Ti Kinatarnaw Iwanwanna Dagiti Nalinteg

“TI TAO, a nayanak manipud babai, ababa ti biagna ken namelmelan iti pannakariribuk,” kuna ti Biblia. (Job 14:1) Kasla awan ti tao a di makapaspasar iti saem ken panagsagaba. Ngamin, uray iti inaldaw a panagbiag mabalin nga adu ti pakaringgoran ken pakariribukan! Ania ti mangiwanwan kadatayo a sibaballigi no adda dagiti pakasuotan ken tumulong kadatayo a mangtaginayon iti nalinteg a takder iti Dios?

Usigenyo ti ulidan ti nabaknang a tao nga agnagan Job, a nagbiag agarup 3,500 a tawenen ti napalabas, iti maawagan ita nga Arabia. Nagkaro ti panangdidigra ni Satanas iti daytoy managbuteng-Dios a tao! Napukaw amin a dinguenna ken nagsagaba gapu iti ipapatay dagiti dungdunguenna nga annak. Di nagbayag, pinagsakit ni Satanas ni Job iti makapapatay a busali manipud ulo agingga iti saka. (Job, kapitulo 1, 2) Saan nga ammo ni Job no apay nga agsagsagaba. Ngem “saan a nagbasol ni Job babaen kadagiti bibigna.” (Job 2:10) “Agingga a mauyos ti biagko saankonto nga ikkaten kaniak ti kinatarnawko!” kinunana. (Job 27:5) Wen, ti kinatarnaw ni Job ti nangiwanwan kenkuana idi nasuot.

Nadepinar ti kinatarnaw kas moral a kinasimbeng wenno kinanaan-anay ken iramanna ti panagbalin nga awan pakababalawanna ken awan pakapilawanna iti imatang ti Dios. Ngem saanna a kaipapanan ti kinaperpekto iti sao ken tignay dagiti imperpekto a tattao, a di makatungpal a naan-anay kadagiti pagalagadan ti Dios. Imbes ketdi, ti kinatarnaw ti tao ipasimudaagna ti naan-anay a naimpusuan a debosion ken ni Jehova ken iti pagayatan ken panggepna. Ti kasta a nadiosan a debosion iwanwan, wenno iturongna, dagiti nalinteg iti sidong ti aniaman a kasasaad ken iti amin a gundaway. Ti umuna a paset ti maika-11 a kapitulo ti libro ti Biblia a Proverbio ipakitana no kasano a ti kinatarnawtayo maiwanwannatayo iti nadumaduma a benneg ti biag ken ipatalgedna kadatayo dagiti kakuyogna a bendision. Buyogen ngarud ti nasged nga interes, imutektekantayo no ania ti nairekord dita.

Ti Kinatarnaw Pagbalinennatayo a Mapagtalkan iti Negosio

Iti panangitampokna iti prinsipio ti kinamapagtalkan, babaen ti naindaniwan a sasao imbes a dagiti legal a sasao, kuna ni Ari Solomon ti nagkauna nga Israel: “Ti nakusit a paris a timbangan nakarimrimon ken Jehova, ngem ti naan-anay a bato a pagtimbang pakaragsakanna.” (Proverbio 11:1) Daytoy ti umuna kadagiti uppat a pagparangan iti libro a Proverbio, a dagiti timbangan ken timbang ket nausar a mangipasimudaag a tarigagayan ni Jehova nga agbalin a mapagtalkan dagiti agdaydayaw kenkuana no iti panagnegosioda.​—Proverbio 16:11; 20:10, 23.

Mabalin a makapaapal ti kinanam-ay dagidiay agus-usar iti nakusit a paris a timbangan, wenno ti agbalin a di mapagpiaran. Ngem kayattayo kadi a paglikudan dagiti pagalagadan ti Dios iti naimbag ken dakes babaen ti nasikap a panagnegosio? Saan, no idaldalannatayo ti kinatarnaw. Liklikantayo ti di kinamapagpiaran agsipud ta pakaragsakan ni Jehova ti umiso a paggantingan, ti nainkalintegan a timbang a tuktukoyenna ti kinamapagpiaran.

“Ti Sirib Adda Kadagidiay Naemma”

Intuloy ni Ari Solomon: “Dimteng kadi ti kinadursok? No kasta dumtengto ti pannakaibabain; ngem ti sirib adda kadagidiay naemma.” (Proverbio 11:2) Mangyeg iti pakaibabainan ti kinadursok​—mangipasimudaag man dayta iti kinatangsit, kinasukir, wenno apal. Iti sabali a bangir, nainsiriban ti sipapakumbaba a panangbigbig kadagiti limitasiontayo. Anian a nagsayaat ti panangiladawan dagiti Nainkasuratan nga ulidan ti kinapudno daytoy a proverbio!

