Ọya Ọharwiye

IJihova à ya āhị nya ẹla oyaya hahị lẹ. Ma Alegu-ẹrụ bala angịnyị ehe kpa āhị nya ẹla oyaya họ ụkụrwọ ụ-ụgụbyị ọtịpyọ. Olegu Onyobyi me ọnọọkịla je Iivu, ọnọọkịla ọọwa kpa ọngịnyị ehe ju ka ẹpwụ nya ọhọbịrị bala ọkpẹẹ-kpẹẹ ọlala ka. (Ọmwụ. 3:1-4) Adam kpa āhị nya ẹla oyaya nyamwụ họ ụkụrwọ u-ụgbẹyị ọtịpyọ nyọlẹ kọ kpụ Iivu abyị, ká Iivu tị kpụ iJihova abyị ịnyịnyị chajị nya ọ-jẹ́ họ ka nya ịlaa. (Ọmwụ. 3:12) IKen me ọnọọkịla je iJihova ụka kọ nwụ Ebelụ ọnyịnamwụ kpá. (Ọmwụ. 4:9) Alẹ Ọ tị ka lujwo nyọka yé ifim ọlẹ ká ka wo omyi ẹla ọhẹ-lọhẹ ọtịpyọ-ka ụ-ụwa. Anjwo ịla ube-ụpwụ kaa wo ẹla ọ-byị ụrụ uube-ụpwụ, angịgbahị tị kaa wo ẹ-ẹga ọlẹ kị kaa họ ụkụrwọ ịnyịnyị. Ó ri kahị dụmwọ-dụmwọ ka, omyi ẹla ọtịpyọ owowo ka baahị ahị gbee kahị ka dọmwụ nyọka ya la ịlọhị ịnyịnyị. Ẹlịlẹhị ri, lala Angịnyị nya ịKịrayịsị, ahị tịtọ nyọka họ ẹla kpụ iJihova ịpyọ, lẹ ahị-ị́ ka ya omyi ẹla ọtịpyọ ẹnẹnẹhẹ ka. Ma ahị ka kpa āhị nya ẹla oyaya họ ụkụrwọ ụ-ụgbẹyị ọnyịịla nyọka ya ogbo ha Ohe nyahị. w22.04 4 ¶1-3

IJisọsị la irya ọkpakpa ẹ-ẹga nya ang-ụdụ. Ọ kaa ri ang bala ọ-nwa ere. (Luk. 19:2, 6, 7) Ụka ọhẹ, ọ họ ere ọnyịịla-ọnyịịla nya ụkụrwọ ẹbyẹbyị nya ọgbanyẹ ọlẹ kọ họ. (Jọn. 2:10, 11) Ọ myịmyị kụrụ awụrụ ọlịnya-lịnya ẹnụmwụ ọlẹ kọ gbu. (Jọn. 19:23, 24) Ma iJisọsị á tị hu ang-ụdụ kụ ịlahị ọ-ọhịhị nyamwụ ka. IJisọsị mẹjẹ nyori kori kahị tịtọ nya Ịpyị-Adịrahụ jene, iJihova ka ya ang ịlẹ kahị baba hahị. (Mat. 6:31-33) Iru nya angịnyị yé apyobwuna chajị nyọlẹ kị kpa ẹla ọmẹjẹ ọnyịịla ọlẹ ká iJihova mẹjẹ́ẹhị u-uhye nya okpoko họ ụkụrwọ. Kụ ẹhị yẹ ọ-chụ pwokwita nya ọọnahị ọhẹ kọ ye ahụ lẹka ká ẹnyị nyamwụ ri Daniel wẹẹ. Ọ yẹkẹẹ: “Ụka ọlẹ kam ri onjwo, m̀ cheje nyori ịgba ọgbagba nya iJihova m ka hu kụ́ ịlahị ọ-ọhịhị nyam lẹ.” Chajị nyọlẹ ká Daniel hu ọhịhị nyamwụ hukee lẹ, ọ jẹ́ họ iru nya ang ịdatị-ịdatị ha iJihova. Ọ myịmyị yẹkẹẹ: “Okpoko ọhẹ-lọhẹ á ka jẹ́-ẹ lala ahị ọwawa ịlẹ ká iJihova ya ham wẹ ka.” w22.05 21-22 ¶6-7

Ahị ka mẹjẹ nyori ẹlịlẹhị háahị bwula ọ-jẹ́ ịBayịbụụ bala apwụ ị-da ịBayịbụụ wụlẹ ụka myị́ ụka. Chajị jaabwọ myị́ abwọ kahị ri anchẹ nya iJihova tata ka ba wẹwẹ, ang inyeewe kaa ji kahị ka jẹ́ pyii. Ang ọjẹ́jẹ ri ụkụrwọ ọtụka, ọ tị ju apyobwuna yẹẹyẹẹ ịnyịnyị. Ọ́ng myị́ ọng nyahị wuu ọ kaa kpụ ịpyọ nyọka wa ụpwụ bala ọ-jẹ́ ang ka. Ma iJihova tị byihi nyori ahị nyị “juwa pịlahị” bala o-juwa “tịtọ,” chajị kahị ka jẹ́ ẹlịlẹhị gụ ọọwa. (Etu 2:4-6) Ụka kahị maga ụ-ụgbẹyị ọlịnyị, ahị kaa yé apyobwuna pyii lẹ. Corey ya ẹla u-uhye nya ịBayịbụụ ọwawa nyịlọmwụ nyori, ọwa nyị kaa yẹhị ku ọgba okpokpo kem lụka-ụka. O yẹkẹẹ: “M̀ kaa wa ẹla ọdawụlẹ oleji ọnyị myị́ ọnyị, kụ ẹhị yẹ ịBayịbụụ ịkịla ịlẹ wuu kị dụbwọ ka ọgba ọọwa, bala ọ-mwahị nya ẹla ịkịla u-uhye nyamwụ. . . . Ụgbẹyị ọlịịwẹ dam ụbwọ nyọka jẹ́ ang lụmẹ-lụmẹ!” Kori kahị kpa ụgbẹyị ụma ọwẹ lee ọkịla wẹwẹ, ahị kaa mẹjẹ nyori ẹlịlẹhị juhi apyobwuna ụka kahị kpa ụka bala ọngịrị nyahị jọ́ọ.—Eje. 1:1-3. w22.08 17 ¶13; 18 ¶15-16

Ụka ká iJisọsị jam odehe, ọ kpa ụkụrwọ ụbwọ nya Ohe mẹ ang jẹ angịjụgbẹyị nyamwụ u-uhye nya Adamwụ. Kụ ẹhị yẹ ẹla ịhyẹ ịlẹ kọ mẹjẹ lẹẹ wẹẹ. IJihova kaa mẹ ọháha jẹ ẹ-ẹga nya ọng myị́ ọng. Ẹ-ẹpwụ nya Ang Ọmẹjẹ Oluhye nya Ọgbọdọ, iJisọsị kpa irya nya angịjụgbẹyị nyamwụ ka ẹga nya ụkụrwọ ụbwọ nya Ohe imiiye ịhyẹ ịlẹ ká iru nya angịnyị kaa yẹhị da bwee, kị ri ẹnụ bala enyi. Ang ịwẹ baba yẹẹyẹẹ hahị nyọka kịnyaa la ọ-hịhị. Ọ chịkpẹẹ ká iJihova ka pwa la ọ-ya ang ịwẹ ha angịlẹ kị myị gbịgba họọ ka myị́. Ma, ọ kaa chị ẹnụ bala o-do enyi ha angịnyị wuu ẹ-ẹpwụ nya ọháha. (Mat. 5:43-45) IJisọsị kpa ẹlẹwẹ mẹ ang jẹ angịjụgbẹyị nyamwụ nyori iJihova tịtọ kahị ka mẹ ọháha jẹ ẹ-ẹga nya ọng myị́ ọng. Ụka myị́ ụka ká ẹnụ-ụ́ chị la ịnyịrọ chịhị ila bwebweebwe lee enyi do la ịnyịrọ kpụhị nyii, ahị ka jẹ́-ẹ kụ irya u-uhye nya ọháha ọlẹ ká iJihova la ha angịnyị wuu. Ọgụ-ẹpẹtẹ nyamwụ ka guhi gbịla nyọka mẹ ọháha ụma ọlịnyị jẹ bwula o-ya ẹla nya Ohe je ọng myị́ ọng. w23.03 17 ¶9-10

