Ẹla Ịlẹ Kahị ka Jẹ́ Bwu Ọmwụ Ọyẹyẹ nya IJekọbụ—Ụpa 2

1. Ẹlịyẹ ahị tị́ wẹẹ ka kụ ẹhị yẹ ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọlẹ?

ANYỊ nya iJekọbụ tụ guru ẹ-ẹga nyamwụ, juwa ke ụrụ kpẹnẹẹ wo la adaa jaabwọ kọ wẹẹ wahị kụrụ ọngọngọọng nyaa. Jaabwọ kahị ya ẹ-ẹpwụ nya ang ọjẹ́jẹ ọkẹkpẹ, ẹla ọlẹ ká iJekọbụ byi iRubẹn, iSimiyọn, iLivayị, bala iJuda ka laa ẹbyẹbyị myị́, chajị ọ chịkpẹẹ kị ka ya ahị guru gbe ẹlẹwẹ ka. Lẹ ị ka ja kụ irya nya ẹla ọlẹ ká adaa wẹẹ ka ya ta anyị nyamwụ ineku ihihi myị́. Ahị kụ ẹhị yẹ ẹla ọlẹ kahị ka jẹ́ bwu ẹla ọlẹ kọ ya ta iSebulọn, Isakaa, ịDan, iGadi, Achẹẹ, ịNafụtali, iJosẹfụ, bala iBenjamịn wẹẹ.a

ISEBULỌN

2. Chabwọ nya āhị ọwawa nya iSebulọn bala abwọlẹ kọ bwu họ jịra wẹẹ. (Ọmwụ Ọdada 49:13) (Yẹ akpa ịnyịnyị.)

² Wa Ọmwụ Ọdada 49:13. IJekọbụ ya nyori anyị nya iSebulọn nyị ka kụ ẹpwa ọ-ọnụ nya ihu, ka oye ẹtẹ nya Ọpyị ọ-Myọnụ Ha. Nyọlẹ kọ kpoye nya ẹka lala 200 ị-ịlahị nya ọọwa, ị ga ọpyị ọlẹ kọ ji arịrị nya Ihu nya iGalili bala ịnya Mediterranean ha ọnẹẹgba nya iSebulọn kị ka kụ ịnyịlẹhị. IMosisi yẹ ọmwụ yẹkẹẹ: “Alimwawụ nya iSebulọn ā pyẹ pyọ́ọ̀ọ̀ ẹ-ẹpwụ nya ọhị ọdada kele-warị nyaa.” (Ehile. 33:18) Ọ ka ri ọchajị nyọlẹ ká iSebulọn kụ arịrị nya enyi imiiye du kị ya ịnyị myị́, chajị ọọwa ka ya iwe haa nyọka jẹ́-ẹ da ọhị ta angịkịla. Jaabwọ myị́ abwọ kọ tị la, anyị ịtụma nya iSebulọn la ang odudu ọlẹ kị ka jẹ́-ẹ chị ọkẹkẹnị.

3. Ịyẹ à tị́ ka dahị ụbwọ ká ang ọlẹ kahị la ka myịhị lẹhị?

³ Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́? Jaabwọ myị́ abwọ ká iwe-ahụrụ nyahị á la, lee abwọlẹ ká ẹga ọlẹ kahị kụ á la, ahị ka jẹ́-ẹ chị ọkẹkẹnị. Nyọka jẹ́-ẹ chị ọkẹkẹnị kịnyaa, ang ọlẹ kahị la ka myịhị lẹhị. (Eje. 16:6; 24:5) Ọ kaa chịkpẹẹ ụka ọhẹ gụ́ la ọ-ka ya ẹhị rịrị u-uhye nya ang ọlẹ kahị la ka ọkọkọ nya ang ịnyịịla ịlẹ kahị la. Lẹ maga ká yẹ ang ịnyịịla ịlẹ ká la bala ọ-wẹẹ yé apyobwuna bwu ẹpwụ nyaa.—Gal. 6:4.

