Pakasaritaan ti Biag
Sibabaknang a Gunggonaan ni Jehova Dagidiay Mangsalimetmet iti Dalanna
KAS INSALAYSAY NI ROMUALD STAWSKI
Idi nangrugi ti maikadua a gubat sangalubongan idi Setiembre 1939, nakaro ti panaggugubat iti makin-amianan a Poland. Kas managusioso nga ubing nga agtawen iti siam, immasidegak iti maysa a paggugubatan tapno agbuya iti mapaspasamak. Nakaal-alingget ti nakitak—nagkaiwara a bangkay, ken napuskol ti makaipdok nga asuk iti aglawlaw. Nupay pampanunotek kangrunaanna no kasanoak a makaawid a sitatalged, sumagmamano a saludsod ti simmiplot iti panunotko: “Apay nga ipalubos ti Dios ti kasta a nakaam-ames a pasamak? Siasino kadagiti aggugubat ti dasdasiganna?”
IDI asidegen nga agpatingga ti gubat, puersado a nakipagtrabaho dagiti agtutubo a lallaki iti rehimen ti Alemania. Asinoman a nagkedked ket naibitin iti kayo wenno iti rangtay ket iti barukongda adda surat a mangyam-ammo kadakuada kas “mangliliput” wenno “manangiluod.” Ti ilimi a Gdynia ket masarakan iti nagbaetan ti dua nga agkalaban nga armada. Idi rimmuarkami iti ili tapno agsakdo iti danum, simmanengseng dagiti bala ken bomba iti ngatuen ti ulomi, ket natay ni adingko a Henryk gapu ta napuntaan. Tapno masalaknibannakami ni Nanang kadagiti dakes a kasasaad, impannakami nga uppat nga annakna iti sirok ti balay. Sadiay, ti kabsatko a ni Eugeniusz nga agtawen iti dua ket natay gapu iti diphtheria.
Napanunotko manen: “Ayanna ti Dios? Apay nga ipalpalubosna dagitoy a panagsagaba?” Nupay maysaak a naregta a Katoliko ken kanayonak a makimisa, diak masarakan dagiti sungbat.
Inawatko ti Kinapudno iti Biblia
Diak ninamnama ti nagtaudan dagiti sungbat kadagiti saludsodko. Nagngudo ti gubat idi 1945, ket iti rugrugi ti 1947, maysa kadagiti Saksi ti bimmisita iti pagtaenganmi idiay Gdynia. Nakisarita ni Nanang iti dayta a Saksi, ket nangngegko ti dadduma a nagsaritaanda. Lohikal dagiti imbagana, isu a pinatganmi ti awisna a tumabuno iti maysa a Nakristianuan a gimong. Makabulan laeng kalpasanna, nupay diak pay naan-anay a naawatan ti kinapudno iti Biblia, nakikaduaak iti maysa a grupo dagiti lumugar a Saksi iti panangasaba kadagiti sabsabali maipapan iti nasaysayaat a lubong, nga awan ti gubat ken kinadangkok. Dayta ti nangted kaniak iti kasta unay a rag-o.
Idi Setiembre 1947, nabautisaranak iti maysa nga asamblea sirkito idiay Sopot. Iti simmaganad a Mayo, inrugik ti nagserbi kas regular pioneer, a binusbosko ti kaaduan a panawenko iti panangikasaba iti mensahe ti Biblia. Ti klero iti lugar nakaro a binusorna ti trabahomi ket insungsongna ti pannakaranggasmi. Naminsan, maysa a nakapungtot a gunglo ti nangraut, nangubor, ken nakaro a nangkabil kadakami. Iti sabali pay a gundaway, dagiti lumugar a madre ken klero indagadagda iti maysa a bunggoy a rautendakami. Nagkamangkami iti estasion ti polisia, ngem ti bunggoy linikmutda ti pasdek, nga impangtada a kabilendakami. Kamaudiananna, simmangpet dagiti kanayonan a polis, ket nayadayokami a sitatalged.
Iti dayta a tiempo, awan ti kongregasion iti lugar a nangasabaanmi. No dadduma, agpatpatnagkami iti kabakiran. Naragsakkami ta maitungpalmi ti trabaho a panangasaba iti laksid ti narigat a kasasaad. Iti agdama, addan dagiti natibker a kongregasion iti dayta a lugar.
Panagserbi iti Bethel ken Pannakaarestar
Idi 1949, naawisak nga agserbi iti Pagtaengan a Bethel iti Łódź. Anian a pribilehio ti agserbi iti kasta a lugar! Ngem saan a nagpaut ti panagyanko sadiay. Idi Hunio 1950, makabulan sakbay nga opisial a naiparit ti trabahomi, naarestarak agraman ti dadduma a kakabsat iti Bethel. Naibaludak, ket naipasangoak iti naulpit a panagpalutpot.
