Panangmatmat iti Lubong
Panangilasin iti AIDS Di Pay Mapiho
Dagiti managsirarak nasarakandaa ti maysa a tao nga agaw-awit iti virus ti AIDS mabalin a dina ipakita dayta iti sidong ti gagangay a pamay-an ti panangsukimat a nadisenio a mangilasin kadagiti antibodies a pinataud ti bagi kas panangsumbra iti virus. “Ti nasarakanda ket makariro ta dayta isingasingna met a ti virus ket pudno nga aw-awiten dagiti dadduma a tattao a nakaro ti peggadna iti impeksion ti AIDS a naibaga nga awanan iti virus kadagiti gagangay a maus-usar a panangsukimat, ket dayta ti mabalin a maiyakarda kadagiti dadduma,” kuna ti The New York Times. “Ti nasarakan kaipapananna met a dadduma a narugitan a dara ti mabalin a makalibas kadagiti pamay-an ti panangsagat a nadisenio a mangsalaknib iti suplay ti maiyalison a dara.” Dagiti sientista nasarakanda a ti virus ti AIDS ti mabalin nga aglemmeng kadagiti macrophages—dagiti selula a rnangkaan iti sistema ti pananglapped ti bagi iti sakit—wenno mabalin pay nga agnaed a di masingsinga kadagiti selula a T-4, isu a gagangay a mangtignay iti pannakapataud ti antibody. Daytoy ti mangilawlawag no apay a dadduma a tattao ti maimpektaran iti virus ti AIDS a saan a mangpataud kadagiti antibodies agingga a mapalabas ti makatawen wenno mabaybayag pay. Dagiti managsirarak dagdagus a rinugianda ti agtrabaho a mangaramid kadagiti kabbaro a pamay-an ti panangsukimat.
Kabayatanna, sigun iti report ti AP (Associated Press), kuna ti katulongan a propesor idiay Cornell University of Medicine a “ti suplay ti nasion a dara ket nakarkaro ti pannakarugitna ngem ti pagarupen ti publiko,” a kunaenna a “maysa iti 10 a panangiyalison ti dara ti agbanag iti dadduma a kita ti impeksion, agraman ti hepatitis ken ti AIDS.” Ti AP ipadamagna met a ni Dr. Joseph Feldschuh imbagana iti maysa a kumperensia a “ti publiko ket naallilaw, nangnangruna maipapan iti gundaway a pannakagun-od iti AIDS maipapan iti panangiyalison.” Kinapudnona, kinunana, uray pay no ti U.S. Centers for Disease Control idiay Atlanta, Georgia, ti nangpattapatta a maysa iti 40,000 nga units iti dara ti mabalin a naglaon iti di madmadlaw a virus ti AIDS, “nalawag a ti ulbod a panangpattapatta ti maipakpakan iti publiko, a mangikabkabil iti peggad iti pannakagun-od iti AIDS babaen iti panangiyalison iti maysa iti 250,000 agingga iti maysa iti 1 milion.” Insitar ni Feldschuh dagiti panagadal a nakagun-odanna ti konklusion nga agarup maysa iti 3,600 nga units iti dara ti mabalin nga addaan iti virus ti AIDS nupay no dagitoy ti saan a nailasin babaen kadagiti antibodies.
Dagiti Uleg Imbes a dagiti Pusa
Dagiti tattao nga agnanaed kadagiti dadduma a kabambantayan iti isla ti Crete agtarakenda kadagiti uleg iti pagtaenganda. Apay? Gapu iti isu met laeng a rason a kas ti panagtaraken dagiti tattao iti pusa—tapno mangtiliw kadagiti utot. “Kaaduan a kita iti uleg mangipaayda iti nakapatpateg a panagserbi kadagiti tattao iti away,” kuna ti Ethnos, maysa a pagiwarnak iti Atenas, Grecia. “Dagitoy salaknibanda dagiti mulmula manipud kadagiti utot, kanenda dagiti mangdangran nga an-animal, ken pukawenda dagiti insekto.” Ti artikulo awaganna daytoy nga ugali a kas “pudno a nakaskasdaaw a pasamak.”
