Nainget Unay Kadi ti Biblia?

“IDI ubingak pay, saan a naisuro kaniak dagiti pagannurotan ti Biblia. Saan a pulos a nadakdakamat ti maipapan iti Dios,” insalaysay ti maysa nga agkabannuag a lalaki a taga-Finland. Gagangay ita dagiti addaan iti kasta a nalikudan. Adu, nangruna dagiti agtutubo, ti mangibilang a saanen a praktikal ken nainget unay dagiti balakad ti Biblia. Dagidiay mangan-annurot iti Biblia mamatmatanda kas mairurrurumen a tattao a maparparigat ti panagbiagda gapu iti adu a panangiparit ken bilbilin. Gapuna, kuna ti dadduma a nasaysayaat no saanen a basaen ti Biblia ket agpaidalan laengen iti sabali a gubuayan.

Dayta a panangmatmat iti Biblia ket maigapu a nangnangruna iti nabayagen a panangirurumen dagiti relihion iti Kakristianuan. Kas pagarigan, bayat iti panawen nga awagan ti dadduma a historiador a Dark Ages, dandani dinominaran ti Iglesia Katolika idiay Europa ti amin nga aspeto ti panagbiag ti tattao. Asinoman a mangbusor iti iglesia mabalin a matutuok ken mapapatay pay ketdi. Dagiti relihion a Protestante, a naud-udi a timmaud, kinednganda met ti wayawaya dagiti tattao. Ita, dagiti termino a kas iti “Calvinista” wenno “Puritano” ipalagipda saan laeng a dagiti pasurot ti maysa a relihion no di ket ti naranggas a pannakadusa dagita a grupo. Nagbanaganna, gapu ta manangirurumen dagiti relihion, di umiso nga ipapan dagiti tattao a mangirurumen dagiti pannursuro ti Biblia.

Iti dadduma a pagilian, kadagiti nabiit pay a siglo, kimmapuyen ti impluensia dagiti relihion iti panagbiag dagiti tattao. Bayat a bumasbassit ti mamati kadagiti kadawyan a doktrina ti simbaan, umad-adu met ti mamati nga adda kalintegan dagiti tattao a mangikeddeng no ania ti naimbag ken dakes para kadakuada. Ania ti nagbanaganna? Kuna ni Ahti Laitinen, maysa a propesor iti criminology (nasientipikuan a panangadal iti krimen) ken judicial sociology (siensia a mainaig iti panangukom): “Dagiti tattao saanda unayen a raemen ti autoridad, ken saan a nalawag kadagiti tattao no ania ti naimbag ken dakes.” Karkarna unay daytoy, ta uray dagiti pangulo ti relihion kastoy metten ti panangmatmatda. Kastoy ti kinuna ti maysa a nalatak nga obispo iti Luterano: “Masansan a saanakon a mamati a marisut dagiti parikut maipapan iti kababalin babaen iti tulong ti Biblia wenno dagiti addaan autoridad iti relihion.”

Makaay-ayo Kadi ti Naan-anay a Wayawaya?

Kasla makaay-ayo no panunoten ti naan-anay a wayawaya, nangruna kadagiti agtutubo. Manmano ti mayat a makaasian wenno agbiag a napabaklayan iti adu a pagannurotan. Nupay kasta, rumbeng kadi a nawaya ti amin a mangaramid iti kayatna? Tapno masungbatan daytoy, masapul nga utobem ti maysa a pagarigan. Panunotem ti maysa a siudad nga awanan kadagiti linteg iti trapiko. Awan ti lisensia ti drayber wenno di kasapulan a masubok nga umuna sakbay a maikkan iti lisensia. Agmaneho dagiti tattao sigun iti kayatda, uray nabartekda. Saanda nga ikankano ti kapartakda nga agmaneho, ti silaw ti trapiko, dagiti karatula a mangibaga nga agsardengda, dagiti lansangan nga addaan iti karatula a ‘one-way’ wenno awan ti kasinnabat, wenno dagiti mangitudo kadagiti pagballasiwan ti tattao. Tarigagayam kadi ti kasta a “wayawaya”? Sigurado a saan! Mabalin nga agbanag dayta iti riribuk ken didigra. Nupay lapdan dagiti silaw ti trapiko ti wayawaya dagiti tattao, ammotayo a dagita a linteg salaknibanda ti drayber ken dagiti magmagna a tattao.

Umasping iti dayta, iturturongnatayo ni Jehova no kasano ti rumbeng a panagbiagtayo. Pagimbagantayo dayta. No awan ti kasta a panangiwanwan, mabalin a masursurotayo dagiti bambanag babaen ti panangpadas. No maaramid ti kasta, mabalin a madangran ti dadduma a tao ken ti bagitayo. Ditay kayat ti kasta a di panangikankano iti moral, ken napeggad dayta a kas iti panagmaneho iti siudad nga awanan kadagiti linteg iti trapiko. Iti kinapudnona, kasapulantay dagiti alagaden ken linlinteg​—banag a bigbigen ti kaaduan a tattao.

‘Nalag-an ti Awitko’

Mabalin a nagatiddog ken detalyado ti listaan dagiti alagaden iti trapiko. Iti dadduma a lugar, nakaad-adu dagiti alagaden uray no iti panagparada laeng. Maisupadi iti dayta, ti Biblia saan a nangipaay iti atiddog a listaan dagiti paglintegan. Imbes ketdi, nangilanad laeng daytoy kadagiti kangrunaan a prinsipio, ket saan a makapadagsen wenno mangirurumen dagitoy. Makaay-ayo ti awis ni Jesu-Kristo kadagiti kapatadanna: “Umaykayo kaniak, dakayo amin a mabambannogan ken madagdagsenan, ket pagin-awaenkayto. Ta ti sangolko nalanay [wenno naasi] ken ti awitko nalag-an.” (Mateo 11:28, 30) Iti suratna iti kongregasion Kristiano idiay Corinto, insurat ni apostol Pablo: “No sadino ti ayan ti espiritu ni Jehova, adda wayawaya.”​—2 Corinto 3:17.