ISAKAA

4. Chabwọ nya ahị ọwawa nya Isakaa bala abwọlẹ kọ bwu họ jịra wẹẹ. (Ọmwụ Ọdada 49:14, 15) (Yẹ akpa ịnyịnyị.)

⁴ Wa Ọmwụ Ọdada 49:14, 15. IJekọbụ da Isakaa ọlẹẹkwaa chajị nyọlẹ kọ ri ọngọ jụ ụkụrwọ họ. Ọ chwọọ kaka pwoku ụnyịrẹ ọlẹ kọ la gogo—kọ ri iyo ọlẹ kọọ kpa olo ịlẹ kị la ilo. IJekọbụ ya nyori Isakaa nyị ka la ọpyị ọnyịịla. Ẹla nya iJekọbụ họ jịra, chajị anyị ịtụma nya Isakaa ye ọpyị ọla ọnụ nya Ihu iJodan, ụwa tị kaa há ang ẹrụ yẹẹyẹẹ. (Joch. 19:22) Ọ la gbagbịla nyori ị họ ụkụrwọ la ọngịrị-ọngịrị nyọka wu ẹrụ ọ-ọpyị nyaa, ma ị tị họ ụkụrwọ nyọka da angịkịla ụbwọ ịnyịnyị. (1 Ịdị. 4:7, 17) Ọ-chụ pwokwita, ọnẹẹgba nya Isakaa nwụlanọ nyọka la ụbwọ ẹ-ẹpwụ nya ẹwụ ọlẹ ká ẹpwụma nyaa wẹẹ da, jaabwọ kọ la lụka nya ịBarakị Ọngọleje bala ọlọmwụ iDibora ịnyịnyị.—Angị. 5:15.

5. Ịyẹ tị́ du kahị ka maga nyọka ri angị jụ ụkụrwọ họ?

⁵ Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́? Ụkụrwọ ọlẹ kahị wẹẹ kpa ọngịrị nyahị họ ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nya iJihova myọọ lẹhị jaabwọ ká ụkụrwọ nya ọnẹẹgba nya Isakaa myọọ lẹhị. (Ọngọ. 2:24) Ọ-chụ pwokwita ri aanahị ịlẹ kị kaa họ ụkụrwọ la ọngịrị-ọngịrị nyọka kpahị ju ọjịra-jịra. (1 Tim. 3:1) Aanahị ịwẹ á kaa da ẹwụ ọlam-ọlam ka, ma ị tị kaa maga nyọka chewu ke anchẹ nya Ohe bwu ịngịngịhyẹ ọlẹ kọ ka bịrị igu oriri nyaa bala iJihova. (1 Kọr. 5:1, 5; Jud. 17-23) Ị kaa nwụlanọ yẹẹyẹẹ chajị kị ka mẹ ang jẹ ụ-ụgbẹyị ọlẹ kọ ka ju ala ọjịra-jịra ọngịrị.—1 Tim. 5:17.

ỊDAN

6. Ụkụrwọ oyina ọnẹẹgba nya ịDan à tị́ họ? (Ọmwụ Ọdada 49:17, 18) (Yẹ akpa ịnyịnyị.)

⁶ Wa Ọmwụ Ọdada 49:17, 18. IJekọbụ chụ ịDan kaka pwoku ilo ọlẹ kọ kaa chị ụnyịrẹ nya ẹwụ ẹ-ẹta nanana nyori ụnyịrẹ ọọwa ri ọtụka gwọọ. Ọnẹẹgba nya ịDan la aluji nya Isirẹlụ uhi-uhi chajị ị kaa nwụlanọ nya ẹwụ ụka wuu. Lụka ká ala Isirẹlụ wẹẹ jẹ rụ ka Ọpyị ọ-Myọnụ Ha, ọnẹẹgba nya ịDan à kaa ji ẹkpẹ juwa chewu ke ọnẹẹgba ịkịla bwula o-ri “angịgbeji ịlẹkpẹ” lẹ. (Ọwa. 10:25) Ụkụrwọ ọkpọnchị à wẹ lẹ, nanana nyori ala ịDan á kaa kụ ịlahị kpụ angịkịla ịla ẹpwụma nyaa ka yẹ ụkụrwọ ọlẹ kị wẹẹ họ ka.

