Kas Balo, Nasarakak ti Pudno a Liwliwa
Kas insalaysay ni Lily Arthur
Maysa nga agtutubo a ministro dagiti Saksi ni Jehova ti sumarsarungkar iti binalaybalay iti maysa a seksion ti Ootacamund, India. Babaen iti kustombre saan a luklukatan dagiti babbai ti ruangan iti kasta nga estranghero. Kalpasan sumagmamano nga oras, nabannog ken kasla maup-upayen, nagpusipos nga agawiden. Ngem nagsardeng, a kasla marikriknana a maidurduron a sumarungkar iti sumaganad a ruangan. Usigenyo ti napasamak kas panangisalaysay ti babai a nanglukat ti ruangan kenkuana.
SIUUBBA iti dua a bulanna nga anakko a babai ket ti 22-bulan nga anakko a lalaki adda iti sibayko, dagdagus a linukatak ti ruangan ket nakitak ti estranghero nga agtaktakder sadiay. Iti laeng rabii sakbayna madukotanak unay. Agsapsapul ti liwliwa, nagkararagak: “Nailangitan nga Ama, pangngaasim ta liwliwaennak babaen iti Saom.” Itan, iti pannakellaatko, inlawlawag ti estranghero: “Adda iyegko a mensahe ti liwliwa ken namnama manipud Saot’ Dios.” Mariknak a kasla isut’ maysa a mammadto nga imbaon ti Dios. Ngem ania a situasion ti nangtignay ti panagkararagko ti tulong?
Panagadal kadagiti Kinapudno ti Biblia
Naiyanakak idi 1922 idiay purok ti Gudalur kadagiti napipintas a Turturod ti Nilgiri idiay umabagatan nga India. Natay ni nanangko idi agtawenak ti tallo. Di nagbayag, ni Tatang, a maysa a klero a Protestante, nangasawa manen. Apaman a makapagsaokamin, ni Tatang sinursuruannakami kadagiti kakabsatko a lallaki ken babbai nga agkararag. Iti tawen nga uppat, inaldaw ni Tatang nga agtugtugaw idiay lamisaanna nga agbasbasa ti Biblia, ket addaak met idiay datar a mangbasbasa ti bukodko a Biblia.
Idi dakkelakon, nagbalinak a maestra. Ket, idi nagtengkon ti edad a 21, inyurnos ni tatangko ti pannakiasawak. Siak ken ni lakayko ti nabendisionan iti maysa nga anak a lalaki, ni Sunder, ken kamaudiananna iti anak a babai, a ni Rathna. Idi apaman a naipasngayen ni Rathna, nupay kasta, nagsakit ti grabe ni lakayko, ket di nagbayag natay. Iti edad a 24, bigla a nabaloakon, nga addaan responsabilidad a dua a babassit nga annak.
Kalpasan dayta nagpakpakaasiak iti Dios a liwliwaennak manipud Saona, ket iti sumaganad nga aldaw simmarungkar ti ministro dagiti Saksi ni Jehova. Isut’ pinaunegko ket inakseptarko ti libro a “Mapapati Coma ti Dios.” Iti dayta a rabii bayat a basbasaek ti libro, kanayon a makitkitak ti nagan a Jehova, a para kaniak kasla karkarna unay. Di nagbayag nagsubli ti ministro ken impakitana kaniak idiay Biblia a daytoy ti nagan ti Dios.
Di nagbayag naadalko a dagiti sursuro kas ti Trinidad ken impierno nga apuy ket saanda a naibatay iti Biblia. Ti liwliwa ken namnama dimteng kaniak idi naadalko nga iti sidong ti Pagarian ti Dios ti daga agbalinton a paraiso ket dagiti natay nga ing-ingungoten agsublidanto iti panagungar. Ken importante unay, nangrugi a maammuakon ken ayaten ti pudno a Dios, a ni Jehova, a dimngeg ti kararagko ken binadangannak.
Panangiranud ti Kabbaro a Pannakaammo
Mangrugiakon nga agpanunot no kasano a diak nabasbasa dagidiay a bersikulo ti Biblia nga ayan ti nagan ti Dios. Ken apay ngata a diak nakitkita iti bukodko a panagbasbasak ti Biblia ti naglawag a namnama ti biag nga agnanayon iti paraiso a daga? Mangisursuroak idi iti eskuelaan nga imammaneho dagiti Protestante a misionero, gapuna impakitak dagiti bersikulo ti Biblia iti manedyer ti eskuelaan. (Exodo 6:3; Salmo 37:29; 83:18; Isaias 11:6-9; Apocalipsis 21:3, 4) Naikunak a kasla nalaktawanmi ida. Ngem iti panagsiddaawko kasla saan a naragsakan ti baket.
