Europe nke Dị n’Otu—Gịnị Mere Ọ Ga-eji Dị Mkpa?
A KWỤPERE ọtụtụ mmanya champagne. Ihe ndị na-agbapụ ọkụ jupụtara n’igwe. Gịnị ka a na-eme? Ọ̀ bụ narị afọ iri ọhụrụ? Ee e, ọ bụ ihe ezi uche dị na ya ikwu na ihe omume a dị ịrịba ama karịa mgbanwe nkịtị nke akara ụbọchị. Ọ bụ January 1, 1999. N’ụbọchị ahụ, e mere ka mmadụ nile mara banyere mwepụta nke otu ego ọhụrụ nke Njikọ nke Mba Ndị Dị na Europe (EU) ga-eji na-eme ihe—ụdị ego nke a kpọrọ euro.
Ọtụtụ ndị Europe hụrụ mwepụta nke ego ha nile ga-eji na-eme ihe dị ka mgbalị pụtara ìhè e mere iji weta ịdị n’otu nke Europe na-achọ eri ogologo oge. Akwụkwọ akụkọ Netherlands bụ́ De Telegraaf toro mwepụta nke euro ahụ dị ka “ihe gbara ọkpụrụkpụ a rụzuru n’ime ka Europe dị n’otu.” N’ezie, mgbe ọtụtụ iri afọ nke inwe olileanya, iso mba ndị ọzọ kwurịta okwu, na igbu oge gasịrị, o yiri ka a ga-enweta ịdị n’otu nke Europe karịa mgbe ọ bụla ọzọ.
N’eziokwu, ndị na-ebighị na Europe nwere ike ịdị na-achọ ịmata ihe a na-emere mkpọtụ a nile. Mwepụta nke euro na mgbalị a na-eme inweta ịdị n’otu na Europe pụrụ iyi ihe na-emetụtachaghị ndụ ha na-adị kwa ụbọchị. Otú ọ dị, ịdị n’otu nke Europe ga-eweta njikọta akụ̀ na ụba kasị ukwuu n’ụwa. Ya mere ọ ga-esi ike ileghara Europe nke dị n’otu anya—n’agbanyeghị ebe mmadụ bi.
Dị ka ihe atụ, na nso nso a Osote Odeakwụkwọ Mba United States bụ́ Marc Grossman gwara ndị na-ege ya ntị n’Ebe Ugwu America, sị: “Ọganihu anyị nwere ihe jikọrọ ya na Europe.” N’ihi gịnị? N’ime ihe ndị o kwuru kpatara ya bụ na “otu onye n’ime mmadụ 12 ọ bụla na-arụ n’ụlọ ọrụ dị na United States nwere ọrụ o ji n’otu n’ime ụlọ ọrụ achụmnta ego 4,000 dị na United States bụ́ nke ndị Europe.” A kọkwara na ego ọhụrụ nke Europe pụrụ imetụta ọnụ ahịa nke ngwá ahịa ndị a tụbatara atụbata—na ọbụna ego ọmụrụ nwa—ná mba ndị dị anya na Europe.
Mba ndị na-emepe emepe nwere ike irite uru. N’ụzọ dị aṅaa? Otu akụkọ na-ekwu, sị: “Iji euro dochie anya ego dị iche iche e nwere na Europe ga-eme ka mmekọrịta azụmahịa dị n’etiti mba ndị na-emepe emepe na EU dị mfe.” Ọzọkwa, ụfọdụ ndị na-ekwu na ụlọ ọrụ achụmnta ego ndị Japan na United States dị na Europe ga-erite uru. Ebe a maliteworo iji euro eme ihe, a gaghị enwezi mgbanwe n’ọnụ ahịa e ji agbanwere ego ná mba ndị dị na Europe. Ịzụ ahịa na Europe pụrụ ịbụ ihe ga-eweta uru karị.
Ọ bụrụ na ị na-eme atụmatụ ịga Europe, ị pụrụ ịhụkwa uru nke ịdị n’otu Europe. N’oge na-adịghị anya ị ga-enwe ike iji euro, bụ́ ego nke fọrọ nke nta ka ya na dollar United States hara nhata, zụrụ ma nweta ihe ná mba ndị dị na Europe. A gaghịzi enwe ndị na-eme njem ji mgbagwoju anya na-ejigharị gulden, franc, lire, deutsche mark, na ígwè mgbakọ ego na-aba n’akpa uwe.
