Gima Kohorona INTANET LAIBRI
Gima Kohorona
INTANET LAIBRI
Hiri Motu
  • BAIBEL
  • PABLIKEISEN
  • HEBOUDIA
  • w00 5/15 rau 5-9
  • Evanelia Bukadia—Sivarai Korikori Eiava Gori?

Oi abia hidi kahana ena vidio ia noho lasi.

Sori, hekwakwanai ia vara vidio ia loud totona.

  • Evanelia Bukadia—Sivarai Korikori Eiava Gori?
  • Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia—2000
  • Sinado maragidia
  • Inai Bamona Atikol
  • INAI HENANADAI OI LALOA
  • DAHAKA OI LALOA?
  • Apokrifa Evanelia Bukadia—Iesu Idia Herevalaia Maoromaoro, A?
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia—2012
  • Evanelia Bukadia—Hepapahuahu Ia Lao Noho
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia—2000
  • Evanelia Buka Haniosi—Sivarai Momokani O Koikoi?
    1990 Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia
  • Iesu Korikorina
    Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia—2001
Ma Haida Itaia
Gima Kohorona Iehova Ena Basileia Ia Harorolaia—2000
w00 5/15 rau 5-9

Evanelia Bukadia—Sivarai Korikori Eiava Gori?

TANOBADA hegegemadai, Nasareta tauna Iesu​​—⁠taunimanima edia sivarai lalonai mai anina bada tau matamatana​​—⁠ena sivarai be taunimanima momo edia mauri lalonai idia abia dae momokani. Unai sivarai be sikuli momokani ai bona ma dala haida ai taunimanima dekenai idia hadibaia. Taunimanima momo idia laloa Evanelia Bukadia be nega daudau idia noho hereva momokanidia bona hahegani herevadia edia badina, hegeregere, “Oiemu hereva do oi gwauraia, ‘Oibe’ sibona, o ‘Lasi’ sibona.” (Mataio 5:37) Momokani, reana oiemu tama sina, herevana idia be Keristani taudia eiava lasi, be Evanelia Bukadia idia gaukaralaia oi idia hadibaia totona.

Keriso murinai idia ura momokani idia raka taudia milioni momo dekenai, Evanelia Bukadia lalonai unai tauna ena sivarai idia davaria bona ia dainai idia hegeregere do idia hisihisi bona idia mase. Danu, Evanelia Bukadia be taunimanima ia veridia gari lasi mamina, haheauka, abidadama, bona helaro idia hahedinaraia totona. Unai dainai, bema ita gwau unai sivarai idia koikoi namona be ita negea diba lasi hamomokania herevadia dainai unai bamona do ita hereva, ani? Evanelia Bukadia edia sivarai edia siahu taunimanima momo edia lalohadai bona kara dekenai ita laloa neganai, ita gwau diba bema ta be unai sivarai ia ura hakoikoia do oi hamaoroa namona be ia ese iena hereva do ia hamomokania vaitani, ani?

Oi ai noia Evanelia Bukadia dainai lalona durua henanadai haida oi laloa totona. Oi sibona oi itaia, Evanelia Bukadia idia stadilaia taudia, ena be idia haida be sibodia idia gwauraia lasi Keristani taudia, to edia lalohadai be dahaka inai henanadai dekenai. Bena diba korikori oi abia dainai oi sibona emu lalona oi hadaia diba.

INAI HENANADAI OI LALOA

◆ Haida sibodia ese mai aonega ida Evanelia Bukadia idia havaraia, a?

Iesu Hebouna ia hamatamaia tauna, Robert Funk, ia gwau: “Mataio, Mareko, Luka, bona Ioane be Mesia idia harorolaia neganai, iena sivaraina idia haidaua, iena mase murinai idia vara Keristani hahediba herevadia ida do ia hegeregere totona.” To Evanelia Bukadia idia torea noho lalonai, Iesu ena hereva idia kamonai, iena kara idia itaia, bona ia toreisi lou murinai idia itaia taudia momo idia mauri noho. Idia be Evanelia Bukadia torea taudia idia gwauraidia lasi koikoi taudia.

