Bese Idauidau Tadikaka Hegeregeredia Idia Noho Edia Orea Lalonai Lau Moale
WILLIE DAVIS ESE INAI SIVARAI IA GWAURAIA
Lagani 1934 ai tanobada hegegemadai taunimanima momo be moni gaukarana idia davaria diba lasi bona United States ai taunimanima edia noho ia auka herea, moni be lasi dainai. Cleveland, Ohio ai, pulisi tauna ta bona Komiunisi tauna ta idia heatu. Pulisi tauna ese Komiunisi tauna ia pidia mase bona unuseniai ia gini hahinena ta danu. Unai hahine be egu tubuna, Vinnie Williams.
KOMIUNISI taudia idia gwau idia be kopi idauidau taudia dainai unai ia vara, badina be egu tubuna be korema bona pulisi tauna be kurokuro. Pulisi samanilaidia herevadia be revareva ai idia toredia bena idia hariharilaidia. Egu tubuna guria gaukarana bona ena davana idia karadia. Mase mauana idia huaia taudia edia foto be lau dekenai ia noho—iboudiai be kopi kurokuro taudia, komiunisi pati taudia. Idia iboudiai be edia imadia idibadia idia kahudia kuboru bona idia abidia isi. Gabeai unai kara be Black Power ena toana ai ia lao.
Tubugu ia mase neganai, ena natuna ia rogorogo, bena hua hani murinai lau vara. Lau tubu daekau neganai, lau hereva goevagoeva diba lasi, lau lanalana; unai dainai, lau sikuli neganai, hereva goevagoeva dalana be lau idia hadibaia danu.
Lauegu lagani be ima neganai, egu tamana bona sinana idia parara, bena emai sinana ese lau bona egu taihuna ia narimai. Egu lagani be 10 neganai, sikuli negana murinai moni gaukarana lau karaia. Lagani rua murinai, sikuli negana vairanai bona murinai danu lau gaukara. Lau abia monina amo egu famili lau durua bada. Gabeai, Sinagu be gorere dainai opereisini ia abia loulou neganai, sikuli lau hadokoa bena moni gaukarana be ful-taim lau karaia.
Orea Lau Davaria, Tadikaka Hegeregeredia Idia Noho
Lagani 1944 ai, Iehova ena Witness tauna ta ese buka ta ladana “The Truth Shall Make You Free” be egu kakana (kasin) ena adavana ia henia, bena ia ida Baibel stadi ia karaia. Lau danu be unai Baibel stadi lalonai lau helai. Unai lagani ai Eastside Kongregesen ena Haroro Sikuli lau lao henia matama. Sikuli naria tauna, Albert Cradock, be guna ia hereva goevagoeva diba lasi, lau hegeregerena, to unai ia hamaoromaoroa vadaeni. Lau ia hagoadaia bada!
Ai noho hanuana ai, taunimanima momo be Italy taudia, Poland taudia, Hungary taudia, bona Iuda taudia, bona kongregesen lalonai be unai bese taudia bona ma haida danu. Egu kakana ena adavana bona lau be kopi korema taudia ginigunadia, idia ida ai hebou. Ena be idia be kurokuro bona ai be korema, to aiemai toana idia laloa lasi. Nega momo lau idia boiria, idia ida do ai aniani hebou.
Lagani 1956 ai, United States ena saut kahana lau lao, haroro taudia ai idia dabu gabuna ai do lau gaukara totona. Gabeai, distrik hebouhebouna totona not kahana lau lou lao neganai, tadikaka momo Cleveland ai ese lau idia vadivadi henia bona idia gwau idia ura bada egu gaukara sivaraina do idia kamonai. Edia kara, lau idia laloa karana, ese lau ia hadibaia, namona be nega ibounai ‘haida edia namo do lau tahua, to lauegu namo sibona do lau tahua lasi.’—Filipi 2:4.
Ful-Taim Hesiai Gaukarana Lau Habadaia
Lagani toi lalodiai ful-taim hesiai gaukarana, pioneer gaukarana unai, lau karaia, bena November 1959 ai Society ese lau ia boiria, Brooklyn Betele ai do lau gaukara; unai be Iehova ena Witness taudia edia hedikwota ai, New York ai. Shipping Department ai lau gaukara. Unai dipatmen naria tauna, Klaus Jensen, bona lauegu daiutu ai ia mahuta tauna, William Hannan, ruaosi be kopi kurokuro taudia. Idia be egu tamadia lauma dalana ai idia lao. Lau ginidae neganai, idia ruaosi be Betele ai lagani 40 bamona idia gaukara vadaeni.
Lagani 1960 ela bona 1963, Betele taudia be 600 bamona, bona idia 20 be America kopi korema taudia. Unai neganai, United States ai kopi korema taudia bona kopi kurokuro taudia idia heiriheiri heheni. To Baibel ia gwau, “Dirava ese taunimanima edia toana ia laloa lasi,” bona ita danu ita laloa lasi be namo. (Kara 10:34, 35) Betele ai daba daba iboudiai Baibel herevalaia karana ese ai ia hagoadaia dainai, emai lalona ai hadaia auka Dirava ena lalohadai do ai abia dae.—Salamo 19:7.