Ịyẹ à tị́ la ọlẹrụ ịJọn ahịbwuu? Ọnyang ọhẹ hụhụ u-uhye nya ukpilo nya iyo ọnyọmịla ọhẹ, juwa kwọọ. Ọwa-à ri “ọlakpara ọtụka” ọlẹ kị wụrụ nya ‘ỊBabịlọn Ọtụka’ lẹ. Ọ “họ ụya” ta “ịdịrịhụ ilodehe ịlẹ.” (Ọwụ. 17:1-5) Owo à tị́ ri ‘ịBabịlọn Ọtụka’? Ọnyang ọwẹ á ka jẹ́-ẹ ri ogu nya alupe ka chajị Ọwụrụụ-wụrụ ya nyori nyị họ ụya ta angị kpeji ilodehe. (Ọwụ. 18:9) Ọlẹ kị ya nyị hụhụ u-uhye nya iyo ọwẹ juwa kwọọ wẹ mẹjẹ nyori ọ kaa maga nyọka la ọngịrị u-uhye nya angịkpeji ịwẹ. Ọ-da ọọwa u-uhye, ọnyang ọwẹ á ka jẹ́-ẹ ku ọmwakpa nya ụpa nya alọhị ịla odehe nya Olegu Onyobyi ịlẹ kị kaa chị ẹhị nyanya nya ang ka. Ụpwụ nya Ọwụrụụ-wụrụ wụraa datị nya “angị da ọhị ịtụka nya odehe ọlẹ.” (Ọwụ. 18:11, 15, 16) Epweji nya ịBabịlọn onyogo ri ẹpwa-ụtụrụ nya ịgba ọgbagba nya ọnọọkịla. Chajị nya ọọwa lẹ, ịBabịlọn Ọtụka ka ku ọmwakpa nya ịgba ọgbagba nya ọnọọkịla ụma ọnyị myị́ ọnyị wuu. Ọwa-à dọmwụ ri ọyẹjula awụlẹ nya ịgba ọgbagba nya ọnọọkịla ilodehe wuu lẹ.—Ọwụ. 17:5, 18. w22.05 11 ¶14-16

Jaabwọ kọ kaa la, ịnịna kaa kụ irya ụka ọhẹ kori ká anyị nyamwụ-ụ́ ka cheje nyọka gbịgba ha iJihova. Chajị, adịda bala ịnịna jẹ́ ụma nya ịmayẹ ịlẹ ká odehe nya Olegu Onyobyi ọlẹ kaa kpa tụ́ rịrị anyị nyaa. Myịmyị, iru nya ịnịna la akama nya ọ-kpa anyị nyaa nwà ụbwaa la o-ji bala ọrwaa ka lee ọrwaa á kaa gbịgba ha iJihova ka. A-angị ma anyị ịlẹ ká ịhụ nyaa lee ọrwaa á kaa gbịgba ha iJihova ka ụbwaa a kaa la akama ẹ-ẹga nyọka da anyị nyaa ụbwọ la ọháha ha iJihova ka. Kori ká adịda bala ịnịna á kaa gbịgba ha iJihova wẹwẹ, ọ kaa lujwo haa ụka ọhẹ nyọka da anyị nyaa ụbwọ wẹ ka gbịgba ha iJihova. Kori kọ lịnyị, á baba nyọka chuko lụmẹ ka. IJihova ka dang ụbwọ. À ka jẹ́-ẹ tọ angị ị-ma anyị ịkịla ịlẹ kị nwà-nwà ẹ-ẹpwụ nya ang nya olegu wo jaabwọ kị kaa bwu kpa ang-abwọ ịlẹ kị juwa họ ụkụrwọ lụka nya ang ọjẹ́jẹ nya ugbiyegu. (Etu 11:14) IJihova ka jẹ́-ẹ dang ụbwọ myịmyị u-uhye nya abwọlẹ á ka bwu ya ẹla bala anyị nyang. Bịlọọ kọ ka dang ụbwọ gba ẹla ọla irya bala ọkịlẹtụ nyaa kpehe.—Etu 20:5. w22.04 17 ¶4, 7; 18 ¶9

Ahị ka jẹ́-ẹ nwà kịlahị ẹ-ẹpwụ nya ọháha ọlẹ kahị la ẹ-ẹga nya iJihova bwula ọ-jẹ́ ang u-uhye nya iJisọsị gụ́ olene, chajị iJisọsị me adamwụ kpẹẹkpẹẹ. (Hib. 1:3) Ụgbẹyị ọlẹ kọ há gụ́ wuu nyọka jẹ́ iJisọsị ri ọ-ka jẹ́ apwụ nya Ẹrụ Ọnyịịla ine. Ó ri ka la abwẹla nya ịBayịbụụ ọwawa ẹnụ myị́ ẹnụ ene lẹka aalẹ, à ka dọmwụ nya ọọwa myị́ lẹẹlẹẹ? Jaabwọ ká wẹẹ wa oja nya iJisọsị, ya ẹhị reeji nyọka yẹ abwẹla ịnyịịla nyamwụ. O ri ọngọlẹ ká angịnyị jẹ́-ẹ tụ́ ju chwẹẹ; ọ tị kaa ye anjwo ichiche ju ka ẹpwụ-abwọ nyamwụ ịnyịnyị. (Mak. 10:13-16) IJisọsị họ angịjụgbẹyị nyamwụ la ịlaa; ị jẹ́-ẹ ya ẹla ọla irya nyaa i-ijata nyamwụ. (Mat. 16:22) IJisọsị kaa gbịla Adamwụ olepwoohe yẹẹyẹẹ lẹ, ahị jẹ́ ka iJihova ri ọngọlẹ ká angịnyị jẹ́-ẹ tụ́ ju chwẹẹ ịnyịnyị. Ahị ka jẹ́-ẹ ka ẹga nyamwụ ẹ-ẹpwụ nya abwọ ọrịrị. Ụka kahị ja raabwọ, ahị ka jẹ́-ẹ ya ẹla ọla ọkịlẹtụ nyahị wuu joo. Ahị jẹ́ myị̀myị̀ nyori ọ́ ka lahị eje ka. Ahị họ́ọ; ọ tị kaa kpahị juhi.—1 Pit. 5:7. w22.08 3 ¶4-5

Nyọlẹ ká iJihova à họhị wẹẹ, ọ jẹ́ ang myị́ ang oluhye nyahị wuu. Kụ irya wẹẹ! Ọ jẹ́ ẹla ọnyị myị́ ọnyị u-uhye nya ọngọngọọng wuu odehe ọlẹ. (Eje. 139:15-17) Lẹ ọ kaa yẹ ọkpẹẹkpẹẹ ọlala-ka ọlẹ kahị ri ugu bwu ẹga nya adahị. Ọ dọmwụ jẹ́ ẹla ịlẹ kị họ tahị ẹ-ẹpwụ nya ọhịhị dudu kahị ri ụma nya ọngịnyị ọlẹ kahị ri wẹ lẹẹlẹẹ. Ịyẹ iJihova à tị́ kaa họ nyọlẹ kọ jẹ́ẹhị pwụ ọlịịwẹ? Ọọwa kaa gwoo gbịla nyọka yẹhị ahyẹẹrwẹrwa. (Eje. 78:39; 103:13, 14) IJihova họ kahị jẹ́ nyori ọ kaa nwụlanọ nyọka hịnyọhi. Ọ jẹ́ nyori ẹla ọlẹ ká Adam ọngịnyị nya ọgbanyẹ-ọgbanyẹ họ, yahị ju ka ẹpwụ nya ọhọbịrị du kahị kaa gbu. (Rom. 5:12) Ịngịhyẹ-ẹ́ ji ahị ka jẹ́-ẹ họ nyọka gba ịlọhị lee ọngọkịla ọhẹ-lọhẹ kpehe hi ẹpwụ nya ọhọbịrị bala igu kaka. (Eje. 49:7-9) Ma, Ohe tị yẹhị ahyẹẹrwẹrwa du kọ nwụla iwe nọ nyọka gbahị kpehe. Jaabwọ ká ụpwụ nya ịJọn 3:16 họ kahị jẹ́, iJihova du Ọnyẹwẹ nyamwụ wẹ ka gbu chajị nyahị.—Mat. 20:28; Rom. 5:19. w22.06 3 ¶5-6