Keriso ena mase bona toreisi lou mani oi laloa. Iesu ena mase bona toreisi lou ena sivarai be Evanelia Bukadia sibona dekenai lasi to aposetolo Paulo ese idaunegai Korinto Keristani taudia dekenai ia torea Baibel revareva ginigunana lalonai ia noho danu. Ia gwau: “Lau davaria hereva badana umui dekenai lau hamaoroa guna: Keriso be ita dainai ia mase, Buka Helaga lalonai ia torea hegeregerena. Idia guria vadaeni danu, to dina toi murinai mase dekena amo ia toreisi lou, Buka Helaga lalonai ia torea hegeregerena. Petero ese ia itaia, unai murinai aposetolo taudia 12 ese idia itaia. Unai murinai, nega tamona dekenai, iseda Keristani varavara taudia 500 mai kahana ese Iesu idia itaia. Inai varavara taudia momo idia do mauri noho, to haida be idia mase vadaeni. Unai murinai Iamesi ese Iesu ia itaia, bona aposetolo ibounai ese danu ma idia itaia lou. Idia ibounai idia itaia murinai, lau danu ese Iesu lau itaia, to lau be mero ta ia vara dika bamona.” (1 Korinto 15:​3-8) Unai bamona taudia be Iesu ena mauri lalonai idia vara gaudia idia itaia dainai iena sivarai idia diba momokani.

Hari inai negai toretore tahua taudia idia gwau haida sibodia ese sivarai idia havaraia to unai kara be Keristani Greek Revarevadia lalonai ita davaria lasi. To lagani 100 C.E. murina negana ena toretore haida lalonai idia davaria. Unai neganai, aposetolo edia kongregesen amo idia raka siri bona Keristani dala momokanina idia negea taudia edia orea haida idia havaraia neganai, Keriso idia herevalaia sivarai idaudia, Baibel amo idia abia lasi gaudia, idia hedinarai.​​—⁠Kara 20:​28-​30.

◆ Evanelia Bukadia be gori, a?

Buka torea bona toretore tahua tauna C. S. Lewis ia ura lasi Evanelia Bukadia ia gwauraidia gori sibona. Ia gwau: “Lau be histori buka torea tauna dainai lau diba momokani Evanelia Bukadia be gori lasi. Idia be gori toretore dalana bamona lasi. . . . Iesu ena mauri sivaraidia momo ita diba lasi, bona gori idia havaraia taudia be unai bamona idia karaia lasi.” Danu, ena be histori torea tauna badana H. G. Wells ia gwau lasi ia be Keristani tauna to ia gwau: “Evanelia Buka haniosi . . . be lalo-tamona dekenai iena kara momokanidia idia hahedinaraia; ia be tau momokanina ena sivarai idia gwauraia.”

Iesu ia toreisi lou murinai, iena hahediba taudia dekenai ia hedinarai negana mani oi laloa. Gori ia havaraia namonamo tauna be unai ia sivarailaia neganai reana idau momokani dalana ai Iesu ia giroa do ia gwauraia, haroro badana ta do ia karaia, eiava diari bona hairai badana dekenai do ia hedinarai. To, Evanelia Bukadia torea taudia idia gwau iena hahediba taudia vairadiai ia gini sibona. Bena ia henanadai: “Lauegu natuna e, umui emui aniani ia noho, a?” (Ioane 21:⁠5) Diba bada tauna Gregg Easterbrook ia gwau: “Unai bamona herevadia ese idia hahedinaraia unai be sivarai momokanina ta, unai be gori ta lasi.”

Evanelia Bukadia torea negana ai rabi taudia edia hahediba dalana mai ena taravatu aukadia momo dainai, Evanelia Bukadia idia gwauraidia gori be ia hegeregere lasi. Edia hahediba dalana be idia hadibadia gaudia idia herevalaia loulou​—⁠unai karaia hanaihanai eiava loulou amo do idia laloatao. Unai dala dainai Iesu ena hereva bona kara idia torea maoromaoro bona momokani, bona sivarai koikoi mai ena hereva idauidau idia havaraia kava dalana be ia auka.

◆ Bema Evanelia Bukadia be gori, Iesu ia mase murinai idia haboudia haraga diba, a?

