Ẹla Ịlẹ Kahị ka Jẹ́ Bwu Ọmwụ Ọyẹyẹ nya IJekọbụ—Ụpa 1

1-2. Ẹlịyẹ iJekọbụ à tị́ họ ụka kọ wẹẹ ka gbu? Ịyẹ tị́ du? (Yẹ ifoto ọla ẹbẹ nya ọgbanyẹ.)

ẸKA lala 17 chịpwụrụ nyọlẹ ká iJekọbụ, kọ ri ọngọ kaa gbịgba ha iJihova yẹẹyẹẹ, kpa ugbiyegu nyamwụ rụ bwu iKenan ka Ijipiti lẹ. (Ọmwụ. 47:28) Lụka ọwẹ, ọ chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ nyọlẹ kọ jẹ́ yẹ iJosẹfụ ọnyị ọlịkẹjẹ nyamwụ bala ọlẹ ká ugbiyegu nyamwụ jẹ́ yẹ jula awụlẹ myị́myị́. Ma iJekọbụ tị jẹ́ nyori ọ ja ka gbu ugbẹnyị lẹ. Ọọwa ọ wụrụ anyị nyamwụ wuu tụ guru kị ka la o-wo lawụlẹ ọkpọnchị ọhẹ lẹlẹ.—Ọmwụ. 49:28.

² Lụka onyogo, adịda kaa wụrụ ugbiyegu nyamwụ tụ guru nyọka ya ẹla ohyẹẹkpẹ jaa ene kọ ka gbu. (Ayị. 38:1) Ụka ọlịnyị, ọ ka chụ ọngọlẹ kọ ka kpẹhị rịrị ugbiyegu ụka kọ gbu kpá myị́.

3. Ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ bwu ụpwụ nya Ọmwụ Ọdada 49:1, 2?

³ Wa Ọmwụ Ọdada 49:1, 2. Ma ọ-tụ guru nyaa ọwẹ tị datị hi ịkịla. IJekọbụ ri ọlọmwụ. Lụka nya o-wo lawụlẹ ọọwa, iJihova ya olegu ịgọgọ ha ọnchẹ nyamwụ ọwẹ kpụ ọ yẹ ọmwụ u-uhye nya ẹla ịkpọnchị ịhyẹ ịlẹ kị ka họ ta anyị nyamwụ ị-ịlahị. Lẹ ẹla ọlẹ ká iJekọbụ ya ta anyị nyamwụ ri ọmwụ ọyẹyẹ.

4. Ẹlịyẹ ahị tị́ wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ? (Yẹ akpa ọlẹ kọ ri “Ugbiyegu nya IJekọbụ.”)

⁴ Ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ, ahị ka kụ ẹhị yẹ ẹla ọlẹ ká iJekọbụ ya ta anyị nyamwụ angị ine, kị ri iRubẹn, iSimiyọn, iLivayị, bala iJuda. Ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọ-ba ọlẹ ba, ahị ka kụ ẹyị yẹ ẹla ọlẹ ká iJekọbụ ya ta anyị nyamwụ ineku ihihi. Jaabwọ kahị wẹẹ ka yẹ, ẹla ọlẹ ká iJekọbụ ya á ba ẹ-ẹga nya anyị nyamwụ kem ka, ma ẹla ọọwa gu anyị ịtụma nyaa ịlẹ kị wẹ kaka ri ẹpwụma nya Isirẹlụ lụka onyogo ịnyịnyị. Kori kahị kụ ẹhị yẹ ẹla ọlẹ kọ họ ta ẹpwụma ọwẹ lụka ọkẹkpẹ, ahị ka yẹ nyori ọmwụ ọyẹyẹ nya iJekọbụ họ jịra. Bwula ọ-wụla ẹla oyaya nyamwụ yẹ, ahị ka jẹ́ ẹla ịkpọnchị ịlẹ kị ka dahị ụbwọ nyọka họ ẹla kpụ iJihova, Adahị ọla epwoohe ịpyọ.

