Inai Oi Diba, A?
Baibel sibona lasi, to gau ma haida ese idia hamomokania Iesu be guna ia noho, a?
▪ Iesu ena nega murinai idia noho toretore taudia haida be Iesu idia herevalaia. Idia ta be Cornelius Tacitus, ia be King taudia edia lohia henunai idia noho Roma taudia edia sivarai ia torea. Tacitus ese lagani 64 C.E. ai Roma hanuana be lahi ese ia araia sivaraina ia herevalaia neganai, ia gwau haida idia laloa unai dika be King Nero ese ia havaraia. Tacitus ia gwau Nero ese kerere be Keristani taudia dekenai ia atoa toho. Tacitus ia gwau: “Keriso—ia amo inai ladana, Keristani idia abia—be Pontio Pilato, Tiberio ena lohia negana lalonai ia noho siahu tauna ta ese ia hamasea.”—Annals, XV, 44.
Histori ia torea Iuda tauna, Flavius Josephus ese Iesu ia herevalaia danu. Josephus ese lagani 62 C.E. ai Roma ena gavana Festus ia mase neganai idia vara gaudia bona iena gabuna ia abia tauna Albinus ia herevalaia neganai, ia gwau Hahelaga Tauna Badana Ananus (Anania) be “Sanhedrin ena hahemaoro taudia ida idia hebou bona Iesu Keriso ena tadina Iamesi bona ma haida be unai hebou taudia vairanai idia abia lao.”—Jewish Antiquities, XX, 200 (ix, 1).
Dahaka dainai Iesu idia gwauraia Keriso?
▪ Evanelia bukadia ese idia hahedinaraia, aneru Gabriela be Maria dekenai ia hedinarai bona ia gwau Maria be do ia rogorogo, bona iena natuna ena ladana do ia gwauraia Iesu. (Luka 1:31) Baibel negadia ai, Iuda taudia be unai ladana idia gaukaralaia momo. Histori ia torea Iuda tauna, Josephus, be inai ladana Iesu idia abia taudia 12 ia herevalaia, to Baibel ese unai ladadia ia herevalaia lasi. Maria ena natuna idia gwauraia “Nasareta tauna,” unai ese ia hahedinaraia Iesu be Nasareta amo ia mai. (Mareko 10:47) Danu iena ladana ma haida be “Keriso,” o Iesu Keriso. (Mataio 16:16) Unai ena anina be dahaka?
Inai hereva “Keriso” be Greek gado herevana Khri·stosʹ, bona Heberu gado herevana Ma·shiʹach (Mesia) amo idia abia. Inai hereva ruaosi edia anina be “Horoa Tauna.” Iesu be tanobada ai ia do mai lasi neganai, ma haida ese unai ladana idia abia danu. Hegeregere, Mose, Arona, bona King Davida idia gwauraia horoa taudia, anina be Dirava ese idia ia abia hidi maduna idia huaia bona siahu taudia ai idia lao totona. (Levitiko 4:3; 8:12; 2 Samuela 22:51; Heberu 11:24-26) Iesu, idia perovetalaia Mesiana, be Iehova ese ia abia hidi tauna badana. Unai dainai, ia idia gwauraia “Keriso, Mauri Diravana ena Natuna.”—Mataio 16:16; Daniela 9:25.
[Picture on page 15]
Flavius Josephus ena laulau