Mauri
Anina: Tubutubu gaudia, animal, taunimanima bona lauma taudia lalodiai ia noho siahuna. Animal bona taunimanima lalodiai mauri siahuna bona laga idia noho, unai laga dainai unai mauri siahuna ia ore lasi.
Taunimanima dekenai, mauri korikori ena anina be mauri goevadaena, Dirava ese ia gwaumaoro henidia do idia abia maurina unai. Taunimanima edia mauri ia doko diba, to Dirava ena hesiai taudia mai edia kamonai edia helaro be inai: Mauri goevadaena do idia abia bona do idia mauri ela bona hanaihanai—idia momo be tanobada dekenai do idia noho, bona “orea maragi,” Dirava ena Basileia lalonai edia ahuna do idia abia taudia unai, be guba dekenai do idia noho. Unai Basileia oreana taudia idia toreisi lou neganai, Dirava ese doko diba lasi maurina ia henidia.
Taunimanima be dahaka totona idia mauri?
Iseda mauri ena anina korikori ita diba totona, namona be mauri havaraia Diravana ita laloa. Bema mauri be matamana neganai ia vara kava, iseda mauri be anina lasi, bona nega vaira namona totona ita hegaegae be badina lasi. To Kara 17:24, 25, 28 ese ita ia hadibaia, ia gwau: “Tanobada bona ena lalonai noho gaudia ibounai ia karaia Diravana . . . ese mauri bona laga bona gau ibounai ia henia noho taunimanima dekenai. Badina be, ‘Ia lalonai ita mauri, ita marere bona ita noho.’ ” Apokalupo 4:11 ia gwau: “Aiemai Lohiabada, aiemai Dirava e, oi be hegeregere momokani vadaeni, taunimanima ibounai ese hairai bona mataurai oi do idia henia, bona oiemu siahu henunai do idia noho. Badina be gau ibounai be oi ese oi havaraia. Oiemu ura dainai oi karadia, bona oiemu ura dainai idia noho.” (Rau 100-106 itaia danu, inai sinado badana “Dirava” henunai.)
Dirava ena taravatu bona ena sisiba be edia mauri lalodiai idia badinaia lasi taudia edia kara ese anina namona ia havaraia lasi. Galatia 6:7, 8 ia gwau: “Umui laloa kerere lasi, Dirava ita koia diba lasi. Bema tau ta aniani uhena ia hadoa, vadaeni unai bamona aniani sibona be do ia abia. Bema tauanina ena ura ia hadoa neganai ia be mase do ia abia.”—Galatia 5:19-21 danu. (Inai sinado badana “Ura-Kwalimu” itaia danu.)
Matamana neganai Dirava ena palani be taunimanima ese mauri do idia moalelaia vaitani, to kara dika be Adam ena amo idia abia dainai, mauri be unai bamona idia moalelaia diba lasi. Roma 8:20 ia gwau, Adam ia kara dika murinai Dirava ese ia kota henia dainai, “Dirava ese ia karaia gaudia [taunimanima] be mauri anina lasi idia davaria.” Aposetolo Paulo ese sibona ena kara dika ia gwauraia, ia gwau: “Lau be tauanina ena, kara dika ese lau ia guia, vadaeni lau be kara dika ena hesiai tauna. Kara namodia lau ura karaia neganai be lau karaia diba lasi. Bona kara dikadia lau ura lasi karaia neganai be lau karaia inai. Momokani, lauegu kudouna be Dirava ena Taravatu dekenai ia moale bada. To inai lau davaria, lauegu lalona dekenai taravatu idauna ta ia gaukara noho. Inai taravatu ese lauegu lalona ia ura henia Taravatuna ia tuari henia noho. Vadaeni inai taravatu, lauegu lalona dekenai kara dika ia havaraia gauna ese lau ia guia noho. Lau madi o! Lau be dika momokani inai!”—Roma 7:14, 19, 22-24.
Baibel ena taravatu ita badinaia bona Dirava ena ura karaia dalana ita tahua guna neganai, moale bada ita davaria; hari inai negai moale idauna ese unai moale ia hanaia lasi. Dirava ena ura ita karaia neganai iena namo ita habadaia lasi; ia ese ‘iseda namo habadaia dalana ita ia hadibalaia.’ (Isa. 48:17) Baibel ia gwau: “Do umui gini goada, do umui marere lasi. Nega ibounai Lohiabada ena gaukara do umui karaia goadagoada. Badina be umui diba emui gaukara Lohiabada totona be umui hekwarahi kava lasi.”—1 Kor. 15:58.
Baibel ese ita ia hahedinarai henia helarona be inai: Bema Iehova ena hahemauri dalana ita abia dae bona iena dala dekenai ita raka, mauri goevadaena do ita abia diba bona do ita mauri hanaihanai diba. Unai helaro be mai ena badina aukana; ena anina be momokani do ia vara; unai helaro hegeregerena karadia bema ita karaia, iseda mauri be mai anina bada hari inai nega lalonai.—Ioane 3:16; Tito 1:2; 1 Pet. 2:6.