IRUBẸN

5. Ịyẹ iRubẹn à tị́ ka ya ahị guru nyọka ye bwu ẹga nya adamwụ myị́?

⁵ IRubẹn iJekọbụ à ya ẹla ta jene lẹ. Ọ yẹkẹẹ: “Ahụ a ri ọnyị nya ọgbanyẹ . . . nyam lẹ.” (Ọmwụ. 49:3) Nyọlẹ ká iRubẹn à ri ọnyị nya ọgbanyẹ wẹẹ, ọ ka ya ahị guru ká adamwụ ka ya ang-ugu họọ gụ́ anyị ịkịla. Ọ ka ya ahị guru ká ọwa à ka ri olegbeju nya ugbiyegu ụka ká adamwụ-ụ́ gbu bala iwe ọọwa ọ-ka hi pwụ ọnyị nyamwụ ịnyịnyị myị́.

6. Ịyẹ tị́ du ká iRubẹn ye ang-ugu ọlẹ kọ pwoku ọnyị nya ọgbanyẹ ka? (Ọmwụ Ọdada 49:3, 4)

⁶ Ma, iRubẹn á tị ye āhị nya ọnyị nya ọgbanyẹ oriri ka. (1 Ego. 5:1) Ịyẹ tị́ du? Ẹka ịmanyị-ịmanyị ene nya ụka ọwẹ, ọ họ ụya ta ahụ-ọnchẹ nya iJekọbụ ọlẹ kọ ri iBiliha. Ahụ ọọwa ri ọnchẹ nya iRichẹlụ ọlẹ kọ ri ahụ ọlịkẹjẹ nya iJekọbụ, kọ tị gbu lẹ. (Ọmwụ. 35:19, 22) IRubẹn ri ọnyị nya ahụ ọkịla nya iJekọbụ ọlẹ ká ẹnyị nyamwụ ri iLiya. Ọhẹka iRubẹn á jẹ́ chẹhị pyiri hi iBiliha myị́ ka, à du kọ họ ẹlẹwẹ lẹ. Lee ọ chịkpẹẹ nyori ọ họ ụya ta iBiliha chajị ká ahụ-ọnchẹ ọwẹ á ka há adamwụ lala ịnamwụ ọwa ka. Jaabwọ myị́ abwọ kọ ri, ẹla ọlẹ kọ họ wụ iJihova ẹjẹ kaka kpoye, ọ tị wụ adamwụ ẹjẹ ịnyịnyị.—Wa Ọmwụ Ọdada 49:3, 4.

7. Ịyẹ ị tị́ ya họ iRubẹn tụ́ anyị ịtụma nyamwụ? (Yẹ akpa ọlẹ kọ ri “Ọmwụ Ọyẹyẹ nya IJekọbụ.”)

⁷ IJekọbụ byi iRubẹn yẹkẹẹ: “M nung ọngịrị ọlala bala ihi ọtụka nyang alẹ lẹ.” Ẹlẹwẹ họ jịra. ỊBayịbụụ á ya ẹ-ẹgẹgẹhẹ nyori ọnyị ọtụma nya iRubẹn ọhẹ-lọhẹ nyị ri adịrahụ, ọngọkiliya, lee ọlọmwụ ka. Nanana nyori ọ lịnyị, iJekọbụ ya ang-ugu ha iRubẹn ịnyịnyị, anyị ịtụma nyamwụ tị nwà ka ri ọnẹẹgba ọhẹ ẹ-ẹpwụma nya Isirẹlụ. (Joch. 12:6) IRubẹn mẹjẹ ẹ-ẹpwụ nya iwe-ahụrụ ịkịla nyori ọ la abwẹla ịnyịịla, ị́ tị da ju ẹ-ẹgẹgẹhẹ nyori ọ họ ụya gụ ọwẹ kaka ịnyịnyị.—Ọmwụ. 37:20-22; 42:37.

8. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ bwu oja nya iRubẹn?