IJihova ho o la gbagbila nyori angi hinyohi o ka hinyohi ha le. Ahị jẹ́ ẹla ọlịnyị-ịnyị bwu ẹla ọlẹ ká iJihova byi iJobu ọnchẹ nyamwụ. Ẹla ọtịpyọ ọlẹ ká alẹng ịta ịlẹ ká ẹnyị nyaa ri Elifasị, iBilidadị bala iSofa ya u-uhye nya ọlabwẹla ọnyịịla ọwẹ jwọọ yẹẹyẹẹ. IJihova byi iJobu nyị raabwọ chajị nyaa. Nyọlẹ ká iJobu họ ịnyị kpá, iJihova wahị kụrwọọ. (Job. 42:8-10) Ẹla ọ-kpa ẹ-ẹpwụ kaa kpa akama wahị. Agbama lala olo olilo ọtụka, iJihova tịtọ kahị ka yé okpunyi ọlẹ ká ọngịnyị kaa la ụka kahị tụụbwọ hi agbama ojuju. (Efe. 4:31, 32) Ọ juhi ọhụ yẹkẹẹ: “Ā ju agbama ka, tụụbwọ hi ikẹjẹ-awụrụ ọgbụrụ-gbụrụ.” (Eje. 37:8) Kori kahị kpa ẹla ọmẹjẹ ọwẹ họ ụkụrwọ, ọ ka dahị ụbwọ. Ẹla ọ-kpa ẹ-ẹpwụ ka jẹ́-ẹ kpa akama wahị o-olegu bala ịnyịrọ myị́. (Etu 14:30) Ụka kahị kpa ẹla nya ọngọkịla ẹ-ẹpwụ, ọ́ kaa kpa akama ọhẹ kịla ọngọọwa ka, jaabwọ ká ịngịhyẹ ka họ ọngọọwa ka kori kahị hu ẹhwa nwà. Ọkọkọ nyọọwa, ụka kahị hịnyọhi ha angịkịla, ịlọhị ahị wẹẹ họ há lẹ. Ahị kaa yé okpunyi nya ọkịlẹtụ bala ọ-kịnyaa kịlahị myị́ ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nyahị ha iJihova. w22.06 10 ¶9-10

Ẹhị ọrịrịị-rịrị nyahị lala okpo o-ke egbeju ọlẹ kọọ chewu ke irya ọkụkụ nyahị bala ọ-dahị ụbwọ kụ irya u-uhye nyịlọhị kem ka, chajị ọọwa ka bịrị igu nyahị bala iJihova. (1 Kọr. 15:33, 34) Ẹhị ọrịrịị-rịrị nyahị ọọwa ka chewu keehi ịnyịnyị hi irya ọkụkụ nyori áhị ka jẹ́-ẹ họ ẹla kpụ iJihova ịpyọ ka. Kpịtịya nyori Elifasị ko ri ọngọhẹ nya angị kpụ́ iJobu ẹjẹ nya ọnọọkịla ya ẹla ụma ọlịnyị tọọ. Ọ yẹkẹẹ: “Ọngịnyị ehe ọlịnyị e-egbeju la charị-charị ẹnẹhẹ lẹ-ẹ́?” Ọ myịmyị ya ẹla u-uhye nya Ohe nyori: “Alegu-ẹrụ ri alegu-ẹrụ, Ohe Oluhye-é dahịhilaa ka, ị́ la charị-charị a-ahị nyamwụ ka.” (Job. 15:14, 15) Ịnịịkịla inyibyi à wẹ lẹ! Kpịtịya nyori Olegu Onyobyi à tịtọ ká ka kụ irya ịịwẹ lẹ. Ọ jẹ́ nyori kori ka kịnyaa la ọ-kụ irya ụ-ụgbẹyị ọlịịwẹ, ẹhị ọrịrịị-rịrị nyang ka dọmwụ nyọka gụng byi. Lẹ, ji ẹkpẹ da ịnịịkịla ịlịịwẹ. A la ịwẹẹ ọdada nyori iJihova tịtọ á ka hịhị gboyi myị́ oyi bala o-ri ọ ka dang ụbwọ yé ọhịhị ọmyịmyị-ka ọọwa ẹnẹnẹhẹ ka.—1 Tim. 2:3, 4. w22.10 25-26 ¶8-10

Olegu Onyobyi tịtọ ká iJobu ka me irya nyori iJihova wụ ẹjẹ tọọ à du kọ wẹẹ yẹ akama lẹ. Ọ-chụ pwokwita, Olegu Onyobyi kpa igbachịwụ ọnyọọngịrị wẹ ka ta ẹpwa ọlẹ ká anyị nya iJobu iwo hụ wẹẹ ri ang la awụlẹ ayịreji. (Job. 1:18, 19) Ọ myịmyị du ila bwu uhye-ọgba wẹ kaka rụ iyo ileji nya iJobu tụ́ anchẹ ịlẹ kị kaa kpẹhị rịraa ịnyịnyị. (Job. 1:16) Nyọlẹ ká igbachịwụ bala ila ịwẹ bwu uhye-ọgba wẹẹ, iJobu me ká ẹga nya iJihova i bwu. Ọọwa dudu ká iJobu myị nyori ọwa nyị họ ẹla wụ́ iJihova ẹjẹ abwọhẹ lẹ. Ọ tị lịnyị odu lẹ, iJobu pwa la ọ-ka ya ẹla ọtịpyọ ba Adamwụ olepwoohe. IJobu kpịtịya nyori ẹ-ẹpwụ nya ẹka lụmẹ-lụmẹ, iJihova ya ang ịnyịịla lụmẹ-lụmẹ họọ. Lẹ ọ kụ irya nyori kori kọ ye ang ịnyịịla bwu ẹga nya Ohe aalẹ, ọ ka nwụlanọ nyọka ye ang ịtịpyọ myị ịnyịnyị. Lẹ ọ yẹkẹẹ: ‘Ogbo ogwogwo à juwa ha ẹnyị nya iJihova mẹ.’—Job. 1:20, 21. w22.06 21 ¶7

IJisọsị da angịjụgbẹyị nyamwụ ọna ọla ịwẹ-ịwẹ ụka ọkịla ịnyịnyị, kị ju ụ-ụpwụ nya ịJọn 17:14. Ahị yẹ ọ-họ jịra nya ụpa nya ọmwụ ọyẹyẹ ọwẹ lẹ, ọgụgụụgụ ẹ-ẹpwụ nya ẹka 100 kẹkpẹ. Ányị ọ tị́ bwu lịnyị? Lụka okpii nyọlẹ ká iJisọsị ri Adịrahụ e-epwoohe la 1914 kpá, o ku Olegu Onyobyi rụ bwu epwoohe. Odehe ọ ka ji gbee kị ka tọọ ayịreji lẹlẹ. (Ọwụ. 12:9, 12) Ma ọ wẹẹ kịnyaa la ụkụrwọ bwu ụka ọọwa daalẹ. Olegu Onyobyi myị̀ la agbama, ọ tị wẹẹ kpa agbama ọọwa jahị da anchẹ nya Ohe Oluhye. (Ọwụ. 12:13, 17) Chajị nya ọọwa, odehe wẹẹ ba anchẹ nya Ohe ẹtẹ gụ́ ọla ene-ene. Ma, áhị tị la ịngịngịhyẹ ka juhi nya Ohe Onyobyi bala angị kaa bọọ jẹ ka. Ọkọkọ nya ọọwa, ahị ka la ọ-jẹ́ myị̀myị̀ ọlẹ ká ọlẹrụ ịPọḷụ la du kọ da ụpwụ yẹkẹẹ: “Jaabwọ ká Ohe Oluhye ji oye nyahị ịnyị wẹ lẹlẹ, o-owo, a tị́ tụtụm ka kụrụụhị myị wẹẹ?” (Rom. 8:31) Ahị ka jẹ́-ẹ dahịhile iJihova yẹẹyẹẹ. w22.07 18 ¶14-15

