Gorere Ia Vara Ena Badina Idauna
KEKENI MARAGINA OWMADJI BE KUKURI RANU GORERENA IA ABIA. Ena tauanina ena ranu ia ore dainai, iena sinana Hawa be ia lalo-hekwarahi; ia kamonai hanua dekenai ena varavara ena natuna be vanegai sibona unai gorere dainai ia mase. Owmadji ena tubuna hahine, Hawa ena ravana unai, ia ura Owmadji idia abia lao iduhu ena babalau tauna ta dekenai. Ia gwau: “Lauma dikana ta ese kekeni maragina ia hagorerea noho. Oi ura lasi ia ese lauma dikadia lulua gauna do ia atoa dainai, hari dika idia matamaia noho!”
UNAI bamona kara be tanobada ena gabu momo dekenai ia vara. Taunimanima milioni momo idia abia dae lauma dikadia be hehuni dalana ai gorere idia havaraia. Unai be momokani, a?
Badina Idauna Idia Havaraia
Reana ita itaia diba lasi laumadia ese gorere idia havaraia herevana oi abia dae lasi. Oibe, reana oi daradara dahaka dainai ta be unai bamona ia laloa diba, badina be saiens taudia ese idia hahedinaraia gorere be vairas bona bakteria ese idia havaraia. Namona be oi laloatao, guna taunimanima ese unai gorere idia havaraia gaigaigaigai maragimaragidia be idia diba lasi. To lagani 1600 murinai, Antonie van Leeuwenhoek ese microscope ia karaia neganai, taunimanima edia matana amo unai gaigaigaigai maragimaragidia be idia itaia diba. To, lagani 1800 ai, Louis Pasteur ena tahua karana dainai, saiens taudia be gaigaigaigai maragimaragidia ese gorere idia havaraia dalana idia lalo-pararalaia matamaia.
Taunimanima edia mauri negana ena kahana badana lalonai gorere idia havaraia gaudia be idia diba lasi dainai, momo ese babalau lalohadai idia habadaia, bona lauma dikadia ese gorere idia havaraia lalohadaina idia abia dae danu. The New Encyclopædia Britannica ese unai ia vara diba dalana ta ia hahedinaraia. Ia gwau, gorere idia hanamoa taudia ginigunadia be au ena ramu, rau, bona idia gaukaralaia diba gaudia idauidau amo gorere idia hanamoa toho. Nega haida gorere idia hanamoa. Bena gorere ia hanamoa tauna ese gorere hanamoa karana ena latanai babalau herevadia do ia gwauraia bona karadia do ia karaia, unai amo gorere ia hanamoa gauna korikorina do ia hunia. Unai amo, gorere ia hanamoa tauna ese taunimanima ia hagoadaia ena heduru do idia abia hanaihanai totona. Unai dala amo, muramura be hunia gauna ai ia lao, bona taunimanima idia hagoadaia lauma dikadia dekenai heduru idia tahua totona.
Unai sene karana amo gorere hanamoa daladia be tano momo dekenai idia karaia. Momo idia laloa gorere be sene taudia edia lauma ese idia havaraia. Ma haida idia gwau, Dirava ese ita ia hagorerea bona idia gwau iseda kara dika dainai unai gorere amo ita ia panisia. Ena be taunimanima idia hadibaia bona gorere ia havaraia gauna idia lalo-pararalaia, to idia be lauma dikana ese ia havaraia karana idia do garilaia noho.
Vada taudia bona sene karana amo gorere idia hanamoa taudia ese unai gari karana idia gaukaralaia taunimanima idia veria totona. Vadaeni, dahaka do ita abia dae be namo? Gorere hanamoa totona, lauma edia heduru tahua karana be namo, a? Baibel be dahaka ia gwau?