7. Ẹlịyẹ ahị tị́ ka kpịtịya u-uhye nya ụkụrwọ ọnyị myị́ ọnyị kahị la ẹ-ẹpwụ nya ịgba ọgbagba nya iJihova?

⁷ Ẹlịyẹ ahị tị ka jẹ́? Ahị ka họ ụkụrwọ ọlẹ kọ ka lahị lala o-ri angịkịla nyị́ kaa yẹhị ka myị́. Ọhẹka à da ụbwọ nyọka nwụla Ube nya Ịpyị-Adịrahụ lee ọ-kpọọ cheri-cheri, à ya ụbwọ kpụ ịlọng nyọka họ ụkụrwọ lụka nya ọjịra-jịra nya isekut lee ọjịra-jịra ọtụka, lee ọ-họ ụkụrwọ ọkịla. Kori kọ lịnyị, ahị dang ọlẹẹkwaa! Kpịtịya ụka myị́ ụka nyori iJihova jẹ́ ang myị́ ang ọlẹ ká wẹẹ họ họọ, ọ tị myọọ lẹhị ịnyịnyị. Ọ tị dọmwụ kaa myọọ lẹhị gụgụụgụ ụka kahị họ ụkụrwọ họọ chajị nyọka mẹjẹ nyori ọ háahị, ọkọkọ nya ọ-họ nyọka ye ogbo bwu ẹga nya angịkịla.—Mat. 6:1-4.

ỊGADỊ

8. Ịyẹ tị́ du kọ kaa chịkpẹẹ ha aluji nya ala Isirẹlụ nyọka gba mịla ọnẹẹgba nya ịGadị? (Ọmwụ Ọdada 49:19) (Yẹ akpa ịnyịnyị.)

⁸ Wa Ọmwụ Ọdada 49:19. IJekọbụ ya neeji nyori alagbụrụ nyị ka gba mịla ịGadị. Ẹka lala 200 ị-ịlahị nya ọọwa, ala ọnẹẹgba nya ịGadị wẹ ka kụ ọpyị ọhẹ ọlẹ kọ ji ka ọmwẹnụ-ụtụrụ nya Ihu iJodan—kọ ji oyi nya ẹpwụma ịlẹ kị ri aluji nya ala Isirẹlụ. Lẹ aluji ka jẹ́-ẹ gba mịlaa ụka myị́ ụka myị́. Ma, ala ịGadị tị tịtọ nyọka kụ ọpyị ọọwa chajị ụwa la ẹga ịlẹ kị ka jẹ́-ẹ kpa iyo ileji nyaa ri amẹ. (Ọwa. 32:1, 5) Ẹlịlẹhị ri ala ịGadị ri angị ju ugbodu. Ma datị hi ọọwa, ị dahịhile nyori iJihova ka chewu ke ọpyị ọlẹ ká ọwa la ịlọmwụ à ya haa chajị ká alagbụrụ ka naa ka. Ị dọmwụ du alẹwụ nyaa ịhyẹ ẹrụ ẹ-ẹpwụ nya ẹka lụmẹ-lụmẹ kaka da ọnẹẹgba ịkịla ụbwọ nyọka ye ohihi nya Ọpyị ọ-Myọnụ Ha la, o-oye edii nya iJodan. (Ọwa. 32:16-19) Ị dahịhile nyori iJihova ka chewu ke ịhụ bala anjwo nyaa lụka ọlẹ kị rụ ka da ụbwọ. IJihova wahị kụrwaa chajị nya ugbodu ojuju nyaa bala ịlaa o-hu kịliya.—Joch. 22:1-4.