Kalpasanna nagsuratak iti prinsipal nga addat’ sabali nga ili, nga inadawko dagitoy a bersikulo ti Biblia. Indawatko ti maysa a gundaway a makisao kenkuana. Isut’ simmungbat a ni tatangna, maysa a nalatak a klero a taga Inglatera, ti makisao iti dayta a banag kaniak. Ti kabsat a lalaki ti prinsipal maysa met idi a prominente nga obispo.
Insaganak amin dagiti punto ken kasuratan ket innalak ti librok a “Mapapati Coma ti Dios” ken dagiti annakko iti sumaganad nga ili. Sirarayray inlawlawagko no asino ni Jehova, nga awan ti Trinidad, ken dadduma pay a bambanag a naad-adalkon. Nagdengngegda bassit ngem saanda a nagsasao. Kalpasanna ti klero manipud Inglatera ti nagkuna: “Ikararaganka.” Kalpasanna isut’ nangikararag kaniak ket sanak pinapanawen.
Panangaskasaba iti Lansangan
Maysa nga aldaw ti ministro dagiti Saksi ni Jehova ti nangawis kaniak a mangaskasaba iti lansangan babaen kadagiti magasin a Pagwanawanan ken Agriingkayo! Imbagak kenkuana a daytat’ banag a diak pulos maaramidan. Ammoyo, ditoy India ipato dagiti tattao ti kadadaksan maipapan ti maysa a babai nga agtakder iti lansangan wenno mapan agbalaybalay. Mangyeg dayta ti pakadadaelan ti dayaw ti maysa a babai ken uray pay iti pamiliana. Gapu ta inayatko ken pagraemak unay ni tatangko, diak kayat ti mangyeg ti pakababalawanna.
Ngem pinakitaannak ti ministro ti maysa a bersikulo idiay Biblia a nagkuna: “Anakko, agsiribka, ket paragsakem toy pusok, tapno masungbatak ti mangumsi kaniak.” (Proverbio 27:11, King James Version) Kunana: “Paragsakem ti puso ni Jehova babaen ti panangipakitam iti publiko a sikat’ agpaay kenkuana ken iti Pagarianna.” Gaput’ dakkel a tarigagayko ngem iti aniaman a mangparagsak iti puso ni Jehova, innalak ti magasin bag ket kimmuyogak kenkuana iti panangasaba iti lansangan. Uray ita diak maripirip no kasanot’ panangaramidko iti dayta. Dayta ket idi 1946, uppat a bulan kalpasan ti pannakasarakda kaniak.
Naparegta a Mangparmek ti Butbuteng
Idi 1947, inakseptarko ti panangisuro idiay aw-away ti Madras, idiay Akindaya a kosta ti India, ket immakarak sadiay a kadua dagiti ubbing. Maysa a bassit a grupo a walo a Saksi ni Jehova ti regular nga agtataripnong idiay ili. Tapno makaatender kadagidiay a miting, masapul nga agdaliasatak ti 16 milias. Ditoy India, kadagidi a tiempo, kadawyan a saan nga agbibiahe dagiti babbai a bukbukodda. Nagpannurayda kadagiti lallaki a mangipan kadakuada. Diak ammo no kasanot’ aglugan iti bus, no kasanot’ mangala ti tiket, no kasanot’ dumsaag iti bus, ken dadduma pay. Mariknak a rebbengko ti agserbi ken Jehova, ngem kasano? Gapuna nagkararagak: “Jehova a Dios, saanak agbiag a di agserbi kenka. Ngem kasla imposible unay kaniak kas babai nga Indian ti mapan agbalaybalay.”
Tinarigagayak a palubosannak koman ni Jehova a matay tapno mabang-aranak itoy a parikut. Nupay kasta, naikeddengko nga agbasaak pay manipud iti Biblia. Naiparna a naluktak dayta iti libro ni Jeremias, a sadiay kunana: “Saanmo a sawen, ‘Siak ubingak.’ Ta amin kadagiti pangibaonakto kenka inkanto; ket saritaemto amin nga ibilinkonto kenka. Saanka nga agbuteng iti saklang dagidiay, ‘ta addaak kenka tapno isalakanka.’”—Jeremias 1:7, 8.
