri neganai, Josephus ia peroveta, ia gwau nega daudau lasi Vespasian be pavapava ai do ia lao. Dibura ai idia koua, to unai hereva ia gwauraia dainai, idia panisia lasi. Ia momokani neganai idia ruhaia. Tuari negana orena lalonai Roma taudia edia hesiai lao henia ai gado ia hahanaia bona ia herohemaino. Vespasian bona ena natuna Titus bona Domitian ese idia durua dainai, edia famili ladana Flavius be sibona ena ladana ai ia hakapua.

Flavius Josephus Ena Revareva

Josephus ena revareva ginigunana ena ladana be Iuda Tuarina. Idia laloa hari buka 7 ia toredia, Iuda taudia be Roma ena siahu bada hereana do ia hadibalaidia totona, do idia gwau ede-ede lou garina. Hari revareva lalodiai, Iuda besena sivaraina, Antiochus Epiphanes ese (167 B.C.E. ai) Ierusalem ia abia negana amo ela bona heiriheiri be 67 C.E. ai ia vara negana. Unai murinai, sibona ena matana amo ia itaia tuarina, lagani 73 C.E. ai ia ore gauna, be ia sivarailaia.

Josephus ena revareva ma ta ena ladana be Iuda Senedia, ia lalonai Iuda besena sivaraina ia torea. Genese ese ia gwauraia negana amo ela bona Roma idia tuari henia negana padadia idia vara gaudia sivaraidia be buka 20 lalodiai ia toredia. Josephus ese Baibel ena sivarai ia badinaia namonamo, bona sene herevadia bona lalohadai ma haida ia atodia kau.

Josephus ese sibona ena mauri sivaraina ia torea, ladana be Mauri. Tuari lalonai ia karaia karadia edia maoro ia gwauraia toho, bona Tiberias tauna Justus ese ia samanilaia herevadia ia hakoikoidia toho. Ena revareva namba 4 ladana Apion Gorea Totona lalonai, Iuda taudia gwauraidia kerere herevadia ia goredia.

Dirava Ena Hereva Lalo-Pararalaia

Josephus ese unai sivarai momo ia toredia maoromaoro. Ena revareva ladana Apion Gorea Totona lalonai, ia hahedinaraia Iuda taudia ese Apokrifa bukadia idia abidia dae lasi Buka Helaga ena kahana. Ia hahedinaraia Buka Helaga ena hereva be maoromaoro bona idia hahemomokani heheni. Ia gwau: “Buka momo herea, idia hahekoikoi heheni gaudia, be lasi ai dekenai, . . . to ai be mai emai buka 22 mo [unai be hari ita ese buka 39 ai ita hapararadia gaudia], idia lalodiai be nega gunadia sivaraidia; ai laloa idia be Dirava ena.”

Iuda Senedia bukadia lalodiai, Josephus ese Baibel ena sivarai ia habadaia. Ia gwau Abraham ese Isako bouboulaia totona ena imana bona ena aena ia kwatudia neganai, “Isako ena mauri laganidia be 25.” Josephus be ma ia gwau, Isako ese boubou patana karaia gaukarana ai ia heduru murinai, ia gwau “ ‘bema Dirava bona ena tamana edia lalohadai ia dadaraia, ia be guna ia vara be maoro lasi’ . . . Unai dainai ia be maoromaoro boubou patana ia lao, tamana ese do ia bouboulaia totona.”

Israel ese idaunegai Aigupitona idia rakatania sivaraina latanai Josephus ese inai hereva ia atoa kau: “Idia gavadia taudia edia momo be inai: kariota 600, hosi-gui taudia 50,000, bona raka taudia 200,000, iboudiai be mai edia tuari gaudia.” Josephus be ma ia gwau: “Samuel ena lagani be 12 neganai ia peroveta matama: nega ta ia mahuta neganai, Dirava ese ia boiria, ena ladana ia hatoa.”​—1 Samuel 3:​2-21 itaia.

Ena revareva ma haida ai, Josephus ese takisi, taravatu, bona guna idia vara gaudia ia gwauraidia. Ia gwau Herod ena pati ai ia mavaru bona Ioane Bapatiso ena kwarana ia noia haneulatona ena ladana be Salome. (Mareko 6:​17-26) Herod ia torelaidia momo. Ia gwau “ena buruka toana hunia totona, [Herod] ese ena huina ia hakoremaia.”