9. Kori kahị dahịhile iJihova, ịyẹ ahị tị́ ka cheje nyọka họ?

⁹ Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́? Nyọka jẹ́-ẹ gbịgba ha iJihova lụka nya akama, ahị ka kịnyaa la ọ-dahịhilọọ pyii. (Eje. 37:3) Iru nya angịhyẹ alẹ kaa mẹjẹ nyori ị dahịhile iJihova bwula o-hu ịlaa ha nyọka da ụkụrwọ nya ebe ịnwụnwụ ụbwọ, rụ ka ẹga ká ọbaba ji gụ́, lee ọ-da ụbwọ họ ụkụrwọ ụma ịkịla. Ị kaa họ ịnyị chajị ị dahịhile nyori iJihova ka họ ịbaba nyaa haa ụka wuu.—Eje. 23:1.

ACHẸẸ

10. Ẹlịyẹ ọnẹẹgba nya Achẹẹ à tị́ myị họ ka? Ányị ọọwa à tị́ gu ịgba ọgbagba nyaa ha iJihova? (Ọmwụ Ọdada 49:20) (Yẹ akpa ịnyịnyị.)

¹⁰ Wa Ọmwụ Ọdada 49:20. IJekọbụ ya nyori ọnẹẹgba nya Achẹẹ nyị ka kpụdụ, ịnyị ọ tị la kpangga lẹ. Ọpyị ọlẹ ká ọnẹẹgba nya Achẹẹ la ji ẹpwụ nya ịlẹ kị há ẹrụ gụ́ wuu ẹ-ẹpwụma nya Isirẹlụ. (Ehile. 33:24) Ọpyị nyaa ba ihu ọlẹ kọ ri Mediterranean Sea ba bala ẹga ká ụgbọ nya ẹnyị nya ala ịSayịdọn kaa dayị. Ụwa tị ri ẹga ọlẹ ká okpoko ji yẹẹyẹẹ. Ma, ala ọnẹẹgba nya Achẹẹ á myị ku ala iKenan rụ hi ọpyị ọwẹ ka. (Angị. 1:31, 32) Ọ chịkpẹẹ myị́ ká abwẹla ọtịpyọ nya ala iKenan ọ-chị kịlaa ala Achẹẹ bala ụdụ ọkpụkpụ nyaa, à du kị kaa ya ụbwọ ju ẹla nya ịgba ọgbagba ocheri-cheri la ila ọchịchị ka. Ọ-chụ pwokwita, ụka ká ịBarakị Ọngọleje bịlẹ ala Isirẹlụ kị ka dọọ ụbwọ dẹwụ ta ala iKenan, ọnẹẹgba nya Achẹẹ á myị dụbwọ ka. Ọọwa du ká ọnẹẹgba ọwẹ á ri ibeenu nya ọkụrụ-kụrụ ọ-la ẹbyẹbyị ọlẹ ká Ohe ya haa “ẹ-ẹga nya ọ̀ba nya iMegido” ka. (Angị. 5:19-21) Ọ ka ri oyoyi ha ala Achẹẹ myị́ ụka kị wo eje nya ọkụrụ-kụrụ ọlẹ ká ịBarakị bala iDibora mwu yẹkẹẹ: “Alimwawụ nya Achẹẹ tị hụ ọ-ọnụ nya ihu” chịng.—Angị. 5:17.

11. Ịyẹ tị́ du kahị ka hu okpoko ọlala nya ang ọbaba gụ́ ka?