Ti naapal a Levita, a ni Kore, intuggodna ti rebelioso a bunggoy a bumusor iti autoridad da Moises ken Aaron, dagiti adipen a dinutokan ni Jehova. Ania ti nagbanagan dayta a kinadursok? “Nginanga ti daga ti ngiwatna ket inalun-onna” ti dadduma kadagiti immalsa, bayat a dagiti dadduma, agraman ni Kore, ket inibus ti apuy. (Numeros 16:1-3, 16-35; 26:10; Deuteronomio 11:6) Anian a nakababain! Utobenyo met ti maipapan ken ni Uzzah, a sidudursok nga inasitgan ken tinengngelna ti lakasa ti tulag tapno saan a matuang. Dagus a nakabil ket napapatay. (2 Samuel 6:3-8) Anian a nagpateg a liklikantayo ti kinadursok!

Ti napakumbaba ken naemma a tao saan a maibabain uray no agbiddut. Ni Job ket imperpekto, nupay mapagulidanan iti adu a pamay-an. Nakita ti dakkel a pakapilawan ti panagpampanunotna idi nasuot. Idi indepensana ti bagina maibusor kadagiti mangpabpabasol kenkuana, napukaw ni Job ti kinatanangna. Impasimudaagna pay ketdi nga isu ket nalinlinteg ngem iti Dios. (Job 35:2, 3) Kasano nga inlinteg ni Jehova ti panagpampanunot ni Job?

Babaen ti panangipatuldona iti daga, taaw, nabituen a langlangit, sumagmamano kadagiti animal, ken dadduma pay a nakaskasdaaw a parsua, impaayan ni Jehova ni Job iti leksion maipapan iti kinanumo ti tao no idilig iti kinanaindaklan ti Dios. (Job, kapitulo 38-41) Kadagiti sasaona, saan a nadakamat ni Jehova no apay nga agsagsagaba ni Job. Saanna a masapul nga ibaga. Naemma ni Job. Sipapakumbaba a binigbigna ti dakkel a nakaidumaan ti Dios kenkuana, ti kinaimperpekto ken kinakapuyna no idilig iti kinalinteg ken pannakabalin ni Jehova. “Mangaramidak iti panangibabawi,” kinunana, “ket agbabawiak iti tapok ken dapdapo.” (Job 42:6) Ti kinatarnaw ni Job ti nangtignay kenkuana a sisasagana a mangawat iti pannubngar. Datayo ngay? Paidalantayo kadi iti kinatarnaw, a sisasagana nga awatentayo ti pannubngar wenno panangilinteg no kasapulan?

Nanumo ken napakumbaba met ni Moises. Idi napaksuyan iti panangtamingna kadagiti parikut ti sabsabali, nangipaay iti praktikal a solusion ti katuganganna a ni Jetro: Ipaaramidna ti dadduma a trabaho kadagiti dadduma a kualipikado a lallaki. Gapu ta binigbigna nga adda limitasionna, sisisirib nga inawat ni Moises ti singasing. (Exodo 18:17-26; Numeros 12:3) Ti nanumo a tao ket saan nga agkedked a mangted iti autoridad iti sabsabali, saan met a mabuteng a mapukawan iti autoridad no ipaannongna ti maitutop a responsabilidad iti dadduma a kualipikado a lallaki. (Numeros 11:16, 17, 26-29) Imbes ketdi, sidadaan a tumulong kadakuada a rumang-ay iti naespirituan. (1 Timoteo 4:15) Saan aya a kastatay met koma?

‘Ti Dalan ti Awan Pakababalawanna ket Nalinteg’

Iti pannakabigbigna a ti kinatarnaw saanna a kanayon a salakniban ti nalinteg iti peggad wenno didigra, kinuna ni Solomon: “Ti kinatarnaw dagidiay napalungdo isu ti mangidalan kadakuada, ngem ti kinakillo dagidiay makilanglangen a sigugulib agawannanto ida.” (Proverbio 11:3) Wen, ti kinatarnaw iturongna ti nalinteg nga agaramid iti umiso iti imatang ti Dios, uray iti sidong ti narigat a kasasaad, ket mangyegto kadagiti gunggona. Tinaginayon ni Job ti kinatarnawna, ket ni Jehova “binendisionanna ti naud-udi a tungpal ni Job nga ad-adda ngem iti punganayna.” (Job 42:12) Dagidiay agtigtignay a sigugulib ipapanda a pagsayaatanda ti manggundaway iti sabsabali ket kasla adda pay ketdi tiempo a narang-ayda. Ngem di agbayag, ti bukodda a kinamanangallilaw ti mangdadael kadakuada.