Roma Idia Gwau Ede-ede Henia

Iesu ese Ierusalem bona ena dubu ia perovetalaia, bena lagani 33 mo murinai ena hereva ia momokani matama. Iuda taudia haida Ierusalem lalonai edia lalohadai be Roma ena lohia siahuna do idia dadaraia. Roma taudia be unai idia kamonai dainai, lagani 66 C.E. ai edia tuari oreadia idia siaidia, unai gwau-edeede do idia koua bona gwau-edeede taudia do idia panisidia totona. Suria ena gavana Cestius Gallus ese ia gunalaidia. Ierusalem ena magu murimurina gabudia idia hadikadia murinai, Cestius ena tuari taudia ese edia kamepa amo hanua ena magu idia koua hegege. Idia kwalimu dalana be inai: Edia kesi idia abidia isi bona idia hahekapudia, matabudi ena koukouna toana hegeregerena ai idia halaodia. Josephus ia gwau: “Diba ese idia tarakidia diba lasi; unai dainai, magu ena henuna kahana idia kokia noho neganai bero idia abidia lasi, bona gau iboudiai idia hegaegaelaidia, dubu ena ikoukou do idia gabua totona.”

Josephus be ma ia gwau: “Unai neganai Cestius . . . ese ena tuari taudia ia haloudia . . . hanua ia rakatania, mai badina lasi.” Ena be Josephus ese Dirava ena Natuna ena ladana ia heatolaia gwauraia lasi, to Keristen taudia Ierusalem lalonai ese idia naria gauna sivaraina be ia torea. Iesu ena peroveta herevana hamomokania gauna be unai! Guna Iesu ia gwau: “Tuari orea ese Ierusalema do idia koua hagegea do umui itaia, vadaeni do umui diba iena dokona ia kahirakahira vadaeni. Unai neganai Iudea dekenai idia noho taudia be ororo dekenai do idia heau lao, bona hanua lalonai idia noho taudia be do idia heau murimuri dekenai, . . . badina be davana karaia negana be unai.” (Luka 21:​20-22) Iesu ena hahegani hegeregerena, ena orea taudia mai edia kamonai ese hanua idia heautania haraga, gabeai ia lalonai ia vara hisihisina amo idia roho mauri.

Roma tuari taudia be lagani 70 C.E. ai idia lou mai neganai, idia vara gaudia sivaraidia be Josephus ese ia toredia. Vespasian ena natuna roboana, Jeneral Titus, ia mai, Ierusalem mai ena dubu mai hairaina abidia totona. Hanua lalonai, orea idauidau be biagua siahuna abia totona idia tuari heheni, bona rara momo idia bubua. Josephus ia gwau: “Haida be unai hisihisi idia lalohisihisilaia bada dainai, idia ura Roma taudia ese hanua do idia abia”; edia helaro be “unai hisihisi amo do idia harohodia mauri.” Ia gwau unai Iuda taudia be “dadidadi taudia,” moni momo taudia edia kohu idia hadikaia ore bona ladana bada taudia idia aladia mase​—idia laloa edia lalodia idia hegeregere Roma taudia ida do idia herohemaino.

Ierusalem hanuana taudia idia tuari heheni noho lalonai, edia noho be dika rohoroho, bona mase taudia idia guridia lasi. “Idia tuari heheni noho lalonai, mase tauanidia senudia idia moidia.” Taunimanima idia hamasedia, edia aniani bona kohu do idia dadia totona. Hisihisi ania taudia edia taitai be nega ibounai idia kamonai.

Titus ese Iuda taudia ia hamaorodia namona be hanua do idia kehoa ia ena bena do idia mauri. Ia ese “Josephus ia siaia, sibodia edia gado ai do ia hereva henidia totona, badina be ia laloa sibodia edia bese tauna ta ena hereva do idia abia dae.” To idia ese Josephus idia gwau henia. Bena Titus ese ara ia karaia, hanua ibounai ia koua hegege. (Luka 19:43) Raka lasi dalana be lasi, unai dainai taunimanima momo be hitolo dainai idia mase. Idia karaia noho tuarina dainai ma haida danu idia mase. Bena Titus ese Ierusalem ia abia. Ia diba lasi Baibel ena peroveta herevana ia hamomokania unai. Gabeai, ena magu aukadia bona ena kohoro ia itadia namonamo neganai, ia gwau: “Dirava mo sibona ese Iuda taudia na inai magu aukadia amo ia halasidia.” Iuda taudia milion ta mai kahana be idia mase.​—Luka 21:​5, 6, 23, 24.

Tuari Murinai

Tuari murinai Josephus ia lao Roma. Flavius iduhuna taudia ese idia durua dainai, Roma hanuana tauna ta bamona ia be Vespasian ena ruma badana gunana lalonai ia noho, bona Titus ese pensen monina bona harihari gaudia ia henia. Unai neganai buka momo ia toredia.

Mani inai oi laloa: Josephus ese inai hereva “Theocracy” ia laloa davari. Iuda besena ia gwauraia, ia gwau: “Aiemai gavamani . . . be Theocracy idia gwauraia be maoro, badina be lohia siahuna be Dirava ena.”

Josephus ia gwau lasi ia be Keristen tauna ta. Dirava ena lauma ese ia hasiahua lasi. To ena revareva ese idaunegai gaudia sivaraidia idia hadiaridia namonamo.

[Picture on page 31]

Josephus, Ierusalem ena magu ai

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2025)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia