‘Kara Maoromaoro Dalana’ ai Oi Raka
PEROVETA tauna Isaia ia gwau: “Kara maoromaoro taudia do oi hamaoroa, idia ese moale do idia davaria, badina idia ese edia kara ena huahua, be do idia ania.” Isaia be ma ia gwau, ‘Iehova ese kara maoromaoro taudia edia dala ia hamanadaia.’ (Isaia 3:10; 26:7) Ia hedinarai goevagoeva, iseda kara ese huahua namona ia havaraia totona Dirava ena matana ai ita kara maoro be namo.
To, edena bamona kara maoromaoro dalana ai ita raka diba? Unai ita karaia amo dahaka hahenamo do ita davaridia? Bona Dirava ena kara maoromaoro taravatudia ita badinaia neganai, ma haida be dahaka namo idia abia? Baibel buka Aonega Herevadia ena karoa 10 lalonai, idaunegai Israela ena King Solomona ese kara maoromaoro taudia bona kara dika taudia ia hahegeregerea karana amo, unai henanadai ia haerelaia. Unai ia karaia lalonai, ia ese inai hereva “kara maoromaoro tauna [eiava taudia]” be nega 9 ia gaukaralaia. Unai nega 9 amo 6 be siri 15 ia lao 32 lalonai idia hedinarai. Unai dainai, Aonega Herevadia 10:15-32 ita laloa karana ese ita do ia hagoadaia.a
Hadibaia Hereva Oi Kamonai Namonamo
Solomona ese kara maoromaoro ena anina bada ia herevalaia. Ia gwau: “Kohu momo tauna ena moni bona kohu, ese ia idia gimaia noho, to ogogami ese ogogami tauna ia hadikaia ore noho. Kara maoromaoro taudia ese, edia gaukara davana be mauri abia totona idia henia, to kara dika taudia edia gaukara davana ese, edia dika ia habadaia noho.”—Aonega Herevadia 10:15, 16.
Kohu ese mauri lalonai idia vara gaudia haida amo ta ia gimaia diba, hanua mai maguna ese ia lalonai idia noho taudia ia gimaia hegeregerena. Bona guna ita diba lasi gaudia idia vara neganai ogogami ese dika ia havaraia diba. (Hadibaia Tauna 7:12) To, reana unai aonega king ese kohu bona ogogami ese idia havaraia dika dainai sisiba ia henia. Reana kohu bada tauna ese iena kohu sibona ia tabekau henia, bona ia laloa ena kohu be “magu badana bamona, idia ese ia idia gimaia noho.” (Aonega Herevadia 18:11) Bona reana ogogami tauna ia laloa kerere, ia ogogami dainai ena vaira negana be helaro lasi. Unai dainai idia ruaosi edia ladana Dirava vairanai ia namo lasi.
To, herevana kara maoromaoro tauna ena kohu be bada eiava maragi, iena kara maoromaoro dainai mauri do ia abia. Edena bamona? Badina ia laloa, ia dekenai idia noho gaudia be hegeregere. Ia ura lasi ena kohu dainai Dirava vairanai ena gini maoro karana ia hadikaia. Herevana kara maoromaoro tauna be kohu bada tauna eiava ia ogogami, to ena mauri dalana dainai, hari moale ia abia bona ena helaro be vaira negana ai mauri hanaihanai do ia abia. (Iobu 42:10-13) Kohu ese kara dika tauna dekenai namo ia havaraia lasi. Kohu ena gimaia karana ena namo ia laloa bada lasi bona Dirava ena ura hegeregerena ia raka noho lasi, to ena kohu ia gaukaralaia ena kara dika habadaia totona.
Israela ena king be ma ia gwau: “Hadibaia hereva ia kamonai henia noho tauna, be mauri dala dekenai ia raka noho, to sisiba hereva ia negea tauna be ia raka kerere noho.” (Aonega Herevadia 10:17) Baibel ia diba bada tauna ta ia gwau unai siri be dala rua ai ita lalo-pararalaia diba. Anina ta be, hadibaia hereva ia kamonai henia bona kara maoromaoro ia badinaia tauna be mauri dalana ai ia raka noho, to sisiba ia negea tauna ese mauri dalana ia rakatania. Anina ma ta be, “hadibaia hereva ia kamonai henia tauna ese mauri dalana ia hahedinaraia [ma haida dekenai, badina ena haheitalai namona dainai namo idia abia], to sisiba ia negea tauna ese ma haida ia hakaua kerere.” (Aonega Herevadia 10:17, New International Version) To unai anina ruaosi ese idia hahedinaraia, hadibaia hereva ita kamonai henia bona sisiba ita negea lasi be gau badana!