Idia hamomokania diba gaudia amo, ita diba Evanelia Bukadia be lagani 41 C.E. ia lao 98 C.E. huanai idia torea. Iesu be lagani 33 C.E. ai ia mase. Anina be iena haroro gaukara ia ore murinai iena mauri sivaraidia be nega kwadogi lalonai sibona idia haboudia. Unai dainai ia auka momokani Evanelia Bukadia edia sivarai be idia gwauraidia gori. Gori idia atoa namonamo totona nega be mai anina. Hegeregere, idaunegai Greece ane torea tauna Homer ena Iliad bona Odyssey toretoredia bamona. Haida idia gwau unai gori badadia rua edia sivarai be lagani handred momo lalodiai idia haboudia bona idia atodia namonamo. Evanelia Bukadia be edena bamona?

Histori torea tauna Will Durant be ena buka Caesar and Christ lalonai ia gwau: “Sikuli bada lasi taudia haida be sibodia edia lalohadai amo tau hereadaena mai ena siahu bada, taunimanima momo ese idia ura henia bada tauna unai, bona mauri dalana hereadaena, bona bese tamona bamona noho hebou karana be idia sivarailaia diba, unai be hoa gauna momokani, Evanelia Buka haniosi lalodiai idia torea hoa karadia do ia hereaia vaitani gauna unai. Baibel be lagani 200 lalodiai haida ese idia hakoikoia gwauraia noho ema bona hari, to unai be herevana, taunimanima ese Keriso ena mauri oromana, ena kara, bona ena hahediba herevadia edia sivarai idia do lalo-pararalaia goevagoeva diba bona unai be mai edia anina bada West kahana taudia edia idau negai sivaraina lalonai.”

◆ Gunaguna Keristani oreana edia ura hegeregerena Evanelia Bukadia be gabeai idia haidaua, a?

Toretore tahua taudia haida idia gwau gunaguna Keristani oreana edia dagi tahua karana dainai Evanelia Bukadia torea taudia be Iesu ena sivarai idia haidaua eiava hereva ma haida idia atoa. To, Evanelia Bukadia idia tahua namonamo neganai ia hahedinaraia unai bamona hereva haidaua karana idia karaia lasi. Bema gunaguna Keristani taudia be gabeai Iesu ena mauri sivaraina Evanelia Bukadia lalonai idia haidaua mai koikoi ida, dahaka dainai unai toretore lalodiai Iuda taudia bona Idau Bese Taudia edia kerere gwauraia herevadia idia noho?

Haheitalai ta be Mataio 6:​5-7 dekenai, unuseniai Iesu ia gwau: “Umui guriguri neganai, koikoi taudia bamona umui karaia lasi, badina be idia ura dubu dekenai bona dala edia huanai idia gini, vadaeni idia guriguri, taunimanima ese idia itaia totona. Umui lau hamaoroa momokani, edia davana ibounai idia abia vadaeni.” Ia hedinarai goevagoeva, unai be Iuda dubu gunalaia taudia samania herevana ta. Iesu be ma ia gwau: “Umui guriguri neganai, hereva kava momo do umui gwauraia lou, gwauraia lou lasi, Dirava diba lasi taudia bamona, badina be idia laloa edia hereva momo dainai, Dirava ese idia do ia kamonai.” Iesu ena hereva be unai bamona idia gwauraia neganai, Evanelia Bukadia torea taudia be edia kahana ai taunimanima idia veridia lasi. Idia be Iesu Keriso ena hereva idia torea sibona.

Evanelia Bukadia edia sivarai ta oi laloa, unai sivarai lalonai hahine haida be Iesu ena guri gabuna dekenai idia lao bona idia itaia mase tauanina be lasi. (Mareko 16:​1-8) Gregg Easterbrook ia gwau: “Idaunegai Middle East taudia edia mauri dalana dekenai hahine edia hereva idia abia dae haraga diba lasi: hegeregere, tatau rua edia hereva dainai unai sibona be hegeregere heudahanai hahine ena kerere hamomokania totona, to hahine ena hereva be tau ena heudahanai ia hamomokania diba lasi.” Momokani, Iesu ena hahediba taudia be hahine edia hereva idia abia dae lasi! (Luka 24:11) Unai dainai ita gwau diba idia ura lasi unai bamona sivarai be koikoi dalana ai idia havaraia.