Balakad iti Panangiyalison
Ti panangiyalison iti dara masapul koma a “mapabassit,” imbalakad ti maysa a grupo ti U.S. National Institutes of Health. Ket no usigen ti napasayaat a pamay-an ti panagopera, ti grupo inrekomendarda a “masapul a mausig ti gagangay a panangusar iti dara.” Ti pakdaar ti gobierno isu ti damo a naipaulog a naibatay iti peggad iti pannakagun-od iti AIDS babaen iti panangiyalison iti dara. Dagiti panangiyalison addaanda kadagiti “dokumentado a peggad iti impeksion ken ti panagbalbaliw dagiti panglapped iti sakit,” kinuna ni tsirman Tibor Creenwalt. Nupay no imbilang ti grupo a ti gundaway iti pannakagun-od iti AIDS manipud iti panangiyalison ket bassit, namakdaar ti report a ti “kaadu ti peggad ket mabalin a mapabassit iti kasta unay iti makitkitan a masanguanan no adda ti kanayonan pay a panangsukimat.
Dagiti Makapapatay a Kompiuter
“Dagiti sientista iti gobierno patienda a ‘di maliklikan’ ti maysa a serioso nga aksidente a mapasamak a patauden dagiti di umiso a microchips iti sumaganad nga uppat a tawen,” kuna ti The Times iti Londres. Apay? Dagiti nabiit pay nga imbestigasion impalgakna ti nangato a percentahe iti di umiso a microchips a nausar iti alikamen ti militaria. Dagiti eksperto iti kompiuter pagamkanda a dagiti kasta met laeng a pagkapuyan ket mapasamakto kadagiti microprocessors a nausar kadagiti sibilian—kas kadagiti estasion ti koriente, eroplano, ken dagiti kotse. Iti panangikagumaan a manglapped iti didigra, dagiti Briton a sientista kunaenda a nakapatauddan “ti umuna a microprocessor a mabalin a mapaneknekan babaen iti matematika nga awanan kadagiti di umiso a disenio kuna ti The Times.
Agpangpangato ti Populasion ti India
“Ti populasion ti India nakagtengen iti 800 milion,” ipadamag ti The New York Times, “ket dagiti kangatuan nga opisiales iti gobierno kunaenda a maamakda a saanda a kabaelan a bigla a pababaen ti kaadu ti maipasngay iti nasion.” Babaen iti iyaadu a nasurok a 120 milion a tattao iti nakurkurang ngem walo a tawen, ti India mabalin a malab-awannan ti China, a 1.1 bilion a tattao, ti kaaduan ti populasionna a nasion iti lubong. Ti iyaadu pinagbalinna a saan nga epektibo ti panangikagumaan ti gobierno a mangipangato iti kasasaad ti panagbiag ken ikkaten ti kinapanglaw. Ni Saroj Kharpade, Minister of State for Health and Family Welfare, namakdaar a ti pagilian agturturongen iti kasasaad nga “awanton dagiti balbalay, awanen ti danum, awanen dagiti eskuelaan, awanen dagiti pasilidades iti umiso nga addang a panangaywan iti umad-adu a bilang.”
Naiyanud iti Lima a Bulbulan
Idi Hunio maysa a rekord iti panagibtur idiay baybay ti naipasdek dagiti lima a taga Costa Rica a mangngalap a naiyanud iti lima a bulbulan idiay Baybay Pacifico. Babaen ti panaglayagda manipud Costa Rica a maipaay iti walo-aldaw a panagkalap, dagitoy ti nabagio iti dua-lawas isu a nangpugsat ti radioda ken nangiyanud iti 9 metros a bilogda iti taaw, a sadiay naibusen ti gasolinada. Nakalasatda babaen ti panagurnongda iti tudo ken pannanganda iti ikan ken dagiti pawikan. Maysa a bilog a Hapones nga agkalkalap ti tuna ti nangalaw kadakuada agarup 1,130 kilometros iti abagatan a daya iti Honolulu, agarup 5,800 kilometros manipud iti naggapuanda. Dayta laeng ti kakaisuna a barko a nakitada iti uneg dayta a tiempo. Malaksid iti pannakauram ti rupada gapu iti init ken ti lumlumteg nga im-ima ken saksakada, nasarakan a nagsayaat ti salun-atda.