IJisọsị á la uko ọchịchị nyori alụkụrwọ nyị́ ka la gbuu ka lụka nya ocheju nya odehe ọlẹ ka. Ọ jẹ́ nyori ọmwụ ọyẹyẹ nya ọngọ da eje ọnyịịla ọlẹ ka họ jịra: “Angịnyị nyang ka myịng ẹrụ bwu ọkịlẹtụ nyaa.” (Eje. 110:3) Kori á kaa kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ aalẹ, à wẹẹ chẹkpẹ ju iJisọsị bala ọnchẹ ọ-chịla o-hu ọkịlẹtụ ha. À myịmyị lụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ọ-họ jịra nya ọmwụ ọyẹyẹ ọwẹ. Ụkụrwọ ọwẹ wẹẹ nwà kịlahị, ma akama tị ji ịnyịnyị. Akama ọhẹ ọlẹ kọ kaa chị angị kpa ẹrụ ọnyịịla nya Ịpyị-Adịrahụ pyẹ ọgụ ri ọtụpyịpyị. Angị jẹkpẹ da ogu, alegbeju nya ịchọọchị bala alupe me ịnịịkịla je iru nya angịnyị u-uhye nya ụkụrwọ nyahị. Kori ká ịnịịkịla ịwẹ á hụ alugbiyegu nyahị ahị́ lee angịlẹ kahị jẹ́ bala ala ọlụkụrwọ nyahị aalẹ, ị ka ya ẹla rịrịịhị myị́ nyọka ba la ọ-gbịgba ha iJihova bala ọ-hwabwọ la ọ-ya ẹla nya Ohe. Ẹ-ẹpwụma ịhyẹ, aluji nyahị kaa chuhi juhi, gba mịlahị lee o-wu aanahị alẹng tụ́ anyang bala ọ-dọmwụ yaa ju agba. w22.07 8 ¶1; 9 ¶5-6

IJihova ya ahị guru kahị ka hu ụka nọ nyọka wa ịBayịbụụ ụka myị́ ụka bala ọ-kụ irya kpori-kpori ju ẹla ọlẹ kahị wa. Ụka kahị kpa ẹla ọlẹ kahị jẹ́ họ ụkụrwọ, ọmyịmyị nyahị kaa la ọngịrị gụ́ olene, ahị tị ka tụ́ ju Adahị olepwoohe chwẹẹ gụ́ ọọwa ịnyịnyị. Ọọwa kaa dudu kahị kaa la ọngịrị nyọka bọhụ ẹ-ẹpwụ nya ịmayẹ. IJihova kaa ya olegu ịgọgọ nyamwụ ha angịlẹ kị kpụnịrọ Omyi Ẹla nyamwụ ịnyịnyị. Olegu ọọwa tị ka jẹ́-ẹ ya “ọngịrị ọgụgụ ọtụka nya Ohe Oluhye” hahị nyọka jẹ́-ẹ bọhụ ẹ-ẹpwụ nya akama ọnyị myị́ ọnyị. (2 Kọr. 4:7-10) Bwula ụbwọ ọdada nya iJihova, “ọnchẹ ọ-chịla o-hu ọkịlẹtụ ha bala ọngọ jẹ́ ẹla” họ apwụ, ifim bala eje hahị. Ang ịwẹ ka jẹ́-ẹ dahị ụbwọ nwụ́ ọmyịmyị ọnyọọngịrị bala ọ-ka ri igu o-chii bala iJihova. (Mat. 24:45) IJihova mẹ ang jẹ anchẹ nyamwụ nyọka la ọháha ẹ-ẹga nya awụlẹ bala ọ-ka kpụ́ awụlẹ ẹjẹ lụka nya ajụjụ. (2 Kọr. 1:3, 4; 1 Tẹs. 4:9) Aanahi aleng bala anyang kaa tito nyoka dahi ubwo godayi giri-giri uka kahi la akama. w22.08 12 ¶12-14

Bwula o-gu ẹnyị nya abwẹla ịnyịịla nya aanahị alẹng bala anyang myị́. Ụka kahị họ ịnyị, ọ-yẹ jula awụlẹ nyahị kaa la ọngịrị gụ́ ọọwa, ọháha tị kaa nwà kịlahị ẹ-ẹpwụ nya ọjịra-jịra ịnyịnyị. Ụka ọhẹ, angịnyị nya ịKịrayịsị ịlẹ kị dọmwụ la gbẹgbịlẹ lẹ ka ya ẹla ju awụlẹ lee ọ-dọmwụ da awụlẹ ịwẹẹ myị́. Ọ lịnyị ẹ-ẹga nya ọlẹrụ ịPọlụ bala ịBanabasị oligu o-chii nyamwụ. Alẹng imiiye ịwẹ ya ẹla ju awụlẹ u-uhye nyọka kpa ịMakị ba ịlaa ẹ-ẹpwụ nya ogu ẹdịyẹ ọkịla nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ nyaa lee ọ-ka kpọọ ka. ‘Arụ ọrụrụ kpeji ẹ-ẹpwarịrị’ nyaa gbee kị chị ebwo hi awụlẹ. (Ụkụr. 15:37-39) Ma ịPọlụ, ịBanabasị, bala ịMakị jẹ́ họ okpunyi bala awụlẹ. ỊPọlụ dọmwụ ya ẹla ọnyịịla nya ịBanabasị bala ịMakị ụka ọkịla. (1 Kọr. 9:6; Kol. 4:10) Ahị ịnyịnyị baba nyọka myị́ o-wo lawụlẹ-ka ọnyị kahị la bala angịkịla ịla ọjịra-jịra bala ọ-ka kịnyaa la ọ-ya ẹhị rịrị a-abwẹla ọnyịịla nyaa. Bwula ụgbẹyị ọlịịwẹ, ahị ka kpa okpunyi bala o-wo lawụlẹ nwà kịlahị. w22.08 23 ¶10-11

Jaabwọ kahị wẹẹ maga nyọka ba ehile nya iJihova u-uhye nya abwẹla ọnyịịla jẹ, ahị ka maga nyọka la angịkịla eje lee ọ-yẹ ịlọhị lala ọngọ há lụmẹ lẹ ka. ahị ka kpịtịya nyori iJihova à ri “Agaba ọ-cheje ọtụka-ọtụka nya alodehe wuu” lẹ. (Ọmwụ. 18:25) IJihova á ya ọngịrị juhị ụ-ụbwọ nyọka la angịkịla eje ọlịnyị ka. Ọ-chụ pwokwita nya iJosẹfụ kọ ri ọngịnyị ọ-la abwẹla ọnyịịla wẹẹ. Ọ kaa yẹ abwọ hi ọ-ka la angịkịla eje, tụ́ angịlẹ kị dọmwụ họọ ẹla ọtịpyọ. Aanamwụ bwu ẹpwụ họọ ẹla ọtịpyọ, woo ra kaka ri ọnyọhị, bala ọ-da adaa lụgbaa nyori iJosẹfụ nyị gbu lẹ. IJosẹfụ yẹ jula alugbiyegu nyamwụ ẹka lụmẹ-lụmẹ ị-ịlahị nya ọọwa. Nyọlẹ ká iJosẹfụ ri olegbeju ọtụka-ọtụka ụka ọwẹ lẹ wẹẹ, ịnọ ọ ka la aanamwụ eje ọngịrị-ọngịrị bala ọ-waa uri myị́. Nanana nyori ọ ta aanịna nya iJosẹfụ olujwo nya ẹla ọlẹ kị họ wẹ, ị juhi nyori ọhẹka ọ ka waa uri myị́. Ma iJosẹfụ byaa yẹkẹẹ: “Anụ ju uhi ka. Ọ họnụ kwiwa ọọwa lẹ, anụ meme kaam ayịdang a ri Ohe Oluhye riri?” (Ọmwụ. 37:18-20, 27, 28, 31-35; 50:15-21) IJosẹfụ kpa ịlọmwụ keji bwula ọ-pehi eje ọlala ha iJihova. w22.08 30 ¶18-19