Gapu ta agtartrabaho ni tatangko iti barko a regular nga aglayag agturong iti New York, dagiti agpalpalutpot nga opisial pinilitdak a mangamin a ni tatangko ket maysa nga espia ti Estados Unidos. Naipasangoak iti awan asina a panagpalutpot. Kanayonanna, uppat nga opisial ti naggigiddan a nangpilit kaniak nga agtestigo maibusor ken ni Kabsat Wilhelm Scheider, ti mangiwanwanwan idi iti aktibidadmi idiay Poland. Pinangpang-orda dagiti mukodko. Bayat nga agdardaraak a naglusdoy ken mariknakon a diak makaibtur, impakaasik, “Jehova, tulongannak!” Nasdaaw dagiti mangidaddadanes ket insardengda ti panangpang-or kaniak. Iti sumagmamano a minuto, nakaturogda. Nabang-aran ken pimmigsaak manen. Dayta ti nangkombinsir kaniak a siaayat nga ipangag ni Jehova dagiti dedikado nga adipenna no agpatulongda kenkuana. Gapu iti dayta, napabileg ti pammatik ken naadalko ti agtalek a naan-anay iti Dios.
Ti kaudian a report ti imbestigasion inramanna dagiti kinaulbod a pinagparangda a testimoniak. Idi nagreklamoak, kinuna ti opisial, “Ilawlawagmonto iti pangukoman!” Maysa a nainggayyeman a kaseldak ti nangibaga a saanak nga agdanag, yantangay ti kaudian a report ket masapul a mapaneknekan pay ti maysa nga abogado ti militar, a mangipaay kaniak iti gundaway a mangbalusingsing iti ulbod a testimonia. Kasta ngarud ti napasamak.
Panagserbi iti Sirkito ken Pannakaibalud Manen
Nawayawayaanak idi Enero 1951. Makabulan kalpasanna, nangrugiak nga agserbi kas agdaldaliasat a manangaywan. Iti laksid ti panangiparit, nakipagtrabahoak iti dadduma a kakabsat tapno pabilgenmi dagiti kongregasion ken tulonganmi dagiti pada a Saksi a nawarawara gapu iti aktibidad dagiti polis. Pinaregtami dagiti kakabsat nga agtultuloyda iti ministerio. Kadagiti naglabas a tawtawen, dagitoy a kakabsat situtured a timmulongda kadagiti agdaldaliasat a manangaywan ken sililimed a nagtrabahoda a nangyimprenta ken nangiwaras kadagiti naibatay iti Biblia a literatura.
Maysa nga aldaw idi Abril 1951, bayat ti kaaddak iti kalsada kalpasan ti itatabunok iti maysa a Nakristianuan a gimong, inarestardak dagiti polis a nainget a mangsipsiput kaniak. Gapu ta nagkedkedak a mangsungbat kadagiti saludsodda, impandak iti maysa a pagbaludan idiay Bydgoszcz ket pinalutpotdak iti dayta met laeng nga aldaw. Nabilinak nga agtakder a nakasango iti pader iti innem nga aldaw ken innem a rabii, nga awan ti taraon wenno mainum ken nagpuskol ti asuk ti sigarilio dagiti opisial. Pinangpang-or ken sininitdak iti sigarilio. Idi natalimudawak, binuyatandak iti danum ket intultuloydak a pinalutpot. Impakaasik ken ni Jehova a pabilgennak nga agibtur, ket tinulongannak.
Adda pagimbagan ti pannakaibaludko idiay Bydgoszcz. Nairanudko ti kinapudno iti Biblia kadagiti tattao a saan a gagangay a madanon. Ken pudno unay nga adu ti gundaway a mangasaba. Gapu iti naladingit, masansan nga awanan namnama a kasasaadda, sidadaan nga impangag dagiti balud ti naimbag a damag.
Dua a Napateg a Panagbalbaliw
Di nagbayag kalpasan a nawayawayaanak idi 1952, naam-ammok ni Nela, maysa a naregta a payunir. Nagpaypayunir ni Nela iti abagatan ti Poland. Idi agangay, nagtrabaho iti “panaderia,” maysa a nalimed a lugar a pakayim-imprentaan dagiti literaturami. Narigat dayta a trabaho ta agkasapulan iti kinaalerto ken panagsakripisio. Nagkasarkami ken ni Nela idi 1954, ket nagtultuloykami iti amin-tiempo a serbisio agingga a naipasngay ti anakmi a ni Lidia. Tapno maitultuloyko ti agserbi kas agdaldaliasat a manangaywan, inkeddengmi nga agsardeng ni Nela iti amin-tiempo a serbisio, agawid, ken aywananna ti anakmi.