“Ti agkakapateg a bambanag saanto a pakagunggonaan iti aldaw ti rungsot,” kuna ti masirib nga ari, “ngem ti met laeng kinalinteg mangispalto manipud ken patay.” (Proverbio 11:4) Anian a kinamaag ti agpaadipen iti material a gunggona ngem mabaybay-an ti personal a panagadal, panagkararag, pannakigimong, ken panangasaba​—dagiti aktibidad a talaga a mangpauneg iti panagayattayo iti Dios ken mangpabileg iti debosiontayo kenkuana! Awan ti kinabaknang a mabalin a mangispal iti asidegen a dakkel a rigat. (Mateo 24:21) Ti laeng kinalinteg dagiti napalungdo ti mangisalakan. (Apocalipsis 7:9, 14) Nainsiriban ngarud nga ipangagtayo ti arungaing ni Sofonias: “Sakbay a dumteng kadakayo ti aldaw ti unget ni Jehova, sapulenyo ni Jehova, dakayo amin a naemma iti daga, a nangannurot iti bukodna a hudisial a pangngeddeng. Sapulenyo ti kinalinteg, sapulenyo ti kinaemma.” (Sofonias 2:2, 3) Kabayatanna, aramidentayo a kalat a ‘padayawan ni Jehova iti napapateg a bambanagtayo.’​—Proverbio 3:9.

Iti kanayonan a panangipaganetgetna iti pateg ti panangtaginayon iti kinalinteg, pinagduma ni Solomon ti pagbanagan ti awan pakababalawanna ken ti nadangkes, a kunkunana: “Ti kinalinteg daydiay awan pakababalawanna isunto ti mangpalinteg iti dalanna, ngem iti bukodna a kinadangkes mapasagto daydiay nadangkes. Ti kinalinteg dagiti napalungdo isunto ti mangispal kadakuada, ngem babaen ti panaggartemda matiliwto a mismo dagidiay makilanglangen a sigugulib. No matay ti nadangkes a tao, mapukaw ti namnamana; ket uray ti inanama a naibatay iti kinabileg napukaw. Ti nalinteg isu daydiay naalaw iti mismo a rigat, ket daydiay nadangkes sumrek imbes nga isu.” (Proverbio 11:5-8) Ti awan pakababalawanna dinto mapaay iti daldalanna wenno agbiddut kadagiti bukodna a pannakilangen. Nalinteg ti dalanna. Iti kamaudiananna, ti nalinteg maispalto iti rigat. Mabalin nga agparang a nabileg dagiti nadangkes, ngem awan ti agur-uray a pannakaisalakanda.

“Maparagsak Unay ti Maysa nga Ili”

Ti kinatarnaw daydiay nalinteg ken kinadakes dagiti nadangkes ket adda met epektona iti sabali a tattao. “Babaen iti ngiwatna dadaelen ti apostata ti padana a tao,” kuna ti ari ti Israel, “ngem babaen iti pannakaammo maalaw dagiti nalinteg.” (Proverbio 11:9) Asino ti makailibak a ti panangpardaya, makadangran a panagidanondanon, naalas a sasao, ken awan kapapay-anna a panagtutungtong ket makapadakes iti sabsabali? Iti sabali a bangir, ti sasao ti nalinteg ket nasin-aw, nabagas, ken nakonsiderasion. Isu ket ispalen ti pannakaammo agsipud ta ti kinatarnawna ti mangpaneknek nga agul-ulbod dagiti mangpabasol kenkuana.

“Gapu iti kinaimbag dagidiay nalinteg maparagsak unay ti maysa nga ili,” intuloy ti ari, “ngem no mapukaw dagidiay nadangkes adda narag-o nga ikkis.” (Proverbio 11:10) Ti nalinteg ket kaaduanna nga ayaten ti sabsabali, ken maparagsakda dagiti kaarrubada. Awan a talaga ti maragsakan kadagiti “nadangkes.” No matay ti nadangkes, masansan a bassit ti agleddaang. Sigurado nga awan ti ladingit inton ‘dagiti nadangkes gessaten [ni Jehova] iti daga ken dagiti nagulib alat-atennanto iti dayta.’ (Proverbio 2:21, 22) Imbes ketdi, addanto ti panagragsak agsipud ta awandanton. Ngem datayo ngay? Nasayaat nga usigentayo no ti kababalintayo ket makaparagsak met laeng kadagiti sabsabali.

“Maitan-ok ti Maysa nga Ili”

Iti sabali pay a panangidiligna iti epekto ti nalinteg ken nadangkes iti komunidad, kuna ni Solomon: “Gapu iti bendision dagidiay napalungdo maitan-ok ti maysa nga ili, ngem gapu iti ngiwat dagidiay nadangkes marba dayta.” ​—Proverbio 11:11.