Brooklyn Betele ai lau gaukara neganai, pioneer kekenina ladana Lois Ruffin, Richmond, Viginia amo, be lau hedavari henia, bena lagani 1964 ai ai headava. Emai ura be ful-taim hesiai gaukarana do ai karaia noho, unai dainai, ai headava murinai, ai lou lao United States ena saut kahana. Special pioneer gaukarana ai karaia guna, bena lagani 1965 ai, Society ese lau ia noia sekit naria gaukarana do lau karaia. Lagani 10 lalodiai, provinsi idauidau, Kentucky, Texas, Louisiana, Alabama, Georgia, bona North Carolina, lalodiai kongregesen ai vadivadi henidia.
Tadikaka Ia Tohodia Gauna
Unai lagani lalodiai senisi bada ia vara. Saut kahana ai do lao lasi neganai, gavamani ena taravatu hegeregerena, kopi kurokuro taudia idia lao henidia gabudia—sikuli, aniani rumadia, hotel, sitoa, bona ranu inua gabudia—be kopi korema taudia idia lao henidia diba lasi. To lagani 1964 ai United States ena palamen ese unai taravatu ia kokia. Unai murinai kopi kurokuro taudia bona kopi korema taudia idia parara be gavamani ena taravatu dainai lasi.
Unai dainai ia vara henanadaina be inai: Iseda tadikaka bona taihu, koremadia bona kurokurodia, be kongregesen lalodiai do idia hebou bona do idia heura heheni, eiava hanua taudia edia hereva dainai bona sibodia edia lalohadai gunadia dainai do idia parara noho? Baibel ena hahegani idia badinaia be hetoho ta; ia gwau: “Umui ta ta do umui lalokau henia, tadikaka edia lalokau ta ta dekenai bamona. Umui ta ta danu do umui matauraia.”—Roma 12:10.
Idaunega amo ema taunimanima momo edia lalohadai be kopi kurokuro taudia ese kopi korema taudia idia hereadia, bona United States ena saut kahanai unai lalohadai be bada. Tomadiho oreadia danu be unai bamona idia hereva. Unai dainai kopi kurokuro taudia haida ese idia davaria unai lalohadai do idia negea be auka. Momokani, unai ese iseda tadikaka—koremadia bona kurokurodia danu—ia tohodia.
Ai moale, badina be emai kongregesen lalodiai kahirakahira tadikaka iboudiai, koremadia bona kurokurodia, be idia heabidae heheni. Ena be edia tubudia bona edia tamadia sinadia ese idia hadibalaidia lalohadaina idia negea be auka, to kopi idauidau taudia idia hebou matama neganai, kahirakahira iseda tadikaka iboudiai ese unai idia moalelaia.
Emai kongregesen lalodiai kopi idauidau taudia idia hebou karana be Witness lasi taudia danu ese idia abia dae. Lanett, Alabama ai, Witness taudia ese Kingdom Hall kahirakahira dekenai idia noho taudia idia nanadaidia, bema kopi korema taudia be hebou ai do idia vareai, unai do idia badulaia eiava. Kopi kurokuro hahinena burukana ta ese tadikaka koremana ta ena imana ia ude-udea, ia gwau: “Ia namo, emai gabu umui mai bona emui Dirava umui tomadiho henia, emui ura hegeregerena!”
Tadikaka mai Edia Kamonai, Ethiopia Lalonai
Lagani 1974 lalonai ai moale, badina be Watchtower Bible School of Gilead ai, New York ai, misinari gaukarana be ai idia hadibalaia. Unai murinai ai idia siaia lao Ethiopia, Africa ai. Ai do ginidae lasi neganai, Ethiopia pavapavana, Haile Selassie, be ena dagi amo idia kokia vadaeni. Gavamani ese iseda haroro gaukarana ia taravatua dainai, iseda Keristen tadikaka edia hebamo namona ai laloa bada.
Idia ida ai gaukara hebou taudia momo be gabeai dibura rumadia ai idia koudia, tomadiho momokani idia badinaia dainai. Emai turadia lalokaudia haida idia aladia mase. Adera Teshome be lau ida elda gaukarana ai karaia Ethiopia ena siti badana, Addis Ababa, ena kongregesen ta lalonai.a Lagani toi dibura rumana ai idia koua, bena idia alaia mase. Madi, ena adavana ena lalona ia hisihisi bada. Lagani momo murinai lau hedavari henia lou neganai, lau moale bada, badina be lau itaia pioneer gaukarana ia karaia mai moalena ida!
Worku Abebe, tadikaka ma ta mai ena kamonai, hamasea herevana be nega 8 idia gwauraia.* To idia hagaria diba lasi! Lau itaia negana ginigabena ai, ia ese ena taiana ruaosi lau ia hahedinarai henia, ia gwau gima taudia ese edia ipidi amo idia botadia loulou. Ena be hari ia mase vadaeni, to tadikaka ese idia laloatao mai edia lalokau ida.