À jẹ́ nyori iJihova ka kpang wẹ abwọ ọrịrị ọlẹ ká ọngịnyị rị bwu ọkịlẹtụ myị́? Ọ ka jẹ́-ẹ lịnyị myị́ kori á ri ọngọgbahị nya ọjịra-jịra, ọngọ myị ẹrụ, ọngọ ye ịlahị nya ụgbẹyị, lee ọngọ kpa ẹrụ ọnyịịla pyẹ wẹwẹ. À ka jẹ́-ẹ dụbwọ kori á ri onjwo lee ọngọgbahị, lee kori á ri ọlẹng lee ọnyang wẹwẹ. Ụka ká ọngịnyị ọlẹ ká iJihova há á bịlẹ ụbwọ ọdada bwu ẹga nyamwụ, Ohe nyahị kaa kpa angịgbahị nya ọjịra-jịra bala anchẹ nyamwụ ịkịla “hu ẹjẹ ọkpụ́kpụ” ọtụka-ọtụka họọ. (Kol. 4:11) Ahị chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ nyọka jẹ́-ẹ họ ụkụrwọ ha iJihova bala ọ-da aanahị ụbwọ ụ-ụgbẹyị ọlịịwẹ! Ọhẹka ahị ka jẹ́-ẹ họ ịnyị myị́ ụka ká ẹdụrụ á kpehe ẹ-ẹga, ụka ká ayịreji o-bwu agaga á họ, lee ọtụpyịpyị á ji. Ahị ka tịtọ nyọka da angịkịla ụbwọ myị́, ma ọ tị ka lujwo hahị kori ká alugbiyegu nyahị á ji ẹpwụ nya akama. Kpọkpọọkpọ, ahị tịtọ nyọka da aanahị ụbwọ, iJihova tị ka chị ọkẹkẹnị ụka kahị daa ụbwọ jaabwọ ká ọngịrị nyahị á la ba.—Etu 19:17. w22.12 22 ¶1-2

Ọháha à ri itiwe nya ahị ọdahile lẹ. IJisọsị ya nyori ehile imiiye ịlẹ kị gụgụ wuu nyị ri ọ-ka la ọháha ẹ-ẹga nya iJihova bala ọ-ka la ọháha ẹ-ẹga nya angịnyị aanahị. (Mat. 22:37-39) Ọháha ọlẹ kahị la ẹ-ẹga nya iJihova kaa guhi gbịla nyọka dịrẹ ọgụ-ẹpẹtẹ nya iJihova kọ ju ọ-dahịhile kpẹẹkpẹẹ. Ọ-chụ pwokwita, ọháha ọlẹ kahị la ẹ-ẹga nya aanahị alẹng bala anyang kaa guhi gbịla nyọka kpa ẹla ịbaa nyaa kaka ya ka. Áhị ka kpa ẹla ọlẹ kọ ka bịrị ẹnyị nyaa, chị oyoyi jwaa, lee ọ-kpa ọjụjụ kịlaa, kaka ya ẹnẹnẹhẹ ka. Ịlọhị ọ-kpa keji ka dahị ụbwọ ịnyịnyị nyọka ju ọ-dahịhile. Ọngịnyị nya ịKịrayịsị ọlẹ kọ kpa ịlọmwụ keji á kaa tịtọ nyọka ri ọngọ jene hu ẹla ya chajị ká ẹla nyamwụ ka kpụ angịkịla ịpyọ ka. (Filip. 2:3) Ọ́ kaa hu ịlọmwụ hwaa bwula ọ-họ kị ka jẹ́ nyori ọ jẹ́ ẹlẹhẹ ọlẹ kọ tị la iwe nyọka ya dodehe ka lẹ ka. Ịlọhị ọ-kpa keji ka wuhi kpa la ọ-ka kpa irya ọlẹ kahị la u-uhye nya ẹla pyẹ ebile, kori ká ịBayịbụụ lee apwụ nyahị á ya ẹla u-uhye nya ẹla ọọwa ka lẹ ka. w22.09 12 ¶12-13

Olegu-ẹrụ ọhẹ byi ịDanẹlụ nyori anchẹ nya Ohe ka wo etu nya ọmwụ ọyẹyẹ ọla ụpwụ nya ịDanẹlụ yẹẹyẹẹ, ma “angị ri angịnyị inyibyi-í tị ka jẹ ka.” (Dan. 12:10) Ọlẹẹlẹẹ à ri ụka ọlẹ kahị baba nyọka mẹjẹ nyori áhị ji ẹpwụ nya angịnyị inyibyi kaka lẹlẹ. (Mal. 3:16-18) IJihova wẹẹ tụ angịnyị ịlẹ kọ hu nya ‘angịnyị nya ụbwọ nya ịlọmwụ’ guru. Ị ri angịlẹ kị họ́ọ yẹẹyẹẹ. Ahị tịtọ nyọka ji ẹpwụ nya angịwẹ. Ahị jam hịhị ụ-ụka ọkpịpyọ ịlẹhị. Ma ang ịkpịpyọ gụ́ ọwẹ tị ja ka họ la ọ-bịrị ụka ka. Lụka okpii ahị ja ka yẹ ayịreji ọtata nya ang inyibyi wuu. Ba ọọwa ba, ahị ka yẹ ọ-họ jịra nya ehe ọlẹ ká iJihova chị ịDanẹlụ yẹkẹẹ: “Ụka ká ụka ohyẹẹkpẹ tị pwụ eji, à ka wuleji kaka ye uri nyang ọlẹ kị chị nọ hang.” (Dan. 12:13) Ọ tang-ta nya ụka ọlẹ ká ịDanẹlụ bala angị háng-há ịkịla ka “wuleji” myị́myị́? Ó ri ịnyị aalẹ, maga lẹẹlẹẹ nyọka godayị giri-giri mẹ, à ka jẹ́ myị̀myị̀ nyori ẹnyị nyang ka juwa ụ-ụpwụ nya ọhịhị nya iJihova pyịyọọ. w22.09 24 ¶17; 25 ¶19-20

Ẹlẹwẹ ka ju Isikẹlụ ọngịrị. Ịyẹ à tị́ du? Chajị Isikẹlụ ka kpịtịya myị́ nyori iJihova kpa omyi ẹla ọlịịwẹ ya ẹla ta iMosisi bala Ayịsaya ụka kọ chwaa nya alọmwụ nyamwụ. (Ehe. 3:10; Ayị. 6:8) Isikẹlụ jẹ́ ịnyịnyị jaabwọ ká iJihova da alọmwụ imiiye ịwẹ ụbwọ nyọka jụ ụkụrwọ olujwo họ. Lẹ ụka ká iJihova byi Isikẹlụ ụka imimiiye nyori “m̀ juwa dung ẹrụ,” ọlọmwụ ọwẹ ka jẹ́-ẹ dahịhile nyori iJihova ka dọọ ụbwọ. Ịnyịnyị, Isikẹlụ da ụpwụ ugbabwọ lụmẹ-lụmẹ yẹkẹẹ: ‘IJihova ya ẹla tam.’ (Isi. 3:16; Isi. 6:1) Lẹ, Isikẹlụ jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova à doo ẹrụ lẹ. Datị hi ọọwa, nyọlẹ ká Isikẹlụ ri ọnyị nya ọngọkiliya wẹẹ, adamwụ ka mẹjọ́ọ myị́ nyori iJihova kaa họ ká alọmwụ Nyamwụ ka jẹ́ myị̀myị̀ nyori Ọ ka daa ụbwọ ụka wuu. Ọ-chụ pwokita, iJihova byi Ayịsiki, iJekọbụ, bala iJeremaya yẹkẹẹ: “M̀ ka juwa tang.”—Ọmwụ. 26:24; 28:15; Jer. 1:8. w22.11 2 ¶3