⁸ Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́? Ahị baba nyọka wu ịlọhị kpa la ọngịrị-ọngịrị chajị kahị ka họ ụya ka. Kori ká ọmayẹ nyọka họ ụya á wẹ chịng ọgụ, ahị chị godayị kahị kụ irya u-uhye nya abwọlẹ ká ọhọhọ ọọwa ka jụ iJihova, alugbiyegu nyahị, bala angịkịla kaka ba. Ahị ka kpịtịya ịnyịnyị nyori “ugbe ọlẹ ká ọngịnyị á ya tọ ẹ-ẹrụ, ụma nya ugbe ọọwa pyii, ọngọọwa a kaa hya ịnyịnyị lẹ.” (Gal. 6:7) Ma ẹla ọlẹ kọ họ ta iRubẹn tị kpụhị ịtịya nya ahyẹẹrwẹrwa nya iJihova. Ịlẹhị lẹ iJihova á ka chewu keehi hi akama ọlẹ kahị ka yẹ chajị nya ọ-jẹ́ họ ka nyahị ka, ma kori kahị yẹ irya da kahị họ ang ọnyịịla, ọ ka hịnyọhi hahị bala ọ-wahị kụrụụhị.

ISIMIYỌN BALA ILIVAYỊ

9. Ịyẹ tị́ du ká ẹla nya iSimiyọn bala iLivayị wụ iJekọbụ ẹjẹ? (Ọmwụ Ọdada 49:5-7)

⁹ Wa Ọmwụ Ọdada 49:5-7. Ba ọọwa ba, iJekọbụ ya ẹla ta iSimiyọn bala iLivayị. Ma ẹla ọlẹ kọ ya taa mẹjẹ nyori ọ́ chị ọkẹkẹnị balaa ka. Ẹka ịmanyị-ịmanyị kẹkpẹ, ọlẹng ọhẹ bwu iKenan ká ẹnyị nyamwụ ri iChekem wu ịDayịna ọnyị nya iJekọbụ chị beji la agbụrụ. Ẹla ọlẹ ká ọlẹng ọwẹ họ wụ anyị nya iJekọbụ wuu ẹjẹ. Ị kpa ijẹẹhị myọnụ nyori ịwa nyị ka họ okpunyi bala iChekem tụ́ angịnyị nyamwụ ịnyịnyị, kori kị myị nyọka da ụwụwụ. Alẹng ịịwa tị myị kpụ ị da ụwụwụ ịlẹhị. Ụka ọlẹ kị juwa ẹ-ẹpwụ nya ọjụjụ nya ụwụwụ ọdada ọọwa wẹẹ, iSimiyọn bala iLivayị à ‘kele kaka go ang-abwọ nya ẹwụ nyaa lẹ, ị wuleji yoyi-yoyi kele kaka nwụ anyị alẹng nya alepweji ọwẹ wuu lẹlẹ.’—Ọmwụ. 34:25-29.

10. Ányị ẹla ọlẹ ká iJekọbụ ya u-uhye nya iSimiyọn bala iLivayị à tị́ bwu họ jịra? (Yẹ akpa ọlẹ kọ ri “Ọmwụ Ọyẹyẹ nya IJekọbụ.”)

¹⁰ Ọ jụ iJekọbụ nya ịlẹhị-ịlẹhị nyọlẹ ká anyị nyamwụ nwụ iru nya angịnyị ịịwẹ. Ọ yẹ ọmwụ nyori ang-ugu nyaa nyị ka nyi epepe tụ ọpyị nya Isirẹlụ da. Ọmwụ ọyẹyẹ ọwẹ họ jịra ụka kọ kpoye nya ẹka 200 nyọlẹ ká ala Isirẹlụ pwụ Ọpyị ọ-Myọnụ Ha kpá. Ọnẹẹgba nya iSimiyọn ri ugu nya epweji ịlẹ kị tụ́ ẹpwụ-ẹpwụ nya ọnẹẹgba nya iJuda da. (Joch. 19:1) Ọnẹẹgba nya iLivayị ri ugu nya epweji 48, ma ị tị nyi epepe tụ ẹpwụma nya Isirẹlụ da wuu ịnyịnyị.—Joch. 21:41.