Sabali Manen nga Ipapatay iti Gubat Sangalubongan II
Ti Gubat Sangalubongan II nangala manen ti sabali a natay. Maysa a minas ti bimtak idiay probinsia iti Mersa Matrûh, agarup 480 kilometros iti amianan a laud ti Cairo, isu a nangpapatay iti maysa a tao ken nangdangran iti dua a sabali pay. Ginasut a ribo a minas manipud iti gubat ti makuna a naikali iti makinlaud a disierto iti Egipto, a sadiay ti naggugubatan dagiti puersa ti Aliado ken Axis idi 1942 ken 1943.
Pinataud ti Kuton nga Insektisidio
Maysa a kabbaro a pamay-an a pangikkat kadagiti anay ken dudon ti mangriro kadagiti ummong dagiti sientipiko. Ti insektisidio ket napataud babaen iti maysa a bassit a nangisit a kuton—iti kita a Monomorium—ket ti bassit laeng umdasen. “Sangkatedted laeng a sabidong ti maikabil [iti biktima] ket sumarunon ti ipapatay iti sumagmamano a segundo,” ipadamag ti inaldaw a pagiwarnak a Pranses a Le Monde. Saan a kas kadagiti inaramidtao nga insektisidio, dagidiay a maikkan iti sabidong ti kuton agparang a dida makapataud iti epektibo a pannakairuam iti dayta. Ti sabidong ket maar-aramiden a sentitiko, ket maysa a laboratorio ti mangpalplano a mangpataud iti inaramid-tao a bersion daytoy a pinataud ti kuton nga insektisidio.
Maika-37 a Panagbiahe ti Papa
Sigun iti salaysay ti New York Times, ti saan a gagangay ket agparang a gagangayen iti maika-37 a panagbiahe ni Papa Juan Paulo II iti ballasiw-taaw. Ti Paraguay mabalin a nakangngeg ti kaababaan a panagpalakpak a maipaay iti palawag ti papa. Ti Presidente, “ni Gen. Alfredo Stroessner . . . nagpalakpak iti namimpat wenno naminlima a daras,” ket dagiti opisiales ti gobierno ken dagiti diplomat a ganggannaet nga adda idiay palasio ti presidente simmarunoda. Nalabit ti Uruguay addaan ti “kaababaan a naiyeskediol a pannakisabet” iti papa. Ti ages-eskuela nga ubing a babai a ni Maria Paula Lolena nabaelanna laeng nga impaay ti kablaawna nga, “Iti nagan dagiti amin a taga Uruguay, itdenmi dagitoy a sabsabong.” Kalpasanna natalimudawen—nga iggemna pay laeng dagiti sabsabong. Ti Bolivia mabalin a nakitana ‘ti kangatuan a Misa a sinelebraran ti papa.’ Ti altar idiay El Alto, iti asideg ti La Paz, ket adda iti 4,100 metros iti ngatuen ti patas ti baybay. Daytat’ inatenderan ti grupo dagiti Indians isu a mangilaok iti debosionda iti “lna a Daga” ken ti init iti pammatida a Katoliko. “Diak sigurado no aniat’ kaipapanan ti Papa kadakuada,” kuna ti padida, ni José Iriarte.
Panangagas iti Bagi Met Laeng
“Ti publiko nga Americano patienna nga iti tunggal sakit, adda ti agas—nga isuamin ket mabalin nga agasan,” kuna ni Dr. Harvey Klein, maysa a propesor iti Cornell University Medical College. Kadagiti laeng 725 a naanamongan a ramen, agarup 300,000 nga ag-agas ken bitamina a magatang ti napataud. Babaen ti pannakaparegta kadagiti pakaammo, mangbusbos dagiti Americano iti $12 bilion nga ag-agas idi napan a tawen iti panangikagumaan a mangpasayaat iti salun-atda—maysa nga irarang-ay a 43 porsiento nanipud 1982. Addada, nupay kasta, dagiti peggad. “Awan ti naan-anay a natalged nga agas a naammuan ti tao,” kuna ni Dr. James S. Todd iti American Medical Association, “ket ti gagangay a tao awan iti saad a mangikeddeng.” Masapul a nangnangruna ti panagannad no agtomar kadagiti adu a droga, ta dagiti kumbinasion mabalin a napeggad. Mairekomendar a ti impormasion maipapan iti produkto ken dagiti pakdaar ti mabasa a siaannad ken sapulen ti balakad dagiti eksperto no adda panagduadua.