Nanana nyori Adam bala Iivu họ ọhọbịrị du kị kpa igu wẹ anyị nyaa, iJihova á yẹ irya ọlẹ kọ la da ka. (Ayị. 55:11) O ri irya nyamwụ ká angị la ọmyịmyị ka hịhị gboyi myị́ oyi wẹẹ. Kụ ẹhị yẹ ẹla ịlẹ ká iJihova ya bala ọhọhọ chajị nyọka họ irya nyamwụ jịra wẹẹ. IJihova chịhị ehe nyori ọwa nyị ka wule egu eji bala ọ-ka ya iwe da haa nyọka jẹ́-ẹ hịhị gboyi myị́ oyi. (Ụkụr. 24:15; Tay. 1:1, 2) IJobu ko ri ọngọ godayị giri-giri jẹ́ myị̀myị̀ nyori iJihova charịnya nyọka wule angịlẹ kị gbu eji. (Job. 14:14, 15) Ọlọmwụ ịDanẹlụ jẹ́ nyori angịnyị ehe nyị ka wuleji bwula igu wẹ ka la iwe nyọka hịhị gboyi myị́ oyi. (Eje. 37:29; Dan. 12:2, 13) Ala iJuu ịla ahyẹẹnụ nya iJisọsị jẹ́ ịnyịnyị nyori iJihova nyị ka ya “ọhịhị ọmyịmyị-ka” ha anchẹ nyamwụ ịlẹ kị họ kpẹẹ-kpẹẹ. (Luk. 10:25; 18:18) IJisọsị ya ẹla rụ ọnụ ọmyịmyị ọwẹ ụka lụmẹ-lụmẹ, Adamwụ tị wuloo ọwa eji bwula igu ịnyịnyị.—Mat. 19:29; 22:31, 32; Luk. 18:30; Jọn. 11:25. w22.12 4-5 ¶8-9

IJihova wụrụụhị nyọka tụ jwoo chwẹẹ. (Jem. 4:8) Ọ tịtọ nyọka ri Ohe nyahị, Adahị, bala Oligu nyahị. Ọ kaa wẹ abwọ ọrịrị nyahị bala ọ-dahị ụbwọ lụka olujwo. Ọ tị kaa kpa ogu nyamwụ mẹ ang jẹ́ẹhị bala ọ-chewu keehi ịnyịnyị. Ahị ka jẹ́-ẹ tụ ju iJihova chwẹẹ bwula ọ-raabwọ họọ, wa Omyi Ẹla nyamwụ bala o-me irya jwoo. Jaabwọ kahị wẹẹ họ ịnyị, ọ kaa háahị, ẹla nyamwụ tị kaa myịhị lẹhị ịnyịnyị. Ọọwa kaa guhi gbịla nyọka jwoo ihi bala ọ-ya ogbo họọ jaabwọ kọ chịla. (Ọwụ. 4:11) Jaabwọ kahị wẹẹ jẹ́ iJihova gụ́ olene, ịnyịnyị ahị ka dahịhilọọ bala ogu ọlẹ kọ ya yeji nyọka dahị ụbwọ gụ́ olene lẹ. Ma Olegu Onyobyi tị kaa maga kahị ka ba la ọ-dahịhile iJihova bala ogu nyamwụ dụmwọ-dụmwọ. Ma ahị tị ka jẹ́-ẹ ma uya kụrụ ijẹẹhị nyamwụ myị́. Ụka ká ọmyịmyị nyahị á la ọngịrị, ká ahị ọdahile nyahị ẹ-ẹga nya iJihova á la giri-giri lẹ aalẹ, áhị ka nyẹẹkpẹ da Ohe nyahị bala ogu nyamwụ kaka.—Eje Ọnyịịla 31:13, 14. w22.11 14 ¶1-3

Iru nya angịnyị nya ịKịrayịsị kaa hu ịlaa ọlala dọmwụ tụ ọhịhị nyaa ju odo ọọlajị nya ọháha ọlẹ kị la ẹ-ẹga nya iJihova kọ ri Ọngọ La Ọngịrị Nyọka Kpeji u-uhye nyaa. Ị ri angị godayị giri-giri ịlẹ kị cheje lala ala iHiburu ịta ịlẹ ká ọhịhị nyaa chịda bwu ẹpwụ nya ila chajị nyọlẹ kị godayị giri-giri ha Ohe Oluhye Ọngọ Gụgụ Wuu. IDevidi ọngọ da eje ọnyịịla da ụpwụ u-uhye nya ọbaba nyọka godayị giri-giri ha Ohe. Ọ yẹkẹẹ: “Ahụ [iJihova] ọngọleje nya alodehe wuu, chị oku ham ẹ-ẹga nya aluji nyam. Agụgụ ee, ahụ ayịdang jẹ kam da ẹlẹlẹhẹ ka.” (Eje. 7:8) IDevidi myịmyị da ụpwụ yẹkẹẹ: “Ọngịnyị ọnyịịla oriri nyam bala ọngọ ya ẹla nya ịlẹhị oriri nyam ā kpẹhị rịrịm.” (Eje. 25:21) Ụgbẹyị ọlẹ kọ há gụ́ wuu kahị ka hịhị ri ọ-ka godayị giri-giri ha iJihova, áhị chị ọkịlẹtụ nyahị agiye ẹnẹnẹhẹ ka! Ọọwa lẹ ọ ka lahị lala ọngọ da eje ọnyịịla ọlẹ kọ da ụpwụ yẹkẹẹ: ‘Angịlẹ ká ọhịhị nyaa-á ju abyị ka, kịị hịhị ba ehile nya iJihova jẹ, angịịwa ka chị ọkẹkẹnị.’—Eje. 119:1. w22.10 17 ¶18-19

IJobu ya ẹla bala angịnyị lụmẹ-lụmẹ ọ-ọhịhị nyamwụ, ma ọlẹ kọ gwoo o-olegu gụgụ wuu ri ẹla ọlẹ ká iJihova ya balọọ. Ẹ-ẹla oyaya ọọwa, iJihova byi iJobu nyori nyị kụ ẹhị yẹ ang ịlẹbyẹbyị ịlẹ Kọ họ. Ọọwa ka dọọ ụbwọ nyọka yẹ jaabwọ ká iJihova la ẹla ọjẹ́jẹ kaka ba bala o-ju ahị ọdahile nyamwụ ọngịrị nyori iJihova ka jẹ́-ẹ họ ịbaba nya anchẹ nyamwụ wuu myị́. Ọ-chụ pwokwita, Ohe kpụ iJobu ịtịya nyori Ọ kaa kpahị ju iyo ileji, lẹ Ọ ka jẹ́-ẹ kpẹhị rịrị iJobu ịnyịnyị. (Job. 38:39-41; 39:1, 5, 13-16) IJobu wẹ ka jẹ́ ang yẹẹyẹẹ u-uhye nya abwụma nya Ohe bwula ọ-kụ ẹhị yẹ ang ịlẹ Kọ họ. Ahị ịnyịnyị ka jẹ́-ẹ jẹ́ ang u-uhye nya iJihova gụ ọọwa ụka kahị kụ ẹhị yẹ ang ịlẹ kọ họ. Ma, ọ kaa lujwo hahị nyọka họ ịnyị ụka ọhẹ. Kori kahị kụ́ epweji ịtụka, ọ́ ka chịkpẹẹ hahị nyọka yẹ ang ịlẹ ká iJihova họ gbuu, ẹnụ myị́ ẹnụ ka myị́. Kori kahị tị dọmwụ kụ́ epweji ịtụka ka wẹwẹ, ọ ka lahị lala o-ri áhị la ụka nyọka kụ ẹhị yẹ ụkụrwọ nya iJihova rige-rige ka myị́, ma ọ há nyọka mwahị nya ụka bala ọ-maga nyọka kụ ẹhị yẹ ang ịlẹ ká Ohe họ. w23.03 15 ¶1-2