Ngem saan a naan-anay dayta a wayawaya. Imbatad ni Jesus kadagiti adalanna a mairaman dagiti simple a bilin kadagiti kalikaguman ti Dios. Kas pagarigan, kinuna ni Jesus kadagiti adalanna: “Daytoy ti bilinko, nga ayatenyo ti maysa ken maysa kas iti panagayatko kadakayo.” (Juan 15:12) Panunotem no ania ngata ti kasasaad ti biag no iyaplikar ti tunggal maysa dayta a bilin! Ngarud, adda limitasion ti wayawaya a tagtagiragsaken dagiti Kristiano. Insurat ni apostol Pedro: “Agbalinkayo a kas siwayawaya a tattao, ket kaskasdi a salsalimetmetanyo ti wayawayayo, saan a kas pangabbong iti kinadakes, no di ket kas ad-adipen ti Dios.”​—1 Pedro 2:16.

Nupay saan a napabaklayan dagiti Kristiano iti nakaad-adu a linteg, saanda nga agtigtignay sigun iti pagarupenda a naimbag ken dakes. Kasapulan dagiti tattao ti panangiwanwan a ti Dios laeng ti makaipaay. Nakalawlawag nga ibaga ti Biblia: “Saan a kukua ti tao a magmagna uray ti panangiturong iti addangna.” (Jeremias 10:23) No agtungpaltayo iti panangiturong ti Dios, dakkel ti magunggonatayo.​—Salmo 19:11.

Ti kinaragsak ti maysa kadagiti gunggona. Kas pagarigan, ti agtutubo a lalaki a nadakamat itay ket mannanakaw ken naulbod, malaksid pay nga imoral. Ngem apaman a naammuanna ti nangato a pagalagadan ti Biblia, binaliwanna ti wagas ti panagbiagna tapno itunosna kadagitoy. Kinunana: “Nupay diak namimpinsan a nayaplikar ti amin a pagannurotan ti Biblia, natarusak a napateg dagitoy. Saan a nangyeg iti kinaragsak a sagsagrapek ita ti dati a panagbiagko. Agbalin a simple ti biagmo no agbiagka sigun kadagiti alagaden ti Biblia. Ammom no sadino ti pagturongam ken no ania ti naimbag ken dakes.”

Nagadu a tattao ti naaddaanen iti kasta a kapadasan. Gapu iti panangiwanwan a masarakan iti Biblia, naaddaanda iti nasaysayaat a relasion kadagiti tattao, napatanorda ti natimbeng a panangmatmat iti trabaho, naliklikanda dagiti makadangran nga ugali, ken naragragsak ti biagda. Ni Markus,a maysa nga agtutubo a saan idi a mangan-annurot kadagiti alagaden ti Biblia ken agbibiag itan sigun kadagita, kinunana maipapan iti biagna: “Babaen ti panagbiagko maitunos iti Biblia, ad-adda nga immuneg ti panagraemko iti bagik.”b

Ania ti Pilim?

Ngarud, nainget kadi ti Biblia? Ti sungbat ket wen​—gapu ta pagimbagantayo amin dayta. Ngem nainget unay kadi ti Biblia? Saan. Ngamin, ti naan-anay a wayawaya mangiturong laeng iti pakarigatan. Natimbeng dagiti alagaden ti Biblia, ken ad-adda a makaipaay iti pagimbagan ken pagragsakantayo. Kuna ni Markus: “Bayat ti panaglabas ti tiempo, nabigbigko ti kinasirib ti panangyaplikar iti Sao ti Dios. Nupay adu ti nakaidumaan ti biagko kadagiti kaaduan a tattao, pulos a diak pampanunoten a maikapkapisak iti aniaman a napateg a banag iti biag.”

Rumayray ti panangapresiarmo iti Sao ti Dios bayat a masagrapmo dagiti gunggona ti panagbiag a maitunos kadagiti pagalagadan ti Biblia. Daytoy ti mangiturong kenka iti dakdakkel pay a gunggona​—masursurom nga ayaten ti Gubuayan dagita, ni Jehova a Dios. “Daytoy ti kaipapanan ti ayat iti Dios, a tungpalentayo dagiti bilinna; ket kaskasdi a dagiti bilinna saanda a makapadagsen.”​—1 Juan 5:3.

Ni Jehova ti Namarsua kadatayo ken ti nailangitan nga Amatayo. Ammona no ania ti kasayaatan para kadatayo. Imbes a paritannatayo, siaayat nga iturongnatayo iti pagimbagantayo. Iti naindaniwan a sasao, idagadag ni Jehova kadatayo: “O no koma laeng pudno nga ipangagmo dagiti bilinko! Iti kasta ti talnam agbalin a kas iti maysa a karayan, ket ti kinalintegmo kas kadagiti dalluyon ti baybay.”​—Isaias 48:18.

[Footnotes]

[Ladawan iti panid 9]

Imbaga ni Jesus a makapabang-ar dagiti kalikagum ti Dios

[Ladawan iti panid 10]

Mangyeg iti kinaragsak ken panagraem iti bagi ti panagpaiwanwan iti Dios