Iti dayta met laeng a tawen, naipasangokami iti sabali pay a napateg a desision. Nakiddaw nga agserbiak kas manangaywan iti distrito iti maysa a lugar a kakatlo ti Poland. Sikakararag nga inutobmi dayta a banag. Ammok a nagpateg ti panangpabileg kadagiti kakabsatmi a maparparitan. Nagadu ti panangarestar, isu a napateg unay ti naespirituan a pammaregta. Babaen ti suporta ni Nela, inawatko ti annongen. Tinulongannak ni Jehova nga agserbi iti daytoy nga annongen iti uneg ti 38 a tawen.
Nadutokan a Mangaywan Kadagiti “Panaderia”
Iti daydi a tiempo, ti managaywan iti distrito ti responsable kadagiti “panaderia,” a masarakan kadagiti nalimed a lugar. Awan sarday ti panangsiput kadakami dagiti polis, nga ikagkagumaanda a sapulen ken pasardengen ti panagimprentami. Adda dagiti gundaway a nagballigida, ngem dikami pulos naawanan iti kasapulan a naespirituan a taraon. Nalawag nga ay-aywanannakami ni Jehova.
Gapu ta narigat ken napeggad a trabaho ti panagimprenta, daydiay naawis nga agobra ket masapul a nasungdo, alerto, managsakripisio, ken natulnog. Dagita a galad ti kasapulan tapno natalged a makapagtultuloy ti “panaderia.” Narigat met ti agsapul iti nasayaat a lugar a pakaaramidan ti nalimed a panagimprenta. Adda dagiti lugar a kasla maitutop, ngem saan unay a naannad dagiti kakabsat sadiay. Kadagiti dadduma a lugar, naannad dagiti kakabsat ngem saan a maitutop ti lugarda. Sidadaan dagiti kakabsat a mangaramid kadagiti naisangsangayan a panagsakripisio. Apresiarek unay dagidi a kakabsat a lallaki ken babbai a nakatrabahok.
Panangidepensa iti Naimbag a Damag
Bayat dagidi a narigat a tawtawen, kanayon a maakusarkami a makiramraman iti ilegal, rebelde nga aktibidad ket maisaklangkami iti pangukoman. Dakkel a parikut dayta yantangay awan ti abogado a mangidepensa kadakami. Adda dagiti mannakipagrikna nga abogado, ngem kaaduan ti mabuteng iti kontrobersia ken dida kayat a mapagura dagiti autoridad. Ngem ammo ni Jehova dagiti kasapulanmi, ket iti umiso a tiempo immaniobrana dagiti bambanag.
Ni Alojzy Prostak, maysa nga agdaldaliasat a manangaywan manipud Kraków, ket nakaro a namaltrato bayat ti panagpalutpot isu a kasapulan a maipan iti ospital ti pagbaludan. Gapu iti natibker a takderna iti sango ti mental ken pisikal a pannakaparigat, isu ket rinaem dagiti dadduma a balud iti ospital. Maysa kadakuada ket abogado nga agnagan iti Witold Liz-Olszewski, a naay-ayo iti kinatured ni Kabsat Prostak. Nakisarita kenkuana ti abogado iti nadumaduma a gundaway ket inkarina, “Apaman a mawayawayaanak ket mapalubosanak a mangitultuloy iti kinaabogadok, sidadaanak a mangidepensa kadagiti Saksi ni Jehova.” Inaramidna ti imbagana.
Addaan ni Mr. Olszewski iti grupo dagiti abogado, a pudno a nagsayaat ti determinasionda a tumulong kadakami. Bayat ti tiempo a nagkaro ti ibubusor kadakami, inkanawada dagiti kakabsat iti agarup 30 a bista kada bulan—maysa kada aldaw! Gapu ta kasapulan a maammuan ni Mr. Olszewski dagiti detalye ti amin a kaso, nadutokanak a mangimpormar kenkuana. Nakipagtrabahoak kenkuana iti pito a tawen idi dekada 1960 ken 1970.
Adu ti naadalko mainaig iti trabaho dagiti abogado bayat daydi a tiempo. Masansan a mapaliiwko ti bista, dagiti positibo ken negatibo a komento dagiti abogado, dagiti pamay-an ti legal a panagdepensa, ken ti testimonia dagiti naakusaran a kapammatian. Nausarko dagita a timmulong kadagiti kakabsattayo, nangruna kadagidiay naawagan kas testigo, no ania ti sawenda ken no kaano a saanda nga agsao iti pangukoman.