IJisọsị ya nyori “ọpyị ọ-hụ́ jigi-jigi” bala ayịreji ụma ịkịla nyị ka ji ene ká ọmyịmyị nya odehe ka wẹ. (Luk. 21:11) Ọ myịmyị ya nyori “ọhọbịrị ọhọhọ ka bene kpanggbaa,” ọ tị wẹẹ lịnyị alẹ. Ọ-chụ pwokwita, ahị wẹẹ yẹ ká uguru-ẹla ọhọhọ, ọkwọ ọlala, bala alekpilo ọ-gba mịla angịnyị wẹẹ ji. (Mat. 24:12) IJisọsị á ya nyori akama ịwẹ nyị ka wẹ ẹga nya angịlẹ ká iJihova nyẹẹkpẹ da kem ka. Ẹlịlẹhị ri, iru nya anchẹ nya iJihova ịlẹ kị godayị giri-giri chịpwụrụ bwu ẹpwụ nya akama ịlịịwẹ lẹ. (Ayị. 57:1; 2 Kọr. 11:25) IJihova á ka chewu keehi bwu akama ọnyị myị́ ọnyị la ụkụrwọ ẹbyẹbyị ka myị́, ma ọ tị ka ya ang myị́ ang ọlẹ kahị baba hahị nyọka jẹ́-ẹ kụ kpọọ bala ọ-la okpunyi nya ọkịlẹtụ. Ọ ka chịhị kpẹẹ gụ́ kori kahị nwụla ịlọhị nọ ene. Ma ọ-nwụlanọ mẹjẹ nyori áhị la ọmyịmyị ẹ-ẹga nya iJihova ka? Ọ́ lịnyị kpong-kpong ka. Ọ-nwụlanọ gbe ayịreji dọmwụ mẹjẹ nyori ahị la ọmyịmyị nyori ọ ka kpahị juhị myị́. Ányị ọ tị́ bwu lịnyị? Omyi Ẹla nya Ohe juhi irya nyọka nwụlanọ gbe akama ọlẹ kọ ka chịhị ọgụ myị́. w22.12 18 ¶9-10

Ụka ọlẹ ká iJosẹfụ juwa u-ube nya agba wẹẹ, iJihova họ ká adịrahụ nya Ijipiti la alaa imiiye ịlẹbyẹbyị ịhyẹ. Ụka ká adịrahụ jẹ́ nyori iJosẹfụ nyị la āhị nya o-bwuru etu nya alaa, ọ du ẹrụ kaka wụrwọọ. Bwula ụbwọ ọdada nya iJihova, iJosẹfụ bwuru etu nya alaa ịịwa bala ọ-ju iFero irya ọlẹ kọ kpọọ ịpyọ. IFero yẹ nyori iJihova nya-à wẹẹ da iJosẹfụ ụbwọ lẹ, ọowa o hwoo ri olegbeju ọ-kpẹhị rịrị ang iriri ọ-ọpyị nya Ijipiti wuu lẹlẹ. (Ọmwụ. 41:38, 41-44) Nyọlẹ kọ nọ chẹẹ, uhi ọtụka-ọtụka dọmwụ ọ-ọpyị nya Ijipiti bala ọpyị nya iKenan ọlẹ ká alugbiyegu nya iJosẹfụ kụ́ ịnyịnyị. Lẹẹlẹẹ, iJosẹfụ la iwe nyọka chị alugbiyegu nyamwụ da bala ọ-chewu ke ugbiyegu ọlẹ ká iMesaya ka bwu ị-ịlahị lẹ. Ọ la gbagbịla nyori iJihova à da iJosẹfụ ụbwọ du kọ kịlahị ẹ-ẹpwụ nya ang myị́ ang ịlẹ kọ họ lẹ. Nanana nyori aanịna nya iJosẹfụ tịtọ kị ka nwọọ, iJihova ye iwe-ahụrụ ọọwa da chajị Kọ ka họ irya nyamwụ jịra. w23.01 17 ¶11-12

Ọngọlẹ kọ kpahị ju ịlọmwụ kaa yẹhị rịrị nyọka yẹ ịngịngịhyẹ ọlẹ kọ ka bịrị igu nyamwụ bala iJihova, ọ tị kaa hu ẹta-ẹdịyẹ nyọka cheji ba hi ang ịịwa. Bwula ụgbẹyị ọwẹ, ọ ka godayị rịrị giri-giri ẹ-ẹpwụ nya ọháha nya Ohe Oluhye pyịyọọ. (Etu 22:3; Jud. 20, 21) Ọlẹrụ ịPọlụ byi Angịnyị nya ịKịrayịsị nyị kpahị ju ịlaa. Ọ-chụ pwokwita, o byi Angịnyị nya ịKịrayịsị ịla Efesọsị yẹkẹẹ: “Anụ juwa kpahị ju ịlọnụ ọgwọgụ mẹ. Kanụ juwa hịhị lala aluchi kaka. Ma, kanụ juwa hịhị lala angị jẹ́ ẹla ị-ịlahị nya Ohe Oluhye mẹ.” (Efe. 5:15, 16) Olegu Onyobyi kaa maga ụka wuu nyọka bịrị igu oriri nyahị bala iJihova, ọọwa à du ká ịBayịbụụ gbileehi ụbwọ ụ-ụrụ yẹkẹẹ: “Anụ juwa maga chajị kanụ ka jẹ́-ẹ jẹ́ ang ọlẹ ká irya nya Ọngọlahị ri kpangga mẹ.” Ọọwa ka du kahị ka jẹ-ẹ kụrụ ịmayẹ ụma ọnyị myị́ onyị. (Efe. 5:17) Nyọka jẹ́-ẹ cheje ọnyịịla, ahị baba nyọka maga kahị ka jẹ́ “irya nya [iJihova].” Ahị ka jẹ́-ẹ họ ịnyị bwula ọ-jẹ́ ang bwu Omyi Ẹla nya Ohe ụka myị́ ụka bala o-me irya jwoo. Jaabwọ kahị wẹẹ jẹ́ irya nya iJihova gụ ọwọwa bala ọ-la “irya ọlẹpwụ nya ịKịrayịsị ayịdang,” ịnyịnyị ọ ka chịhị kpẹẹ nyọka jẹdịyẹ “lala angị jẹ́ ẹla” gụ ọwọwa lẹ, kori ká ehile ọhẹ á ji kpangga u-uhye nyọka kpahị ụgbẹyị nya ẹla ọọwa wẹwẹ ka. 1 Kọr. 2:14-16. w23.02 16-17 ¶7-9