Nariknak a kasla siak ti kasarsarita ni Jehova. Gapuna timmuredak ket dagus napanak iti makina a pagdadaitak ket nangdaitak ti maysa a bag nga usarek a pagikabilan kadagiti magasin. Kalpasan napasnek a kararag, napanak nga agmaymaysa iti panagbalaybalay, naipaimak amin a literaturak, ken nakairugiak pay ti panagadal ti Biblia iti dayta nga aldaw. Determinadoakon a mangted ken Jehova ti umuna a lugar iti biagko, ket impaayko ti naan-anay a panagtalek kenkuana. Ti panangaskasaba iti publiko nagbalinen a regular a paset ti biagko agpapan pay panangum-umsida iti sao. Agpapan pay ibubusor, ti trabahok naaddaan dakkel nga epekto kadagiti dadduma.
Naiyilustrar daytoy idi siak ken ti anakko a babai ti napan nagbalaybalay idiay Madras adu a tawen iti kamaudiananna. Maysa a lalaki a Hindu, a hues iti Nangato a Korte, a nagbiddut maipapan iti edadko, kunana: “Nakitkitakon dagitoy a magasin manipud pay sakbay ti pannakaiyanakmo! Tallopulo a tawen ti napalabasen maysa a babai ti dati nga agtaktakder a regular idiay Mount Road ken ituktukonna ida.” Kayatna ti agsuskribe.
Iti sabali a balay maysa a Hindu Brahman, a retiradon nga opisial, ti nangpastrek kaniak ket kunana: “Adu a tawtawenen ti napalabas maysa a babai ti agituktukon Ti Pagwanawanan idiay Mount Road. Alaek ti ituktukonmo kaniak kas pammagusto iti daydiay a babai.” Umisemak pay ta ammok a siak daydiay babai a tuktukoyenda.
Napabileg ken Nabendisionan
Idi Oktubre 1947 nga insimbolok ti dedikasionko ken Jehova babaen iti bautismo ti danum. Iti daydi a tiempo sisiak ti Tamil-pagsasaona a babai a Saksi iti intero nga estado, ngem itan ginasgasuten a Tamil a babbai dagiti matalek, aktibon a Saksi ni Jehova.
Kalpasan panagpabautisarko, nangrugi met dagiti ibubusor manipud amin a direksion. Nagsurat ti kabsatko a lalaki: “Linabsamon amin a banag nga umno ken kinanakman.” Siak met ti binusorda idiay eskuelaan a pagtartrabahuak ken manipud iti ili. Ngem kimpetak a nasingsinged ken Jehova babaen ti agtultuloy, napasnek a panagkarkararag. No mariingak iti tengngat’ rabii, dagus a manggangatak ti lampara a de gas ken agadalak.
Bayat a mapabpabilegak, addaak met iti nasaysayaat a posision a mangliwliwa ken mangtulong kadagiti dadduma. Maysa a bumaketen a Hindu nga ad-adalak ti nangala ti napigsa a takderna iti panagdayaw ken Jehova. Idi isut’ natay, maysa a babai iti sangakabbalayan ti nagkuna: “Ti nangparagsak kadakami ket isut’ kinasungdona iti Dios a pinilina a daydayawen agingganat’ panungpalan.”
Maysa pay a babai nga inyadalak ti di pulos umis-isem. Ti rupana ti kanayon a ladawan ti danag ken ladingit. Ngem kalpasan ti panangisurok kenkuana maipapan ken Jehova, isut’ pinaregtak nga agkararag kenkuana, ta ammo ti Dios dagiti rigrigattayo ken ayatennatayo. Iti sumaganad a lawas naraniagen ti rupana. Isut’ damdamona a pannakakitak kenkuana nga immisem. “Agkarkararagakon ken Jehova,” inlawlawagna, “ket addaanakon ti talna ti isip ken puso.” Indedikarna ti biagna ken Jehova ket nagtalinaed a matalek agpapan pay adu a pakarigatan.
Panangtimbeng kadagiti Responsabilidad
Gapu ta addaanak dua a babassit nga annak nga aywanan, mariknak a ti kaitungpalan ti tarigagayko nga agserbi ken Jehova iti amin a tiempo kas payunir ket narigat. Ngem idi kuan maysa a baro a dalan ti serbisio ti naglukat idi kasapulan ti maysa nga agipatarus kadagiti pagbasaan ti Biblia iti pagsasao a Tamil. Babaen iti tulong ni Jehova nabalinak dayta a trabaho ket, maigiddato iti dayta, nakapagtrabahoak kas maestra, naaywanak dagiti ubbing, maaramidak ti obrak iti balay, naatenderak amin a gimong, ken mabalinak ti agserbi iti tay-ak. Iti kamaudianan, idi natataenganen dagiti ubbing, nagbalinak nga espesial payunir, maysa a pribilehio a tagtagiragsakek iti napalabasen a 33 a tawen.