¹¹ Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́? Ahị tịtọ kahị ka họ ụkụrwọ ha iJihova la ọngịrị nyahị wuu. Nyọka jẹ́-ẹ họ ịnyị, ahị ka dụmwọ-dụmwọ kahị ka lala ala odehe ịlẹ kị kaa ya nyori okpoko bala ang-ụdụ nya-à baba gụ́ lẹ ka. (Etu 18:11) Ahị baba nya okpoko, ma áhị ka yọọ lala ang ọlẹ kọ baba gụ́ ịgba ọgbagba nya iJihova ka. (Ọngọ. 7:12; Hib. 13:5) Áhị tịtọ nyọka ku ang ịlẹ kahị baba nyaa ka, gbee ká ang ịịwa ka wuhi kpa hi ịgba ọgbagba nya Ohe ka. Ọkọkọ nya ọọwa, ahị ka maga nyọka kpa ụka bala ọngịrị nyahị wuu họ ụkụrwọ ha iJihova lẹẹlẹẹ, chajị ahị jẹ́ nyori ọhịhị ọkpịpyọ ọlẹ kọ ka ju ewu ọ-chị ke ọlam-ọlam nụwa ị-ịlahị gbehi.—Eje. 4:8.

ỊNAFỤTALI

12. Ányị āhị ọwawa nya ịNafụtali à tị́ bwu họ jịra? (Ọmwụ Ọdada 49:21) (Yẹ akpa ịnyịnyị.)

¹² Wa Ọmwụ Ọdada 49:21, NW. IJekọbụ ya nyori ịNafụtali nyị ka ya “ẹla ọ-kpa ụrụ nyii.” Ọ ka ri abwọlẹ ká iJisọsị ya ẹla lụka nya ẹrụ ọnyịịla ọ-kpa pyẹ nyamwụ ká ẹgẹwẹ wẹẹ ya ẹla rụ myị́. IJisọsị hụ epweji nya ịKapẹnawụm yẹẹyẹẹ, ụwa tị juwa ẹ-ẹpwụ nya ẹga ọlẹ ká ọnẹẹgba nya ịNafụtali ri ugu. Ịnyị à du kị wụrụ ịKapẹnawụm nya ‘epweji nyamwụ ọwa ayịdang’ lẹ. (Mat. 4:13; 9:1; Jọn. 7:46) Ayịsaya yẹ ọmwụ nyori ọnẹẹgba nya iSebulọn, bala ịNafụtali nyị ka yẹ “ahịgboo ọtụka” ọhẹ. (Ayị. 9:1, 2) IJisọsị à ri “ahịgboo nya ọhịhị ọlam-ọlam ọlẹ kọ juwa wuru ha ọng myị́ ọng ọlẹ kị ma warị wẹ ẹpwụ nya odehe ọlẹ” bwula ang ọmẹjẹ nyamwụ lẹ.—Jọn. 1:9.

13. Ányị ahị tị́ ka họ ká ẹla oyaya nyahị ka kpụ iJihova ịpyọ?

¹³ Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́? Ẹla ọlẹ kahị kaa ya bala abwọlẹ kahị bwu yoo kaa ri ẹla nya iJihova. Ányị ahị tị́ ka bwu ya “ẹla ọ-kpa ụrụ nyii” ọlẹ kọ ka kpụ iJihova ịpyọ? Ahị ka ya ẹla nya ịlẹhị. (Eje. 15:1, 2) Ahị ka jẹ́-ẹ kpa angịkịla wule bwula ẹla ọlẹ kahị kaa ya kori kahị kaa daa ọlẹẹkwaa chajị nya ang ọnyịịla ọlẹ kị họ, kahị tị hwabwọ la ọ-kpaa abyị lee o-ye ọnụ ya. (Efe. 4:29) Ahị tị ka jẹ́-ẹ hwoo nya ụkụrwọ ha ịlọhị nyọka maga kahị ka jẹ́-ẹ dọmwụ nya ẹla oyaya bala angịnyị gụ́ ọọwa chajị nyọka ya ẹla nya Ohe jaa myị́.

IJOSẸFỤ

14. Ányị ọmwụ ọyẹyẹ u-uhye nya iJosẹfụ à tị́ bwu họ jịra? (Ọmwụ Ọdada 49:22, 26) (Yẹ akpa ịnyịnyị.)