Aposetolo edia revareva lalodiai bona Kara bukana lalonai parabole idia noho lasi dainai, ita gwau diba Evanelia Bukadia edia parabole be Keristani ginigunadia ese idia torea lasi to Iesu ese ia gwauraidia. Ma danu, Evanelia Bukadia bona aposetolo edia revareva idia hahegeregerea namonamo neganai, ia hahedinaraia Paulo ena hereva bona Greek Revarevadia torea taudia ma haida edia hereva be mai aonega ida idia haidaua bena Iesu ena hereva ai idia halaoa lasi. Bema Keristani taudia ginigunadia be unai bamona idia karaia, aposetolo edia revareva edia hereva haida be Evanelia Bukadia edia sivarai lalonai do ita davaria. To ita davaria lasi dainai, ita gwau diba Evanelia Bukadia edia sivarai be momokani bona ia vara hegeregerena idia torea.

◆ Evanelia Bukadia lalonai hereva haida be ma hereva haida ida idia hegeregere lasi bamona be edena bamona?

Nega daudau lalonai toretore tahua taudia idia gwau Evanelia Bukadia lalonai hereva haida be ma hereva haida ida idia hegeregere lasi. Histori torea tauna Durant ese Evanelia Bukadia be histori toretoredia bamona ia tahua maoromaoro. Ena be ia gwau toana be hereva haida be ma hereva haida ida idia hegeregere lasi, to iena hereva dokona be inai: “Idia be kerere maragidia sibona, bona unai buka haniosi idia gwauraia sivaraidia be tamona, bona Keriso ena mauri oromana idia gwauraia hedinarai goevagoeva.”

Evanelia Bukadia lalonai hereva ta be ma hereva ta ida ia hegeregere lasi bamona neganai, nega momo unai hekwakwanai idia hanaia diba. Haheitalai be inai: Mataio 8:5 ia gwau “Iesu be Kaperanauma dekenai ia ginidae, vadaeni Roma tuari lohia ta ia dekenai ia lao, ia noinoi,” hesiai tauna ta ena gorere ia hanamoa totona. Luka 7:3 dekenai ita duahia tuari lohia tauna ese “Iuda tau badadia haida ia siaia lao, [Iesu] do idia noia, iena hesiai tauna do ia hanamoa.” Tuari lohia ese tau badadia ia siaidia iena hereva idia gwauraia totona. Mataio ia gwau tuari lohia tauna sibona ese Iesu ia noia badina tau badadia amo iena noinoi ia gwauraia, idia be iena gwaukau taudia. Unai haheitalai ta amo ita hahedinaraia diba Evanelia Bukadia lalonai hereva ta be ma hereva ta ida ia hegeregere lasi bamona neganai ita hamaoromaoroa diba.

To toretore tahua taudia badadia idia gwau Evanelia Bukadia be histori momokani toretoredia bamona lasi dainai, unai be edena bamona? Durant ma ia gwau: “Unai taudia ese Taravatu Matamatana ena sivarai iboudiai idia hakoikoia gwauraia, to bema idau negai idia torea sivarai ma haida, taunimanima idia hamomokanidia vadaeni sivaraidia, do idia sekedia namonamo, hegeregere Hammurabi eiava David, eiava Socrates idia torea sivaraidia, do idia gwau unai danu be gori sivaraidia sibona. Vaia, gori sibona idia torea taudia ese sivarai haida do idia hunidia, to Evanelia Buka Haniosi idia torea taudia ena be idia be mai edia lalohadai kereredia, to tomadiho dalana tamona idia manadalaia dainai, idia vara sivaraidia iboudiai idia toredia hedinarai. Basileia lalonai daika ese dagi badana do ia abia idia hepapahuahulaia ena sivarai, Iesu idia dogoatao neganai idia heau oho, bona Petero ese Iesu ia dadaraia edia sivarai idia torea hedinarai . . . Unai sivarai idia duahia neganai, taunimanima do idia diba namonamo unai sivarai lalodiai idia gwauraia tauna be idau negai ia noho momokani.”

◆ Hari inai negai Keristani tomadiho dalana ese Evanelia Bukadia ai Iesu ena hahediba idia haheitalaia, a?