Dirava ese taunimanima ia havaradia, lagani haida do idia mauri bena do idia mase totona, a?
Gen. 2:15-17: “Iehova Dirava ese unai tau [Adam] ia abia, Eden ena uma gabu lalonai ia atoa, do ia geia bona naria totona. Iehova Dirava ese unai tau dekenai taravatu ia atoa, ia gwau, Uma gabu dekenai gini au ibounai edia huahua oi ania diba, idia be taravatu lasi, to kara namona bona kara dikana hadibaia au ena huahua oi ania lasi, badina be inai huahua oi ania dina dekenai do oi mase momokani.” (Dirava ia gwau lasi herevana Adam be dahaka do ia karaia to do ia mase. Ia gwau bema Adam ia kara dika do ia mase. Ia sisiba henia do ia naria namonamo do ia mase garina. Roma 6:23 itaia.)
Gen. 2:8, 9: “Iehova Dirava ese uma ta dina ia daekau kahana dekenai ia karaia, ladana Eden, bona unai gabu dekenai ia karaia vadaeni tauna ia atoa, unuseni ia noho. Iehova Dirava ese tano dekena amo toana namo au ibounai ia havaraia bona aniani idia atoa au danu. Mauri ena au danu uma huanai . . . ia havaraia.” (Genese 3:22, 23 ese ia hahedinaraia, Adam ia kara dika murinai Dirava ese ia bona ena adavana Eden amo ia luludia, mauri auna ena huahua do idia ania garina. Unai ese ia hahedinaraia, bema Adam ese Dirava ia kamonai henia noho, gabeai Dirava ese do ia gwaumaoro henia unai au ena huahua do ia ania, badina be ia laloa ia hahedinaraia vadaeni ia hegeregere mauri hanaihanai do ia abia. Mauri auna be Eden lalonai ia noho ese unai helaro ia hahedinaraia.)
Sal. 37:29: “Kara maoromaoro taudia ese tano bae abia, bae noholaia hanaihanai.” (Inai gwauhamata ese ia hahedinaraia Dirava ese ena palani tanobada bona taunimanima totona be ia haidaua lasi.)
Rau 274 itaia danu, inai sinado badana “Mase” henunai.
To hari inai nega lalonai ita abia maurina kwadogina mai ena hisihisi be Dirava ena palani hegeregerena, eiava?
Roma 5:12: “Tau tamona [Adam] dekena amo kara dika ia vareai mai tanobada dekenai, bona iena kara dika ese mase ia mailaia. Unai dainai mase be taunimanima ibounai ese idia abia, badina be ibounai be mai edia kara dika.” (Ita ibounai ese unai dika ita davaria, Dirava ena palani hegeregerena lasi, to Adam ena kara dika dainai.) (Inai sinado badana “Mauri Biagua Siahuna” itaia danu.)
Iobu 14:1: “Hahine bogadia amo e varamu taudia edia mauri dinadia na gagadoi, bona hekwarahi ai e honumu.” (Taunimanima momo edia mauri be unai bamona, badina be inai tanobada ena oromana ia goevadae lasi dainai.)
To, inai nega lalonai danu iseda mauri ese anina bada idia havaraia diba. Taunimanima edia mauri ena anina herevadia rau 285-6 dekenai oi itaia.
Taunimanima be tanobada dekenai idia mauri ena badina tamona be inai a: Inai mauri lalonai Dirava ese ia tohodia, daika daika idia hegeregere guba dekenai do idia lao?
Rau 146-53 itaia, inai sinado badana “Guba” henunai.
Taunimanima be mai edia mase diba lasi laumadia, bona edia tauanina idia mase murinai unai lauma idia mauri noho, a?
Rau 361-6 itaia, inai sinado badana “Souli” henunai.
Dahaka ese mauri hanaihanai abia dalana ia kehoa?
Mat. 20:28: “Taunimanima ena Natuna [Iesu Keriso] . . . ia mai lasi taunimanima ese iena hesiai gaukara do idia karaia totona, to ia be taunimanima edia hesiai gaukara karaia totona ia mai, bona iena mauri do ia henia, taunimanima ibounai hamauria totona.”
Ioane 3:16: “Dirava ese inai tanobada ia lalokau henia bada dainai, iena Natuna tamona sibona ia vara, ia henia vadaeni ita dekenai, do idia abidadama henia taudia ibounai be do idia mase lasi, to mauri hanaihanai do idia abia.”
Heb. 5:9: “Ela bona ia [Iesu Keriso] be namo momokani vadaeni, iena namo ese ibounai edia namo ia hanaia. Unai dainai ia be hegeregere vadaeni ia dekenai idia kamonai henia taudia ibounai mauri hanaihanai do ia henidia.” (Ioane 3:36 danu)
Mauri gabena be edena dala amo do idia davaria?