11. Ang ịnyịịla iyina ọnẹẹgba nya iSimiyọn bala iLivayị à tị́ họ?

¹¹ Anyị ịtụma nya iSimiyọn bala iLivayị á tị họ ọhọbịrị ụma nya ịnya adaa igogo ka. Ọnẹẹgba nya iLivayị godayị giri-giri ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba ocheri-cheri. Ụka ká iMosisi ka Ọgbọdọ nya ịSayịnayị kaka ye Ehile bwu ẹga nya iJihova, iru nya ala Isirẹlụ ya ụbwọ ju ịgba ọgbagba nya ukpeku ẹ-ẹpwụ, ma ala iLivayị á tị họ ịnyị ka. Ị dọmwụ da iMosisi ụbwọ nyọka ta angịlẹ kị gbịgba ha ukpeku ọọwa ayịreji. (Ehe. 32:26-29) IJihova chụ ala iLivayị kị ka ri angịkiliya ụ-ụwa Isirẹlụ. (Ehe. 40:12-15; Ọwa. 3:11, 12) Ụka ohyẹẹkpẹ, ọnẹẹgba nya iSimiyọn da ọnẹẹgba nya iJuda ụbwọ ma uya ta ala iKenan chajị kị ka ye ẹga ọlẹ kọ ri ịnyaa la nyọlẹ kị pwụ Ọpyị ọ-Myọnụ Ha.—Angị. 1:3, 17.

12. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́ bwu oja nya iSimiyọn bala iLivayị?

¹² Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́? A ya iwe da ká agbama a kpang ka cheje nya ẹla ẹnẹnẹhẹ ka. Kori kị họng ahụ lee ọngịnyị nyang ẹla ọtịpyọ, ọ kaa jụjụ ịnyịlẹhị. (Eje. 4:4) Ma ahị tị ka kpịtịya nyori iJihova á ya iwe da ká ọngịnyị ka ya ẹla lee ọ-họ ẹla la agbama ka. (Jem. 1:20) Kori ká ọngọhẹ ọọjịra-jịra lee odehe á họhị ẹla ọkịrọrọ, ahị ka họ ẹla ba itiwe nya ehile ịla ịBayịbụụ jẹ, chajị kahị ka họ ẹla lee o-ya ẹla ọlẹ kọ ka kpa ọjụjụ wẹ angịkịla ka. (Rom. 12:17, 19; 1 Pit. 3:9) Ẹla ọkịla ọlẹ kahị ka jẹ́ ri, kori ká adang bala ịnang á ja họ ẹla ọlẹ kọ kpụ iJihova ịpyọ ka wẹwẹ, kpịtịya nyori á baba nyọka dịrẹ ọgụ-ẹpẹtẹ nyaa ka. A kụ irya nyori ahụ-ụ́ ka jẹ́-ẹ họ ẹla kpụ iJihova ịpyọ myị́ ka lẹ ka. IJihova ka dang ụbwọ nyọka họ ang ọnyịịla, ọ tị ka wahị kụrụng ịnyịnyị kori ká họ ịnyị.

IJUDA

13. Ịyẹ tị́ du ká iJuda ka chuko myị́ ụka kọ hi pwọọ ká adamwụ ka ya ẹla balọọ?

¹³ O hi pwụ iJuda ká adamwụ ka ya ẹla balọọ ugbẹnyị lẹ. Nyọlẹ ká iJuda wo ẹla ọlẹ ká adamwụ ya ta aanamwụ ịgbahị kpá, ọ ka ja chuko myị́. Ọwa ịnyịnyị họ ẹla ịtịpyọ ụka ọhẹ lẹ. Nyọlẹ ká iSimiyọn bala iLivayị nwụ alẹng ịla epweji nya iChekem kpá, iJuda bala aanamwụ ịkịla kele kaka wụ ang nya alụwa wụ kpa rụ. (Ọmwụ. 34:27) Ọwa bala aanamwụ à hu iJosẹfụ ra nya ọnyọhị ene kị myịmyị-ị da adaa lụgbaa u-uhye nya ẹla ọọwa lẹ. (Ọmwụ. 37:31-33) Ụka ọkịla nyọlẹ ká ọnyị nyamwụ gbu kpá, ọ họ ụya ta ịTamaa ahụ nya ọnyị nyamwụ ọọwa, nyọlẹ kọ me nyori ọ ri ọlakpara.—Ọmwụ. 38:15-18.