Dagiti umili a mangsurot iti nalinteg a panagbiag itandudoda ti talna ken kinarang-ay ken pabilgenda ti sabsabali iti komunidad. Iti kasta, maitan-ok ti ili​—rumang-ay dayta. Dagidiay mangpardaya, mangpasakit, ken agsao iti di umiso mangpataudda iti riribuk, ladingit, pannakabingaybingay, ken parikut. Nakarkaro no naimpluensia dagitoy a tattao. Agsagaba ti kasta nga ili iti riribuk, kinarinuker, ken panagrakaya iti moral ken ekonomia.

Ti prinsipio a nailanad iti Proverbio 11:11 ket agaplikar met iti ili ni Jehova no agtitimpuyogda iti kasla ili a kongregasionda. Adda impluensia ti kongregasion kadagiti naespirituan a tattao, dagiti nalinteg nga iturturong ti kinatarnawda. Maysa dayta a bunggoy dagiti naragsak, aktibo, ken manangtulong a tattao, a mangpadpadayaw iti Dios. Bembendisionan ni Jehova ti kongregasion, ket rumang-ay iti naespirituan. No dadduma, ti sumagmamano a nalabit maluksaw ken di makontento, mangbabalaw ken agreklamo maipapan iti pannakaaramid dagiti bambanag, ket kasda la “makasabidong a ramut” a mabalin nga agwaras ken mangsabidong iti sabsabali a saan nga apektado idi damo. (Hebreo 12:15) Masansan a tarigagayan dagita ti dakdakkel nga autoridad ken kinatan-ok. Rubrobanda dagiti sayangguseng nga awan ti hustisia, adda ti etniko a panangidumduma, wenno umar-arngi, iti kongregasion wenno iti biang dagiti panglakayen. Wen, makapataud ti sasaoda iti pannakabingaybingay iti kongregasion. Saan aya a rumbeng a ditay ida ikaskaso ket ikagumaantayo ti agbalin a naespirituan a tattao a mangitantandudo iti talna ken panagkaykaysa iti kongregasion?

Iti panangitultuloyna, kuna ni Solomon: “Daydiay awanan iti puso inumsina ti mismo a padana a tao, ngem ti tao nga addaan nalawa a panangilasin isu daydiay agtalinaed a siuulimek. Daydiay agpagnapagna kas maysa a manangpardaya ipanayagna ti kompidensial a saritaan, ngem daydiay matalek iti espiritu ilimedna ti maysa a banag.”​—Proverbio 11:12, 13.

Anian a nagdakkel a pagdaksan ti patauden ti maysa a tao a saan a mannakaawat, wenno “awanan iti puso”! Agsao a sidadarasudos uray no adda mapardaya wenno marabngisna. Rumbeng a naalibtak dagiti panglakayen a mangpasardeng iti kasta a dakes nga impluensia. Saan a kas iti “daydiay awanan iti puso,” ti tao a mannakaawat ammona ti agulimek. Imbes nga ipalgakna ti palimed, ilimedna dayta. Ti tao a mannakaawat ket “matalek iti espiritu,” yantangay ammona a ti di namedmedan a dila mangpataud iti adu a pagdaksan. Isu ket nasungdo kadagiti kapammatianna ket dina ibutaktak dagiti kompidensial a banag a mabalin a mamagpeggad kadakuada. Anian a bendision iti kongregasion dagitoy a manangsalimetmet iti kinatarnaw!

Tapno makapagbiagtayo a kas kadagidiay awan pakababalawanna, mangipapaay ni Jehova iti nawadwad nga abasto a naespirituan a taraon a naisagana iti panangiturong “ti matalek ken masirib nga adipen.” (Mateo 24:45) Adu met ti maawattayo a personal a tulong babaen dagiti Kristiano a panglakayen iti arig ili a kongregasiontayo. (Efeso 4:11, 13) Pudno a pagyamanantayo unay dagitoy, agsipud ta “no awan ti nasigo a panangiwanwan, mapasag dagiti umili; ngem adda pannakaisalakan iti kinaadu dagiti manangbalakad.” (Proverbio 11:14) Aniaman ti mapasamak, determinadotayo koma a sititibker a ‘magna iti kinatarnawtayo.’​—Salmo 26:1.

[Blurb iti panid 26]

Anian a kinamaag ti agpaadipen iti material a gunggona ngem mabaybay-an dagiti teokratiko nga aktibidad!

[Dagiti Ladawan iti panid 24]

Ti kinatarnaw ni Job ti nangiwanwan kenkuana, ket binendisionan ni Jehova

[Ladawan iti panid 25]

Natay ni Uzzah gapu iti kinadursokna