Badu Oi Rakatania Bona Lalokau Oi Hahedinaraia
Hari Solomona ese mai kahana rua aonega herevana ia gwauraia, dokona kahana ese matamana kahana ena lalohadai ia durua. Ia gwau: “Iena badu ia hunia noho tauna, be hereva koikoi tauna.” Bema tau ta ese ena kudouna dekenai ma ta ia badu henia bona hereva namodia eiava hanamoa hereva koikoidia amo unai ia hunia, ia be “hereva koikoi tauna.” Bena aonega king be hereva ma ta ia gwau: “Samania kava hereva ia gwauraia noho tauna be kavakava.” (Aonega Herevadia 10:18) Haida ese edia badu idia hunia lasi, to idia badu henia tauna idia samania koikoi eiava edia hereva amo idia hadikaia. Unai be kavakava karana, badina hadikaia hereva ese unai tauna ena kara korikorina ia haidaua lasi. Bona mai aonega ida ia kamonai tauna ese unai badu do ia itaia bona unai hadikaia hereva ia gwauraia tauna ia matauraia lasi. Unai dala ai ma ta ia samania kava tauna ese sibona ia hadikaia.
Kara maoromaoro dalana be koikoi amo badu ita hunia lasi bona hadikaia hereva ita gwauraia lasi. Dirava ese Israela taudia ia hamaoroa: “Emui tadikakana do oi badu henia noho lasi, oiemu lalona dekenai.” (Levitiko 19:17) Bona Iesu ese ia idia kamonai taudia ia sisiba henia: “Umui dekenai idia badu henia taudia [danu] do umui lalokau henia, bona umui dekenai idia dagedage henia taudia dainai do umui guriguri. Unai dekena amo emui Tamana guba dekenai ia noho ese iena natuna do ia halaoa umui.” (Mataio 5:44, 45) Iseda kudouna be badu amo lasi to lalokau amo ita hahonua be namo!
‘Emu Hereva Oi Koua’
Aonega king ia hahedinaraia iseda hereva ita naria be namo, ia gwau: “Hereva momo ese kara kerere idia havaraia noho, to iena uduna ena hereva ia koua noho tauna, be mai ena aonega.”—Aonega Herevadia 10:19.
“Kavakava tauna ena hereva be momo.” (Hadibaia Tauna 10:14) ‘Hereva kavakava sibona ia gwauraia noho.’ (Aonega Herevadia 15:2) Ita gwau lasi idia herevahereva momo taudia ibounai be kavakava. To ia hereva momo tauna ese udu mauri herevana dikana ia gwauraia haraga diba, ani! Nega momo hereva kavakava ese ta ena ladana ia hadikaia, lalohisihisi ia havaraia, hetura karadia ia hadikaia, bona tauanina ena hisihisi ia havaraia danu. “Hereva be momo neganai, kara dika do ia noho.” (Aonega Herevadia 10:19, An American Translation) Danu, gau iboudiai dekenai sibona ena lalohadai ia gwauraia tauna ida ita noho neganai ita hesiku haraga. Namona be iseda hereva be momo lasi.
Ena hereva ia koua noho tauna ese koikoi herevadia ia koua sibona lasi to kara maoromaoro ia badinaia. Hereva ta ia do gwauraia lasi neganai ia laloa guna. Iehova ena taravatu ia ura henia dainai bona ia ura momokani ma haida ia durua dainai, iena hereva ena anina idia dekenai ia laloa namonamo. Mai lalokau bona hebogahisi ida ia hereva. Iena hereva ese ma haida idia hamoalea bona durua daladia ia lalohadailaia. Iena hereva be “golo herahera siliva bosea latanai bamona”—nega ibounai mai diba bona hemataurai ida ia hereva.—Aonega Herevadia 25:11.
‘Taunimanima Idia Hanamodia’
Solomona ma ia gwau: “Kara maoromaoro tauna ena hereva, be siliva namo herea bamona, to kara dika tauna ena laloa gaudia be anina lasi.” (Aonega Herevadia 10:20) Kara maoromaoro tauna ena hereva be goeva—idia hagoevaia siliva namona bamona, mai momoru lasi. Iehova ena hesiai taudia ese ma haida dekenai Dirava ena Hereva amo mauri ia henia dibana idia gwauraia neganai, edia hereva be unai bamona. Edia Hadibaia Tauna Badana, Iehova Dirava, ese idia ia hadibaia bona ‘dahaka do idia hereva ia hadibaia idia dekenai, unai dainai idia ese manoka taudia idia hagoadaia diba.’ (Isaia 30:20; 50:4) Momokani, idia ese Baibel ena hereva momokani idia harorolaia neganai, edia hereva be siliva namona bamona. Kudou-maoro taudia dekenai edia hereva be mai anina bada to kara dika taudia edia lalohadai be anina lasi! Namona be mai eda ura bada ida Dirava ena Basileia bona Dirava ena hoa karadia ita herevalaia.