Idi a da Sunder ken Rathna addada iti naganos nga edad, pinadpadasko nga impasagepsep kadakuada ti panagayat ken Jehova ken ti kanayon a tarigagay nga ipangpangruna dagiti interesesna iti isuamin a paset ti panagbiagda. Ammoda a ti umuna a pakisaritaanda no agriingda isu ni Jehova, ken Isut’ kaudian met a kasaritada sakbay a maturogda. Ken ammoda a ti panagsagana a maipaay kadagiti Nakristianuan a panaggigimong ken tay-ak ti serbisio ti saan koma a maliwayan gapu kadagiti homework da ti eskuela. Nupay parparegtaek ida nga aramidendat’ kasasayaatanda kadagiti obrada ti eskuela, diak pulos impapilit a makaalada kadagiti nangato a marka, ta agamakak a pagbalinendanto ketdi dayta a kapapatgan a banag iti biagda.
Kalpasan a nabautisaranda, inusarda dagiti bakasion iti eskuela nga agpayunir. Pinaregtak ni Rathna nga agbalin a natured, di managbabain ken agpakpakni kas kaniak idi. Kalpasan ti panaghaiskulna ken panagsanay iti komersio, rinugiannan ti nagpayunir, ket kamaudiananna nagbalin met nga espesial payunir. Idi agangay, nakiasawa iti maysa nga agdaldaliasat a manangaywan, ni Richard Gabriel, nga isu itan ti agserserbi kas ti Branch Committee coordinator para iti Watch Tower Society iti India. Isuda ken ti anakda a babai, a ni Abigail, ti agtartrabaho iti amin-tiempo idiay sanga ti India, ket ti bassit nga anakda a lalaki, a ni Andrew, ket maysan nga agibumbunannag ti naimbag a damag.
Iti edad a 18, ni Sunder, nupay kasta, ti nangpaleddaang ti pusok idi simmardeng a makitimtimpuyog kadagiti Saksi ni Jehova. Dagiti sumaganad a tawen isudat’ tuok para kaniak. Kanayon nga agpakpakaasiak ken Jehova a pakawanenna dagiti aniaman a nagkurangak iti panangpadakkel kenkuana ken iyegna koma ni Sunder iti husto a nakemna tapno makapagsubli. Ngem, dimteng tiempo, a napukawko aminen a namnama. Kalpasanna maysa nga aldaw 13 a tawen iti kamaudianan immay ket kunana kaniak: “Mummy, dika agdanag, awan mapasamak kaniak.”
Di nagbayag, nagreggetan ni Sunder ti agbalin a nataengan ti naespirituan. Isut’ rimmang-ay agingga iti punto a mapagtalkan iti panangaywan ti maysa a kongregasion dagiti Saksi ni Jehova. Iti kamaudianan inibbatanna ti dakkel-sueldo a panggedanna tapno makapagpayunir. Itan isu ken ti asawana, a ni Esther, agserserbidan iti daytoy a trabaho idiay Bangalore, iti umabagatan a paset ti India.
Kapaumpaut-Biag a Liwliwa
Masansan agyamyamanak ken Jehova a nangipalubos nga aglak-amak ti panagsagaba ken rigrigat kadagiti adu a tawen. No koma awan dagita a kapadasan diak koma naaddaan ti nasudi a pribilehio a nakaraman ti kasta kawadwad ti kinaimbag, asi ni Jehova, ken dagiti ebkas ti dungngo ken ayatna. (Santiago 5:11) Makaparagsak iti puso a mabasa idiay Biblia ti panagayat ken pannakaseknan ni Jehova “kadagiti ulila ken iti balo a babai”. (Deuteronomio 24:19-21) Ngem awan dayta no idilig iti liwliwa ken ragsak iti aktual a pannakapasar ti ayat ken pannakaseknanna.
Naadalko iti panangikabil ti naan-anay a panagtalek ken kompiansa ken Jehova, a di agsanggir iti kabukbukodak a pannakaawat, no di ket iti isuamin agpannurayak kenkuana. (Salmo 43:5; Proverbio 3:5, 6) Kas agtutubo a balo, nagkarkararagak iti Dios maipaay iti liwliwa manipud Saona. Itan, iti edad a 68, maikunak a pudpudno nga iti pannakaawat iti Biblia ken ti panangiyaplikar kadagiti balakadna, nasarakak ti liwliwa a di marukod.
[Ladawan iti panid 26]
Ni Lily Arthur kadua dagiti miembro ti pamiliana