Kara 24:15: “Lau be mai egu abidadama Dirava dekenai, inai lau idia samania taudia hegeregere. Aiemai abidadama be inai: Mase taudia dohore idia toreisi lou, kara maoromaoro taudia, bona kara maoromaoro lasi taudia danu.” (Unai do idia toreisi lou taudia be inai: Nega gunadia ai Dirava ena ura idia karaia mai edia kamonai ida taudia, bona ma taunimanima hutuma danu, Dirava momokani idia diba lasi dainai, idia be dala lasi, mai edia lalo-parara ida iena dala do idia abia dae eiava do idia dadaraia.)
Ioane 11:25, 26: “Iesu [ese mase amo ia hatorea isi lou gwauraia tauna ena taihuna ia hereva henia,] ia gwau, ‘Toreisi lou be lau inai, mauri danu be lau. Lau dekenai ia abidadama henia tauna, ia be do ia mase, to do ia mauri lou. Idia mauri noho bona idia abidadama henia lau dekenai taudia ibounai be do idia mase lasi, lasi bona lasi momokani. Inai hereva oi abia dae, a?’ ” (Iesu ese toreisi-lou herevana sibona ia gwauraia lasi, to helaro ma ta danu ia gwauraia, inai tanobada dikana do ia ore neganai do idia mauri noho taudia edia. Edia helaro be do idia roho mauri bena Dirava ena Basileia henunai do idia mauri ela bona hanaihanai; nega ta do idia mase lasi.)
Taunimanima ena tauanina ena oromana ese ia hahedinaraia Dirava ese ia karaia do ia mauri hanaihanai totona, a?
Saiens taudia momo idia diba taunimanima ena kwara harana ia hegeregere gau momo herea do ia dibaia bona do ia laloatao. Unai dainai, ena be ita mauri noho ela bona lagani 70 o 100 idia ore, to iseda kwara harana ita hahonudia lasi. Encyclopædia Britannica ia gwau, taunimanima ena kwara harana “be hegeregere, iena mauri lalonai do ia dibaia gaudia sibodia lasi to ma gau momo herea danu do ia laloa.” (1976, Vol. 12, p. 998) Saiens tauna Carl Sagan ia gwau taunimanima ena kwara harana be hegeregere, “buka 20 milion lalodiai idia torea herevadia iboudiai do ia laloatao; unai be tanobada ena laiberi bada hereadia lalodiai idia noho bukadia edia momo hegeregerena.” (Cosmos, 1980, p. 278) Saiens tauna ma ta Isaac Asimov ese taunimanima ena kwara harana ena “diba haboua maoromaoro dalana” ia gwauraia, ia gwau ia “hegeregere momokani, taunimanima ese do ia dibaia gaudia iboudiai bona do ia laloa gaudia iboudiai do ia laloatao—bona unai gau edia momo be nega milion ta do ia habadaia neganai danu.”—The New York Times Magazine, October 9, 1966, p. 146. (Bema Dirava ia ura lasi taunimanima be edia kwara harana edia siahu bada unai bamona do idia gaukaralaia, dahaka dainai ia henidia? Lalohadai maorona be inai, ani: Ia henidia badina be ia karadia do idia mauri hanaihanai totona.)
Hisiu haida dekenai mauri gaudia idia noho a?
The New York Times ia gwau: “Lagani 25 idia lao vadaeni . . . mauri gaudia mai aonegadia be guba gabudia dekenai idia tahudia matamaia . . . Unai gaukara bada hereana lalonai hisiu bilion momo edia toana idia tahua namonamo. Ema bona hari idia do hamomokania lasi mauri gaudia be hisiu dekediai idia noho.”—July 2, 1984, p. A1.
The Encyclopedia Americana ia gwau: “Dina idia gegea ahu planetidia mo sibodia idia davaria vadaeni, unai bamona gaudia hisiu ta idia gegea ahu be idia do davaria lasi. To bema unai bamona gaudia idia noho, reana mauri be idia dekenai ia vara bena unai mauri gaudia be evolusen dalana amo idia senisi loulou ela bona mauri gaudia mai edia aonega bada be idia vara.” (1977, Vol. 22, p. 176) (Inai hereva ese ia hahedinaraia hegeregerena, moni momo herea be mauri gaudia hisiu dekediai tahua karana dekenai idia negea, reana badina be idia ura evolusen herevana hamomokania gaudia do idia davaria, bona unai amo do idia hamomokania Dirava ese taunimanima ia havaradia lasi bona Ia ese do ia hahemaoro henidia lasi, a?)
Baibel ese ia hahedinaraia mauri gaudia be guba dekenai idia noho—Dirava bona aneru unai. Edia diba bona edia siahu ese taunimanima edia idia hanaia momokani. Idia ese taunimanima idia hereva henidia vadaeni, mauri be matamana neganai ia vara dalana bona tanobada taudia edia hekwakwanai badadia haorea dalana be idia ese idia hadibalaidia vadaeni. (Inai sinado badadia “Baibel” bona “Dirava” itaia.)