¹⁴ Wa Ọmwụ Ọdada 49:22, 26. Ẹla nya iJosẹfụ ka há iJekọbụ yẹẹyẹẹ, chajị ọ ri ‘ọngọlẹ kị chụ bwu ẹpwarịrị nya anyadamwụ ịkịla wuu.’ IJekọbụ la ịlọmwụ lala okoji, iJosẹfụ tị lala ụbwọ nya okoji ọọwa. IJosẹfụ ri ọnyị nya ọgbanyẹ nya iRichẹlụ ahụ ọlịkẹjẹ nya iJekọbụ. IJekọbụ ya neeji nyori iJosẹfụ nyị ka ye ahị ọwawa nya ọnyị nya ọgbanyẹ ọkọkọ nya iRubẹn, kọ ri ọnyị nya ọgbanyẹ nya iLiya. (Ọmwụ. 48:5, 6; 1 Ego. 5:1, 2) Ọmwụ ọyẹyẹ ọwẹ họ jịra ụka ọlẹ ká Ifurem bala ịManasẹ anyị nya iJosẹfụ wẹ ka ri ọnẹẹgba imiiye, kị tị la ọpyị nyịlaa datị-datị ịnyịnyị.—Ọmwụ. 49:25; Joch. 14:4.

15. Ányị iJosẹfụ à tị́ họ u-uhye nya ẹla ọkịrọrọ ọlẹ kị họọ?

¹⁵ IJekọbụ myị́myị́ ya ẹla rụ iJosẹfụ yẹkẹẹ: “Aluji nyang dẹwụ tang lụmẹ. Ị kpa eda bala ịcha nyaa kung la ụnyẹ la ọngịrị-ọngịrị lụmẹ.” (Ọmwụ. 49:23) Aanịna nya iJosẹfụ ịlẹ kị yẹ ijiiji nyamwụ, họọ ẹla kịrọrọ, bala o-ju ọmwụ nya akama lụmẹ-lụmẹ họọ, ẹgẹwẹ à wẹẹ ya ẹla rụ lẹ. Kpọkpọọkpọ, iJosẹfụ á ba aanamwụ ẹtẹ lee ọ-kpụ iJihova abyị u-uhye nya akama nyamwụ ka. IJosẹfụ godayị giri-giri bala ọ-kpụnịrọ iJihova lụka nya ịmayẹ nyamwụ. Ọ la jaabwọ ká iJekọbụ ya ẹla rụ iJosẹfụ yẹkẹẹ: “Ahụ ayịdang tị yụbwọ chị uda nyang gogo hiigu lụmẹ. Ụbwọ nyang ri ụbwọ ọnyọọngịrị bwula ọngịrị nya Ohe Oluhye ọtụka nya iJekọbụ adang ọlẹ kọ ya ọngịrị ọọwa hang.” (Ọmwụ. 49:24) IJosẹfụ hịnyọhi ha aanamwụ bala o-haa ọnahị ịnyịnyị. (Ọmwụ. 47:11, 12) IJosẹfụ tị ya iwe da ịmayẹ ịlẹ kọ chịpwụrụ bwu mẹ ẹla jọ́ọ. (Eje. 105:17-19) Ọọwa du ká iJihova jẹ́ kpọọ họ ụkụrwọ ụ-ụgbẹyị ọtụka-ọtụka.

16. Ányị ahị tị́ ka bwu gbịla iJosẹfụ ụka kahị la ịmayẹ?