14. Ang ịnyịịla iyina iJuda à tị́ họ? (Ọmwụ Ọdada 49:8, 9)

¹⁴ Ma, iJekọbụ tị mịla oja ha iJuda bala ọ-wahị kụrọọ nyori ang ọnyịịla nyị ka họ tọọ ọwa bala ugbiyegu nyamwụ. (Wa Ọmwụ Ọdada 49:8, 9.) IJuda mẹjẹ nyori ọ kpahị ju adamwụ ọlẹ kọ ri ọngọgbahị lẹ yẹẹyẹẹ. Ọ tị mẹjẹ ịnyịnyị nyori ọ la ọháha ẹ-ẹga nya iBenjamịn ọọnamwụ ochiche kpụ ọ dọmwụ nwụlanọ nyọka ri ọnchẹ ku ọmwakpa nyamwụ.—Ọmwụ. 44:18, 30-34.

15. Agbẹyị iyina iJuda à tị́ yé āhị ọwawa?

¹⁵ IJekọbụ ya neeji nyori iJuda nyị ka ri olegbeju nya aanamwụ. Ma ẹka lụmẹ-lụmẹ chịpwụrụ ene ká ọmwụ ọyẹyẹ ọwẹ họ jịra. Nyọlẹ kọ la ẹka 200 kpá, ká ala Isirẹlụ rụ bwu Ijipiti kị ja jẹ u-ugbileji ya ahị da ka Ọpyị ọ-Myọnụ Ha, ọnẹẹgba nya iJuda à ji ịlahị ene ká ịkịla-à tọọ da lẹ. (Ọwa. 10:14) Ẹka lụmẹ-lụmẹ ị-ịlahị nya ọọwa, ala iJuda à kpa ịlahị ẹ-ẹpwụ nya ẹwụ ọlẹ kị da kụrụ ala iKenan nyọka ye Ọpyị ọ-Myọnụ Ha la lẹ. (Angị. 1:1, 2) IDevidi kọ tị ri ọnyị ọtụma nya iJuda, ri ọngọ ọhọhẹ ẹ-ẹpwụ nya ịdịrịhụ ịlẹ kị bwu ọnẹẹgba ọwẹ. Ma agbẹyị ịkịla tị ji ká ẹlẹwẹ họ jịra wẹẹ.

16. Ányị ọmwụ ọyẹyẹ ọla ụpwụ nya Ọmwụ Ọdada 49:10 à tị́ họ jịra? (Yẹ akpa ọlẹ kọ ri “Ọmwụ Ọyẹyẹ nya IJekọbụ.”)

¹⁶ Ẹla ọlẹ ká iJekọbụ ya mẹjẹ nyori ọngọlẹ kọ ka kpeji u-uhye nya angịnyị ehe gboyi myị́ oyi ka bwu ọnẹẹgba nya iJuda. (Wa Ọmwụ Ọdada 49:10) IJisọsị ịKịrayịsị á ri ọngọ kpeji ọọwa ọlẹ ká iJekọbụ wụrụ nya Adịrahụ Agụgụ ayịdang lẹ. Olegu-ẹrụ ọhẹ ya ẹla rụ iJisọsị yẹkẹẹ: “Ohe Oluhye Ọngọlahị ka hwọọ adịrahụ kọ ka hụhụ ẹ-ẹchị adịrahụ ku ọmwakpa nya iDevidi adamwụ.” (Luk. 1:32, 33) Ị tị wụrụ iJisọsị nya “Ugẹbẹ ọlẹ kọ bwu imwawụ nya iJuda” ịnyịnyị.—Ọwụ. 5:5.