Tadikaka ma ta, Hailu Yemiru, be lau laloatao mai egu lalokau ida.* Ia hahedinaraia ena adavana ia lalokau henia bada. Pulisi ese ena adavana idia dogoatao neganai, Hailu ese dibura rumana naria taudia ia noidia ena hahine ena gabu do ia abia, badina be ena mara negana be kahirakahira. Gabeai, Hailu be ena tomadiho maorona ia negea lasi dainai, idia alaia mase.—Ioane 15:12, 13; Efeso 5:28.
Ethiopia ai heiriheiri ia vara dainai, lagani 1976 ai ai lao Kenya. Lagani 7 lalodiai sekit naria gaukarana lau karaia. Unai neganai East Africa ena tano momo ai tadikaka ai vadivadi henidia. Tanodia be Kenya, Ethiopia, Sudan, Seychelles, Uganda, Tanzania, bona ma haida. Nega haida lau be tadikaka haida ida ai lao Burundi bona Rwanda, gavamani ese iseda gaukara do ia gwau maoro henia dalana be gavamani taudia ida ai herevalaia totona.
January 1992 ai Ethiopia lau lou henia mai egu moale ida, distrik hebouhebouna lau lao henia totona. Gavamani ese ena taravatu ia kokia murinai idia karaia hebouhebouna ginigunana be unai. Hebou taudia be 7,000 mai kahana; idia momo idia diba heheni lasi, badina be guna idia be orea maragidia mo ai idia hebou. Hebouhebou ena dina ta ta ai, hora rua idia do noho ela bona program ia matama neganai idia momo be idia ginidae, bona program murinai idia noho ela bona hanuaboi, iseda tadikaka lalokaudia edia hebamo do idia moalelaia totona.
Inai Heheni Karana Idia Negea
Africa ena tano rua, Burundi bona Rwanda, ai, bese badadia rua, Hutu bona Tutsi besedia, be nega daudau lalonai idia inai heheni. Lagani 1962 ai Belgium ena siahu henuna amo idia siri bona sibodia edia gavamani idia haginidia murinai, nega ta ta idia ala-ala heheni—taunimanima daha momo idia aladia mase. To unai bese ruaosi taudia, Iehova ena Witness taudia ai idia lao taudia, be maino ai idia gaukara hebou! Mai edia momokani ida idia lalokau heheni; unai ese ma taunimanima momo ia hagoadadia, Baibel ena hereva momokani do idia kamonaia totona.
Guna Kenya ai danu, bese idauidau be nega haida idia badu heheni. To Iehova ena orea taudia be idau vaitani! Bese idauidau taudia be tadikaka bamona idia noho hebou, Keristen oreana lalonai. Kingdom Hall lalodiai idia guriguri hebou mai edia lalo-tamona ida. Lau moale, badina be idia momo lau itadia, unai badu idia negea, bona edia tadikaka bona taihu, bese idaudia taudia, idia lalokau henidia mai edia momokani ida.
Iseda Tadikaka Lau Moalelaidia
Lagani 50 lalodiai Dirava ena orea lalonai lau noho vadaeni. Unai nega lau laloa neganai, lau moale bada bona Iehova bona ena natuna, Iesu Keriso, lau tanikiu henidia. Tanobada ai idia havaradia gaudia be lau hoalaidia bada! To, momokani, Dirava ena orea taudia edia noho ia goevadae lasi. Satana ena tanobada ena hahediba herevana, bese idaudia inai henidia herevana, be lagani handred momo lalodiai taunimanima ese idia manadalaia, unai dainai ita diba nega kwadogi lalonai do idia negea diba lasi. Ita do goevadae lasi.—Salamo 51:5.
Iehova ena orea lau moalelaia bada, badina be ia lalonai bese idauidau be tadikaka hegeregeredia idia noho, tanobada taudia hegeregeredia lasi. Unai tadikaka Cleveland ai be lau do lalodiatao mai egu moale ida; iboudiai be kurokuro, bona hereva momokani ai lau idia hadibaia. Iseda tadikaka, United States ena saut kahanai, kurokurodia bona koremadia, be edia lalo-dika idia negea bena tadikaka bamona idia heura heheni be lau itaia neganai, egu lalona ia moale. Bena Africa lau lao, unuseniai Iehova ena Hereva ese bese idaudia inai henidia karana ia kokia be lau itaia neganai, iseda orea lau laloa bada, badina be ia lalonai bese idauidau taudia be tadikaka hegeregeredia idia noho.
Oibe, King David ena hereva be momokani; ia gwau: “Itaia! Tadikaka idia noho hebou mai edia lalo-tamona ida, unai be namo, bona mai moalena danu!”—Salamo 133:1.
[Footnotes]
a Adera Teshome bona Hailu Yemiru edia laulau be lagani 1992 Yearbook of Jehovah’s Witnesses ena rau 177 ai idia noho; Worku Abebe ena sivarai be rau 178-81 ai.
[Picture on page 23]
Egu tubuna idia guria negana
[Picture on page 24]
Tutsi bona Hutu Witness taudia be maino ai idia gaukara hebou
[Picture on page 25]
Lau bona egu adavana, Lois