Iesu Hebouna ia gwau Evanelia Bukadia idia tahua neganai edia gaukara be “ekalesia kaunsolo edia oda ese idia koua lasi.” To histori torea tauna Wells ia diba Evanelia Bukadia lalonai Iesu ena hahediba herevadia bona Kerisendom edia be idau momokani. Ia gwau: “Iesu ena aposetolo taudia be Toi Tamona herevana idia kamonai ena hamomokania gauna ta be lasi​​—⁠Iesu amo idia kamonai lasi. . . . Bona [Iesu] ese iena sinana Maria tomadiho henia karana ia herevalaia lasi; ia gwau lasi ia be Isis, guba ena Kwini. Kerisendom ena tomadiho hahediba badadia bona idia gaukara daladia ia herevalaia lasi.” Unai dainai, Kerisendom ena hahediba herevadia amo Evanelia Bukadia edia namo ita gwauraia diba lasi.

DAHAKA OI LALOA?

Ai torea vadaeni herevadia oi laloa murinai, dahaka oi laloa? Gau haida ese idia hamomokania Evanelia Bukadia be gori sibona, a? Taunimanima momo be Evanelia Bukadia hamomokania karana idia daradaralaia bona idia henanadailaia, idia gwau idia maoro momokani lasi bona edia lalona idia veria lasi. Oiemu lalona oi hadaia totona, namona be Evanelia Bukadia oi duahia neganai lalohadai idauna ta oi haginia guna lasi. (Kara 17:11) Evanelia Bukadia lalonai Iesu ena kara idia herevalaia neganai, hereva be hanaihanai ia tamona, ia momokani, bona idia herevalaia maoro dainai, do oi diba unai be gori lasi.a

Bema Baibel oi tahua namonamo bona ena sisiba oi badinaia, do oi itaia edena dala ai emu mauri ia hanamoa diba. (Ioane 6:68) Unai be momokani Iesu ena hereva dekenai, Evanelia Bukadia lalonai idia torea. Danu, kamonai taudia edia vaira negana ai dahaka do ia vara be unai buka amo do oi diba.​​—⁠Ioane 3:​16; 17:​3, 17.

[Footnote]

a Buka Helaga​​—⁠Dirava ena Hereva Eiava Taunimanima Edia? bukana ena karoa 5 ia lao 7 bona A Book for All People buklet oi itaia. Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc. ese idia halasia.

[Box on page 7]

Sivarai Momokanina Idia Torea

LAGANI haida gunanai Australia toretore tauna ta bona guna Baibel toretore ia tahua tauna ia gwau: “Egu mauri laganidia iboudiai lalonai lau be nega ginigunana ripoti torea tauna ena maduna badana lau karaia: maduna be, hereva momokani lau tahua. . . . Lau hoa dikadika, badina lau duahia gaudia [Evanelia sivaraidia lalonai] be gori lasi bona idia be taunimanima ese idia havaraia sivarai koikoidia lasi. Idia be ripoti herevadia. Idia be hoa karadia edia sivarai, unai kara idia itaia taudia bona unai sivarai idia kamonai taudia idia gwauraia gaudia . . . Ripoti torea dalana be mai ena anina, bona unai anina be Evanelia Bukadia lalonai ia noho.”

Unai hegeregerena, E. M. Blaiklock, Auckland University ena profesa ta, gunaguna Greece bona Roma edia sivarai hadibaia tauna ta, ia gwau: “Lau be histori torea tauna ta. Greece bona Roma edia sivarai lau laloa dalana be histori dalana ai. Bona umui lau hadibaia momokani, Keriso ena mauri, ena mase, bona ena toreisi lou idia hamomokania momokani, to idaunegai histori ena sivarai momo idia torea dalana be unai hegeregerena lasi.”

[Map/Pictures on page 8, 9]

(For fully formatted text, see publication)

POINIKIA

GALILEA

Ioridane Sinavaina

IUDEA

[Pictures]

“Keriso ena mauri, ena mase, bona ena toreisi lou idia hamomokania momokani, to idaunegai histori ena sivarai momo idia torea dalana be unai hegeregerena lasi”—PROFESA E. M. BLAIKLOCK

[Credit Line]

Background maps: Based on a map copyrighted by Pictorial Archive (Near Eastern History) Est. and Survey of Israel.

    Hiri Motu Pablikeisen (1987-2025)
    Log aut
    Login
    • Hiri Motu
    • Ta dekenai siaia
    • Preferens
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Gaukaralaia Taravatudia
    • Privacy Policy
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Login
    Ta dekenai siaia