17. Ányị ahị tị́ ka bwu gbịla iJihova ẹ-ẹga nya abwọlẹ kahị kaa yẹ angịkịla?

¹⁷ Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́? IJihova wahị kụrụ iJuda nanana nyori ọ họ ẹla ịtịpyọ ịhyẹ. Ma ọhẹka, ọ ka la aanịna nya iJuda ẹbyẹbyị nya ang ọlẹ ká iJihova yẹ u-uhye nyamwụ du kọ wahị kụrwọọ ị-ịwẹ myị́. Jaabwọ myị́ abwọ kọ la, iJihova yẹ ang ọnyịịla u-uhye nya iJuda, ọ tị wahị kụrwọọ chajị nya ọọwa ịnyịnyị. Ányị ahị tị́ ka bwu gbịla iJihova? Ụka kị ya iwe-ahụrụ ha ọọnahị ọhẹ, ahị ka ya ẹhị rịrị u-uhye nya ọ-jẹ́ họ ka nya ọọnahị ọọwa ụka nya ọgbanyẹ myị́. Ma ọ ka há kahị ka kpịtịya nyori ọ la abwẹla ịnyịịla ịhyẹ ịlẹ kị kpụ iJihova ịpyọ pyii. IJihova kaa ya ẹhị rịrị u-uhye nya abwẹla ịnyịịla nya anchẹ nyamwụ. Ahị maga kahị họ ịnyị ịnyịnyị.

18. Ányị ahị tị́ ka bwu gbịla anyị ịtụma nya iJuda?

¹⁸ Ẹla ọkịla ọlẹ kahị ka jẹ́ bwu oja nya iJuda ri ahị baba nyọka ju ugbodu. IJihova kaa họ ọnụ ọmyịmyị nyamwụ jịra, ma ụ-ụka wuu ọ kaa họọ ụ-ụgbẹyị bala ụka ọlẹ kahị me irya ka. Anyị ịtụma nya iJuda á dọmwụ nyọka kpa ịlahị ẹ-ẹpwụ nya angịnyị nya Ohe ahyaahị ka. Ma ị tị chẹkpẹ ju angịlẹ ká iJihova chụ nyọka kpa ịlahị lụka ọwẹ, kị ri angịnyị lala iMosisi kọ ri ọla iLivayị, iJochuwa kọ ri ọla Ifurem, lee Adịrahụ ịSọlụ kọ ri ala iBenjamịn. Ahị ịnyịnyị a chẹkpẹ ju angịlẹ ká iJihova chụ nyọka kpa ịlahị ẹ-ẹpwarịrị nyahị alẹ mẹ.—Hib. 6:12.

19. Ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ u-uhye nya iJihova nyọlẹ kahị kụ ẹhị yẹ ọmwụ ọyẹyẹ nya iJekọbụ?

¹⁹ Ẹlịyẹ ahị tị́ jẹ́ wẹ wuu nyọlẹ kahị kụ ẹhị yẹ ọmwụ ọlẹ ká iJekọbụ yẹ u-uhye nya anyị nyamwụ ine nya ọgbanyẹ? Ọ la gede-gede nyori “ụ́-ụgbẹyị ọlẹ ká ọngịnyị ehe kaa kpa yẹ ang [iJihova] a kaa yẹ ka.” (1 Sam. 16:7) IJihova kaa ju ugbodu bala ọ-hịnyọhi. Ịlẹhị lẹ ang ọtịpyọ ọhọhọ kaa wọọ ẹjẹ, ma ọ́ ya ahị guru kahị ka jẹ́-ẹ họ ẹla kpẹẹkpẹẹ lẹka. Ọ dọmwụ ka jẹ́-ẹ wahị kụrụ angịlẹ kị họ ọhọbịrị ọtụka lụka ọkẹkpẹ kori kị yẹ irya da ọlam-ọlam bala ọ-tịrẹkpẹ kaka họ ang ọnyịịla. Ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọkịla, ahị ka kụ ẹhị yẹ ẹla ọlẹ ká iJekọbụ ya ta anyị nyamwụ ineku ihihi.