Ányị a tị́ kaa kpa ẹpwa nyang cheri-cheri hyaa-hyaa kaka ba? Ọhẹka à họ ịnyị yẹẹyẹẹ ene kaa mwụ kele. Ma kori ká hwabwọ la ọ-ka họ ịnyị kịlahị-ịlahị bẹẹ? Ọ ka chịrị myịmyị ahyaahị. Nyọka họ ká ẹpwa nyang ka kpẹhị nyii ụka wuu, à baba nyọka kpọọ cheri-cheri ụka myị́ ụka. Ahị baba nyọka kịnyaa la ọ-nwụ irya ọkụkụ bala abwẹla nyahị rịrị ịnyịnyị. O ri nyịlẹhị nyori ene kaahị hu enyi Ohe, ahị maga nyịlẹhị-ịlẹhị nyọka ya ọhịhị nyahị da chajị kahị ka “hụ́ ịlọhị cheri-cheri . . . bwu ẹpwụ nya ang myị́ ang ọlẹ kọ ka chị ugbinyịrọ nyahị ịrị lee ọ-chị olegu nyahị ịrị.” (2 Kọr. 7:1) Lẹẹlẹẹ, ahị baba nyọka kpa omyi ẹla nya ọlẹrụ ịPọlụ họ ụkụrwọ nyọka ‘kịnyaa la ọ-ka nwụ olegu ọlẹpwụ ọkịlẹtụ nyahị ma onyeewe.’ (Efe. 4:23) Abwẹla ịchịrị nya alodehe ọlẹ ka jẹ́-ẹ chị wuhi ahyaahị myị́ du kahị ka la cheri-cheri ị-ịlahị nya Ohe ka. Nyọka cheji ba hi ẹla ọlịịwẹ ọ-ka họ tahị bala ọ-ka la cheri-cheri ị-ịlahị nya Ohe, ahị baba nyọka wụla irya ọkụkụ, abwẹla nyahị, bala imyi nya ang ịlẹ kị kaa maahị ma yẹ ụka myị́ ụka. w23.01 8 ¶1-2

Kụ irya jaabwọ kọ ka la nyọka juwa i-ijata ụka ká iJisọsị ja mẹ ang jẹ wẹẹ. Ọ kaa da ụbwọ ka ẹpwụ nya Ụpwụ Ịgọgọ la egbeju-egbeju ugbabwọ ịmanyị tị́! Ụka ká iJisọsị hu enyi Ohe kpá ká Ohe ya ida wọọ, iJisọsị kpịtịya nya ang ịlẹ wuu kọ jẹ́ ene kọọ wẹ odehe. Ẹla ịlẹ ká iJisọsị ya họhẹ ụka kọ hu enyi Ohe kpá bala ẹlẹhẹ ịlẹ kọ ya hyẹẹkpẹ ene kọọ gbu, bwu ẹpwụ nya Ụpwụ Ịgọgọ. (Ehile. 8:3; Eje. 31:5; Luk. 4:4; 23:46) Ẹ-ẹpwụ nya ẹka ịta ba ẹhya ịlẹ ká iJisọsị họ ụkụrwọ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ, ọ kaa wa Ụpwụ Ịgọgọ je alụma bala ọ-da ẹla ọlụwa wụlẹ. (Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luk. 4:16-20) La ẹka lụmẹ-lụmẹ ene ká iJisọsị dọmwụ nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ, ọ kaa wa Omyi Ẹla nya Ohe ụka myị́ ụka bala o-wo ụka ká angịkịla á ja wa. Ịwẹẹ ọdada á juwa ka, ọ ka wo jaabwọ ká iJosẹfụ bala iMeri kaa da ụbwọ ka ẹpwụ nya ịBayịbụụ. (Ehile. 6:6, 7) Ịnyịnyị, iJisọsị kaa ba alugbiyegu nyamwụ ka ube ịgọgọ la Ẹnụtụrụ Ọhịnyọ Lụkụrwọ ọnyị myị́ ọnyị wuu. (Luk. 4:16) Ụ-ụwa, ọ ka ke ụrụ kpẹnẹẹ wo jaabwọ kị wẹẹ wa Ụpwụ Ịgọgọ. w23.02 8 ¶1-2

Ang lụmẹ-lụmẹ ji ịlẹ kị du ká iJihova ka háahị. Ọ-chụ pwokwita, à wẹ ka yẹ nyori ọwa a “ri ẹmwụ-enyi nya ọhịhị lẹ” bala o-ri ẹga nyamwụ “ang o-hu ha ọnyịịla ọnyị myị ọnyị wuu bala ang ọgahị ọkpẹẹkpẹẹ” à kaa bwu lẹ.” (Eje. 36:9; Jem. 1:17) Ang ọnyịịla ọnyị myị́ ọnyị ọlẹ ká la bwu ẹga nya Ohe nya ọháha, ọngọlẹ kọ kaa hu ha pyẹ ụbwọ maa. Iya ọkịlaakịla ri āhị ọnyịịla-ọnyịịla ọlẹ ká iJihova ya hahị. Ịyẹ tị́ du kahị ka jẹ́-ẹ ya ịnyị? Kụ irya nya igu ọlẹ ká iJihova bala Ọnyị nyamwụ ri la apatabwọ kiwa ka wẹẹ. IJisọsị ya nyori ọwa nyị “há Ohe Oluhye Adịda lụmẹ” bala ‘Ohe Oluhye Adịda há ọwa nya ịlẹhị-ịlẹhị.’ (Jọn. 10:17; 14:31) Igu oriri nyaa la ọngịrị gụ́ ọwọwa ẹ-ẹpwụ nya ẹka uku-ụnọ ịmanyị tị́ ọlẹ kị hụ lawụlẹ. (Etu 8:22, 23, 30) Kụ irya nya abwọlẹ kọ ka jụ́ Ohe kaka ba nyọlẹ kọ ya iwe da ká Ọnyị nyamwụ yẹ akama gbee kọọ gbu wẹẹ. Angịnyị ehe wuu tụ́ng ahụ ayịdang, há iJihova yẹẹyẹẹ du kọ myọnụ nyọka ya Ọnyị ọlịkẹjẹ nyamwụ kiliya chajị ká ahụ bala angịkịla ka jẹ́-ẹ hịhị gboyi myị́ oyi. (Jọn. 3:16; Gal. 2:20) Ang ọkpọnchị ọlẹ kọ ka du ká Ohe ka háahị à wẹ lẹ. w23.03 4-5 ¶11-13

Ahị ka pwa ang ọmẹjẹ nya angị ji ẹkpẹ da ogu pyii. IJisọsị ya alibyi la ala ịPẹẹgamọsị u-uhye nyọlẹ kị kaa kpa ebwo ọchịchị wẹ ẹpwụ nya ọjịra-jịra. (Ọwụ. 2:14-16) Ọ da ala ịTayatịra ọlẹẹkwaa nyọlẹ kị kaa cheji ba hị “ang ikpori-kopri ịkpịbaa nya Ohe Onyobyi” bala o-jwaa ọhụ nyọka “yụbwọ chị” ẹlịlẹhị kpa ụ-ụwa gogo. (Ọwụ. 2:24-26) Angịnyị nya ịKịrayịsị ịdẹwụ-dẹwụ ịlụwa ịlẹ kị dọmwụ nyọka ba ọmẹjẹ nya ọnọọkịla jẹ baba nyọka yẹ irya da. Ahị alẹ tị bẹẹ? O ri o-pyii kahị ka pwa ọmẹjẹ ọhẹ-lọhẹ kọ myị ọnụ ju irya nya iJihova ka. Angị ji ẹkpẹ da ogu ka “kpa abwụma nya ọngịnyị nya Ohe Oluhye oriri. Ma, ị tị ka pwa ọngịrị nya Ohe Oluhye ọlẹ kọ kaa da angịnyị nya Ohe Oluhye oriri ọọwa ụbwọ rwarụ.” (2 Tim. 3:5) Ọ kaa chịkpẹẹ gụ́ la ọ-ka jẹ́ ang ọmẹjẹ nya angị ji ẹkpẹ da ogu bala ọ-ka pwaa ó ri kahị kaa jẹ́ Omyi Ẹla nya Ohe hiigu-hiigu. (2 Tim. 3:14-17; Jud. 3, 4) Ahị ka maga pyii ká ịgba ọgbagba nyahị ka ri ọlẹ ká iJihova ye myị. Ó ri kahị ja họ ịngịhyẹ ọlẹ kọ ka du ká iJihova á ka ye ịgba ọgbagba nyahị myị ka, ahị baba nyọka yẹda i-ijata.—Ọwụ. 2:5, 16; 3:3, 16. w22.05 4 ¶9; 5 ¶11