Otú ọ dị, mgbalị Europe na-eme ịbụ kọntinent dị n’otu na-eweta ihe ọzọ na-akpali akpali—olileanya. Cheedị banyere ya, n’iri afọ ole na ole gara aga Europe nọ n’agha. E si otú ahụ lee ya anya, ịdị n’otu nke Europe bụ ihe ịtụnanya. Ndị mmadụ n’ụwa nile na-ekiri ihe na-emenụ.
Ọtụtụ ndị ka na-eche ma ịdị n’otu ụwa ọ̀ bụzi ihe a pụrụ ịtụ anya ya n’ikpeazụ. Nke a bụ atụmanya na-akpali akpali n’ezie! Mgbalị Europe na-eme ịdị n’otu ọ̀ ga-eme ka ụmụ mmadụ ruwe oge iweta ụwa dị n’otu? Tupu a zaa ajụjụ ahụ, ọ dị anyị mkpa ile anya nke ọma n’ịdị n’otu nke Europe. Ihe ndị dị aṅaa ga-egbochi mgbalị ịdị n’otu ka ọ dị mkpa ka e wepụ?
[Igbe/Chaatị dị na peeji nke 4]
Ọ̀ BỤ ỊDỊ N’OTU NKE A NA-AKWADEBE INWE?
Echiche nke ịdị n’otu nke Europe abụchaghị ihe ọhụrụ. E nwetụrụ ịdị n’otu n’oge Alaeze Ukwu Rom, mgbe ahụ n’oge Charlemagne na-achị, na mgbe e mesịrị n’oge Napoléon Mbụ na-achị. N’oge ndị ahụ, ịdị n’otu dabeere ná mmanye na ná mmeri. Otú ọ dị, mgbe Agha Ụwa nke Abụọ gasịrị, ọtụtụ mba ndị agha tisasịrị hụrụ mkpa ọ dị inwe ịdị n’otu dabeere n’imekọrịta ihe. Mba ndị a, tụrụ anya na imekọrịta ihe dị otú ahụ abụghị nanị na ọ ga-eme ka ọnọdụ akụ̀ na ụba ha ka mma kamakwa ọ pụrụ ịkwụsị agha. Ihe ndị na-esonụ bụ ụfọdụ n’ime ihe ndị gbara ọkpụrụkpụ e meworo nke dugara n’ọnọdụ ndị e nwere ugbu a:
• 1948 Ọtụtụ narị ndị ndú ọchịchị nke Europe agbakọta na The Hague, Netherlands, ma ṅụọ iyi sị: “Anyị agaghị alụsokwa ibe anyị ọgụ ọzọ.”
• 1950 France na Germany amalite imekọrịta ihe iji chebe ụlọ ọrụ ha ndị na-emepụta kol na ígwè. Mba ndị ọzọ esonyere ha, nke a edugakwa ná nguzobe nke Mba Ndị Na-emepụta Kol na Ígwè nke Europe (ECSC). ECSC amalite ọrụ na 1952, na-agụnyekwa Belgium, France, Itali, Luxembourg, Netherlands, na West Germany.
• 1957 Mba isii mejupụtara ECSC eguzobe òtù abụọ ọzọ: Njikọ Azụmahịa Mba Ndị Dị na Europe (EEC) na Njikọ Mba Ndị Dị na Europe Nwere Ike Atọm (Euratom).
• 1967 EEC na ECSC na Euratom ejikọta aka guzobe Mba Ndị Dị na Europe (EC).
• 1973 EC anabata Denmark, Ireland, na United Kingdom.
• 1981 Gris esonye na EC.
• 1986 Portugal na Spain esonye na EC.
• 1990 A mụbakwuo EC mgbe West Germany na East Germany jikọrọ ọnụ, na-ewebata ebe bụbu East Germany n’òtù ahụ.
• 1993 Mgbalị mba ndị mejupụtara EC na-eme iji nwetakwuo ịdị n’otu azụmahịa na nke ndọrọ ndọrọ ọchịchị eduga n’ikepụta Njikọ nke Mba Ndị Dị na Europe (EU).
• 2000 Ihe mejupụtara EU abụrụ mba 15—Austria, Belgium, Denmark, Finland, France, Germany, Gris, Ireland, Itali, Luxembourg, Netherlands, Portugal, Spain, Sweden, na United Kingdom.
[Foto dị na peeji nke 3]
Euro ga-anọchi anya ọtụtụ ego ndị Europe
[Ebe e si Nweta Foto dị na peeji nke 3]
Euro na akara euro na peji nke 3, 5-6, na 8: © European Monetary Institute