Kara maoromaoro tauna idia bamoa taudia ese namo idia abia. Solomona ia gwau: “Kara maoromaoro tauna ena hereva, ese taunimanima do idia hanamodia, to kavakava taudia be mai edia lalodia lasi dainai, idia mase noho.”—Aonega Herevadia 10:21.
Edena dala ai ‘kara maoromaoro tauna ese taunimanima momo ia hanamoa’? Unai siri ai idia gaukaralaia Heberu herevana ese “mamoe naria karana” ia hahedinaraia. Ia ese hakaua bona ubua lalohadaina ia hahedinaraia, idaunegai mamoe naria tauna ese ena mamoe ia naria bamona. (1 Samuela 16:11; Salamo 23:1-3; Solomona ena Ane 1:7) Kara maoromaoro tauna ese kara maoromaoro dalana dekenai ma haida ia hakaua, iena hereva ese kamonai taudia ia ubua bamona. Unai dainai, edia mauri lalonai moale bona badina idia davaria, bona gabeai mauri hanaihanai idia abia diba.
To, kavakava tauna be edena bamona? Ia laloa namonamo lasi dainai, iena kara be badina lasi bona iena kara ese idia havaraia gaudia ia laloa lasi. Unai bamona tauna ese sibona ena ura ia karaia kava, herevana dahaka do ia vara. Unai dainai, ena kara edia davana do ia lalohisihisilaia. Kara maoromaoro tauna ese ma haida ia durua idia mauri noho totona, to kavakava tauna ese sibona ia hamauria diba lasi.
Kara Dika Oi Dadaraia
Tau ta ese ia ura bona ia ura lasi gaudia amo ena kara korikorina ia hahedinaraia. Israela ena King ese unai ia hahedinaraia, ia gwau: “Kavakava tauna ese, kara dika be iena gadara gauna ia halaoa noho, to laloa kehoa tauna ese, aonega karadia ia moalelaia noho.”—Aonega Herevadia 10:23.
Haida idia laloa kara dika be gadara gauna bamona, bona idia karaia badina idia laloa ia be “moale gauna.” Unai bamona taudia idia laloa lasi, ita ibounai be Dirava ena vairana ai iseda kara ena badina do ita gwauraia hedinarai, bona idia itaia lasi edia kara be kerere. (Roma 14:12) Edia laloa dalana ia dika ia lao bena idia laloa Dirava ese edia kara dika ia itaia lasi. Edia kara amo inai bamona idia gwau: “Dirava be ia noho lasi.” (Salamo 14:1-3; Isaia 29:15, 16) Idia kavakava momokani!
To, laloa kehoa tauna ia lalo-parara kara dika be gadara gauna lasi. Ia diba kara dika ese Dirava ia hahisia bona ta ena hetura karana ia ida ia hadikaia diba. Unai bamona kara be kavakava, badina ia dainai taunimanima ese sibona idia matauraia diba lasi, headava momo idia hadikaia, edia lalona bona tauanina idia hadikaia, bona lauma gaudia idia laloa bada lasi. Aonega dalana be kara dika ita dadaraia bona aonega dekenai iseda ura ita habadaia, ia be iseda lalokau taihuna bamona.—Aonega Herevadia 7:4.
Badina Maorona Latanai Emu Mauri Oi Haginia
Solomona ese ia hahedinaraia tau ta ese badina maorona latanai ena mauri ia haginia be namo, ia gwau: “Kara dika tauna ese ia gari henia gauna, be ia dekenai do ia vara, to kara maoromaoro tauna ena ura gauna, be do ia abia. Lai guba do ia toa murinai, kara dika tauna ia boio, to kara maoromaoro tauna do ia gini goada noho hanaihanai.”—Aonega Herevadia 10:24, 25.
Kara dika tauna ese ma haida dekenai gari bada ia havaraia diba. To dokonai, ia gari henia gauna be ia dekenai do ia vara. Iena mauri lalonai kara maoromaoro taravatudia ia badinaia lasi dainai, ia be badina aukana lasi bona lai badana lalonai ia moru rumana bamona. Hahetoho ia davaria neganai, ia moru haraga. To, kara maoromaoro tauna be Iesu ena hereva ia badinaia tauna bamona. Ia be ‘nadi latanai ena ruma ia haginia.’ Iesu ia gwau: “Vadaeni medu bada ia diho, sinavai ia abata, lai bada ia botaia unai ruma dekenai. To unai ruma be ia moru lasi, badina ia be nadi latanai tau ese ia haginia.” (Mataio 7:24, 25) Unai bamona tauna ia gini goada—iena lalohadai bona kara be Dirava ena hakaua herevadia latanai ia haginia goada.