Kadagiti rabii sakbay ti bista, masansan nga agdagus ni Mr. Olszewski kadagiti pagtaengan dagiti Saksi ni Jehova. Saan a gapu ta dina kabaelan ti mangabang iti siled iti hotel, no di ket kas iti naminsan a kinunana, “Sakbay ti bista, kayatko nga agsepen ti dadduma kadagiti panagpampanunotyo.” Babaen ti tulongna, nagbalin a pabor kadakami ti resulta ti adu a bista. Indepensanak iti nagduduma a gundaway, ken di pulos nagpabayad kaniak. Naminsan, nagkedked a mabayadan iti 30 a kaso. Apay? Kinunana, “Kayatko ti tumulong uray bassit laeng iti trabahoyo.” Ngem nagdakkel koma a gatad dagiti legal a serbisiona. Naammuan dagiti autoridad ti aktibidad ti grupo ni Mr. Olszewski, ngem saan a dayta ti nangupay kenkuana a tumulong kadakami.
Narigat a deskribiren ti nasayaat a panangsaksi nga impaay dagiti kakabsattayo bayat dagidi a bista. Adu ti napan kadagiti korte tapno paliiwenda dagiti bista ken tapno pabilgenda dagiti naakusaran a kakabsat. Bayat ti maysa a tawen a naangay ti kaadduan a bista, adda nabilangko nga agarup 30,000 a kasta a simmuporta. Dakkel la ketdi dayta a bunggoy dagiti Saksi!
Baro nga Annongen
Idi 1989, nagsardeng ti pannakaiparit iti trabahomi. Tallo a tawen kalpasanna, naibangon ken naidedikar ti maysa a baro a sanga nga opisina. Naawisak sadiay nga agtrabaho iti Hospital Information Services, maysa nga annongen a siraragsak nga inawatko. Iti panagtrabahomi kas tallo katao a grupo, sinuportaranmi dagiti kakabsat a simmango iti isyu ti dara ken tinulonganmi ida a mangidepensa iti takderda maibatay iti konsiensiada kas Kristiano.—Aramid 15:29.
Maragsakankami unay ken ni baketko gapu iti pribilehio a makapagserbi ken ni Jehova iti publiko a ministerio. Kanayon a sinuportaran ken pinaregtanak ni Nela. Agyamyamanak ta dinak pulos binabalaw kadagiti gundaway nga awanak iti pagtaengan gapu ta okupadoak kadagiti nateokratikuan nga annongen wenno gapu ta addaak iti pagbaludan. Kadagiti tiempo ti pakarigatan, liniwliwana dagiti sabsabali imbes nga ay-ayenna ti bagina.
Kas pagarigan, idi 1974, naarestarak agraman ti dadduma nga agdaldaliasat a manangaywan. Dadduma a kakabsat a nakadamag iti dayta tinarigagayanda nga ipakaammo dayta ken ni baketko iti naalumamay a pamay-an. Idi nakitada ni baketko, kinunada, “Kabsat Nela, dika koma makmaklaat iti ipadamagmi.” Idi damo, naikuleng gapu iti buteng, ta impagarupna a natayakon. Idi naammuanna no ania a talaga ti napasamak, nabang-aran ket kinunana: “Sibibiag ni lakayko! Saan a dayta ti damo a pannakaibaludna.” Idi agangay, imbaga kaniak dagiti kakabsat a raemenda unay ti positibo a kababalinna.
Agpapan pay adda dagiti nasaem a kapadasanmi iti naglabas, kanayon a sibabaknang a ginunggonaannakami ni Jehova gapu iti panangsalimetmetmi iti daldalanna. Anian a ragsakmi ta ti anakmi a ni Lidia ken ni lakayna a ni Alfred DeRusha pudno a mapagulidananda a Kristiano nga agassawa. Pinadakkelda dagiti annakda, da Christopher ken Jonathan, kas dedikado nga adipen ti Dios, a nangnayon iti kinaragsakmi. Dagiti kakabsatko a da Ryszard ken Urszula adu a tawen a nagmatalekda met kas Kristiano.
Saannakami pulos a binaybay-an ni Jehova, ket tarigagayanmi nga itultuloy ti agserbi kenkuana a naimpusuan. Personal a natagiragsakmi ti kinapudno dagiti sasao iti Salmo 37:34: “Manginanamaka ken Jehova ket salimetmetam ti dalanna, ket itan-oknakanto a mangtagikua iti daga.” Naimpusuan a padpadaananmi dayta a panawen.
[Ladawan iti panid 17]
Asamblea iti hardin ti maysa a kabsat idiay Kraków, idi 1964
[Ladawan iti panid 18]
Dakami ken ni baketko a Nela ken ti anakmi a ni Lidia, idi 1968
[Ladawan iti panid 20]
Kaduami ti maysa a Saksi nga ubing sakbay ti pannakaoperana iti puso nga awan ti panangyalison iti dara
[Ladawan iti panid 20]
Dakami ken ni Dr. Wites, ti mangidadaulo a siruhano iti panangopera kadagiti ubbing a di mausar ti dara, iti maysa nga ospital idiay Katowice
[Ladawan iti panid 20]
Dakami ken ni Nela, idi 2002