¹⁶ Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́? Ahị ya iwe da ká ịmayẹ a kpahị rụ lụrụ hi iJihova lee aanahị ịla ọjịra-jịra ẹnẹnẹhẹ ka. Kpịtịya nyori iJihova ka jẹ́-ẹ mẹ ang jẹ́ẹhị myị́ kori kahị gbịgba họọ kịnyaa ẹ-ẹpwụ nya ịmayẹ. (Hib. 12:7) Ọ ka mẹjẹ́ẹhị nyọka la abwẹla ụma nya ịnyamwụ gụ́ ọọwa, lala ahyẹẹrwẹrwa bala ọhịnyọhi. (Hib. 12:11) IJihova ka nwụhị uri nya ọhụ ọbaba nyahị jaabwọ kọ nwụ iJosẹfụ uri ịnyịnyị.

IBENJAMỊN

17. Ányị ọmwụ ọyẹyẹ u-uhye nya iBenjamịn à tị́ họ jịra? (Ọmwụ Ọdada 49:27) (Yẹ akpa ịnyịnyị.)

¹⁷ Wa Ọmwụ Ọdada 49:27. IJekọbụ yẹ ọmwụ nyori ala iBenjamịn nyị ka ri ọngọ jẹ́-ẹ ma uya lala ikirom. (Angị. 20:15, 16; 1 Ego. 12:2) Adịrahụ ọhọhẹ nya ala Isirẹlụ, kọ ri ịSọlụ, bwu ọnẹẹgba nya iBenjamịn. ỊSọlụ ma uya nya ịlẹhị-ịlẹhị ta ala iFilisitiya. (1 Sam. 9:15-17, 21) Ẹka lụmẹ-lụmẹ ị-ịlahị nya ọọwa, Ẹsịta ahụ nya adịrahụ bala iModekayị, kị bwu ọnẹẹgba nya iBenjamịn, chị ala Isirẹlụ da bwu ẹpwụ nya igu.—Ẹsịt. 2:5-7; 8:3; 10:3.

18. Ányị ahị tị́ ka bwu godayị giri-giri lala ala ọnẹẹgba nya iBenjamịn?

¹⁸ Ẹlịyẹ ahị tị́ ka jẹ́? Ala iBenjamịn ka chị ọkẹkẹnị yẹẹyẹẹ nyọlẹ kị yẹ ọ-họ jịra nya ẹlẹwẹ ụka ká ọngọhẹ nyaa ri adịrahụ. Ma, ụka ká iJihova chụ iDevidi kọ bwu ọnẹẹgba nya iJuda nyọka ri adịrahụ, ala iBenjamịn ye ọyẹda ọọwa myị. (2 Sam. 3:17-19) Ẹka lụmẹ-lụmẹ ị-ịlahị nya ọọwa ká ọnẹẹgba ịkịla nyẹẹkpẹ da ala iJuda, ala iBejamịn ịwa godayị giri-giri haa bala adịrahụ ọlẹ ká iJihova hu. (1 Ịdị. 11:31, 32; 12:19, 21) Ahị ịnyịnyị a chẹkpẹ ju angịlẹ ká iJihova chụ nyọka kpa angịnyị nyamwụ ụgbẹyị alẹ mẹ.—1 Tẹs. 5:12.

19. Ányị ahị tị́ ka bwu yé apyobwuna bwu ọmwụ ọlẹ ká iJekọbụ yẹ ụka kọ wẹẹ ka gbu?

¹⁹ Ọmwụ ọlẹ ká iJekọbụ yẹ ụka kọ wẹẹ ka gbu ju apyobwuna hahị. Ọ-kụ ẹhị yẹ abwọlẹ kọ họ jịra ka ju ọmyịmyị nyahị ọngịrị nyori iJihova ka jẹ́-ẹ họ ẹla ịkịla ịlẹ kọ myọnụ ẹ-ẹpwụ nya Omyi Ẹla nyamwụ jịra ịnyịnyị. Ọ myị́myị́ yẹ abwọlẹ ká anyị nya iJekọbụ yé āhị ọwawa ka dahị ụbwọ nyọka jẹ́ jaabwọ kahị ka bwu họ ẹla kpụ iJihova ịpyọ ịnyịnyị.