Aonega king ese kara dika bona kara maoromaoro taudia edia idau ia do gwauraia noho lasi neganai, sisiba kwadogina to mai anina bada ia henia. Ia gwau: “Oiemu gaukara karaia totona, lahedo tauna do oi abia lasi, badina ia ese oi do ia hisihisi henia, vinega ese isena ia hahisia bamona, bona kwalahu ese matana ia hahisia bamona.” (Aonega Herevadia 10:26) Vinega ese isena ia hahisia. Ia lalonai ia noho muramura bamona gauna ese uduna dekenai mamina dikana ia havaraia bona ia dainai isena ese hisihisi idia mamia haraga. Bona kwalahu ese matana ia hahisia. Unai hegeregerena, ta ese ena gaukara karaia totona eiava ena hereva abia lao totona lahedo tauna ia abia dae neganai, do ia lalohisihisi bona moni do ia haboioa.
‘Iehova ese Do Ia Gimadia’
Israela ena king ma ia gwau: “Lohiabada do oi gari henia, bona ia ese oiemu mauri lagani do ia halataia, to kara dika taudia edia mauri lagani, be do idia kwadogi. Kara maoromaoro tauna ese ia diba, do ia abia gauna be moale momokani, to kara dika tauna ese, do ia naria noho gauna be anina lasi.”—Aonega Herevadia 10:27, 28.
Dirava gari henia karana ese kara maoromaoro tauna ia hakaua bona ena lalohadai, hereva, bona kara amo Iehova ia hamoalea toho. Dirava ese ia naria bona ia ura ia abia gau maorodia do ia henia. To, kara dika tauna ese Dirava ia dadaraia. Reana toana be nega haida ena ura gaudia ia abia to idia noho daudau lasi, badina nega momo dagedage karadia dainai ia mase haraga eiava ena mauri dalana dainai ia abia gorere dainai ia mase. Ia mase dinana ai, ia naria gaudia idia ore.—Aonega Herevadia 11:7.
Solomona ia gwau: “Lohiabada ese laloa maoromaoro bona momokani taudia ia gimaia noho, to ia ese kara dika taudia ia hadikaia ore noho.” (Aonega Herevadia 10:29) Unai siri ese do ita karaia karadia ia herevalaia lasi, to Dirava ese ita ia kara henia dalana ia herevalaia. Mose ia gwau: “Ia be Nadi Badana, iena gaukara be namo momokani. Iena dala ibounai be maoro, bona iena kota be momokani.” (Deuteronomi 32:4) Dirava ena dala maorona ena anina be kara maoromaoro taudia ia naria bona kara dika taudia do ia hadikaia ore.
Iehova ese ena taunimanima ia naria namonamo! “Kara maoromaoro taudia be do idia noho namo, mai maino danu hanaihanai, to kara dika taudia, be tano dekenai do idia noho lasi. Kara maoromaoro tauna ena uduna dekena amo, aonega ia gwauraia noho, to hereva gagevagageva ia gwauraia tauna, ena malana do idia utua oho. Kara maoromaoro taudia, be taunimanima durua hereva idia gwauraia noho diba, to kara dika taudia ese, taunimanima hadikaia hereva sibona idia gwauraia noho.”—Aonega Herevadia 10:30-32.
Momokani, kara maoromaoro taudia idia noho namo bona hahenamo idia abia, badina kara maoromaoro dalana idia badinaia. Oibe, “Lohiabada ena hanamoa sibona ese, kohu momo oi dekenai ia henia noho, bona unai kohu danu, ese lalohisihisi sisina oi dekenai do ia henia lasi.” (Aonega Herevadia 10:22) Unai dainai, namona be ita naria namonamo, nega ibounai Dirava ena hakaua herevadia ita badinaia totona. Danu, namona be iseda hereva ita koua, bona iseda uduna ita gaukaralaia, Dirava ena Hereva ia hahedinaraia hamauria hereva momokanina amo ma haida ita ubua bona kara maoromaoro dalana dekenai idia ita hakaua totona.
[Footnote]
a Aonega Herevadia 10:1-14 ena hereva oi diba namonamo totona Gima Kohorona, July 15, 2001 ena rau 24-7 oi itaia.
[Picture on page 26]
Iseda hereva be “siliva namo herea bamona”