Sino ti Mangala iti Ubing?

BAYAT ti panagur-uray ni Paul iti batangna iti naangep a kuarto ti korte ti New Hampshire, E.U.A., agsidduker ti tianna. Adu a lawlawas sakbayna, ti asawana ti dagus a nangipanaw kadagiti dua nga agsangsangit nga annakda manipud iti pagtaengan. Ni Paul dina kayat nga ited ti 7- ken 13-tawen nga annakda nga awan ti panaglaban.

Kamaudiananna, dandanin agpatingga ti pannakidangadangna iti korte. “Daytat’ saan a pulos a nainkalintegan,” kinuna ni Paul bayat ti panangikeddeng ti ukom kadagiti agsasaruno a kaso. “Daytoy nga ukom, a naan-anay a ganggannaet, ti mangikeddeng no sadino ti pagnaedan dagiti annakko.”

Ni Paul ken ti asawana ket maysa kadagiti 1,187,000 nga agassawa iti E.U. a nagdiborsio bayat iti 1985. Daytoy ket mamitlo a daras iti bilang idi 1960. Ti iyaadu ti diborsio ket saan a limitado iti Estados Unidos no di ket daytat’ sangalubongan. Ngangngani manipud 15 agingga iti 20 porsiento kadagiti diborsio ramanenna dagiti panagdadangadang idiay korte maipapan iti panangaywan. Iti kaso ni Paul, nagsasaruno ti panagparang iti korte. Adda ti nakaro a panagdanag. “Maysa nga aldaw idiay korte buyogen dagitoy amin a bambanag a pampanunotek,” inlawlawag ni Paul, “mariknak a kaslaak agmauyongen ket rugiakon ti mangrabngis kadagiti tattao. Naupayak unay.”

Nagasat ta, natengngel ni Paul dagiti rikriknana. Dagiti parupa a damdamag, nupay kasta, ket addaan ti detaliado a panangpapatay ken panangpawad a timmaud gapu iti sakit ti nakem kadagiti panagsusuppiat gapu iti panangaywan. Apay a dagitoy a kaso masansan nga agbalin a kasta a nakarungrungsot a panagdadangadang?

Panagdangadang dagiti Nagannak

Dagiti linlinteg maipapan ti panangited iti panangaywan iti ubing ket agduduma iti agliklikmut ti lubong. Iti kaaduan kadagiti Makinlaud a pagpagilian ti ina ken ti ama ket addaanda ti agpada a kalintegan iti sanguanan ti korte. Iti panangikeddeng no sino ti mangala iti ubing, dagiti korte kadagiti nabiit pay a dekada ket impaganetgetda “ti kasayaatan a pagimbagan iti ubing.” Daytoy ti mangipalubos iti tunggal naganak a mangirupir a ti lalaki wenno ti babai ti maibagay unay a mangaywan.

Nupay no dadduma a nagannak ti agdangadang gapu iti’ pagimbagan dagiti ubbing, dadduma ti matignay gapu iti rurod ken gura ti dati nga asawa. Ti ubing ket agbalin nga “ultimo nga instrumento iti sakit ti nakem” isu a pangiyebkasan ti naganak iti pungtot wenno pannakaupay. Ti ubing, kas kinuna ti maysa nga ukom, mabalin nga agbalin a, “dagiti bola ti football a mangpennek kadagiti kababalin nga ‘ipakitak kenka’ isu a masansan a marikna dagiti nagsina nga agassawa.”

Dadduma a nagannak ti mangikabil pay iti linteg kadagiti im-imada. Ti panangagaw [ti naganak] iti ubing nagbalinen nga internasional a parikut. Sigun kadagiti pattapatta, addada agingga iti sangagasut a ribo a kaskaso idiay Estados Unidos iti tinawen! Maysa nga ahensia ti nakasarak a ti bilang dagiti kaso ket nagdoble bayat ti lima a tawen agingga iti 1983. Ti emosional a rigat kadagiti ubbing ket masansan a dakkel. Iti librona a Children in the Crossfire, ni Sally Abrahms kunaenna: “Ti panangtakaw iti ubing isu ti pagsakitan ti nakem kadagiti tawtawen Otsenta.”

Kinahustisia iti Korte?

Manipud idi ugma, dagiti nagannak nagapelarda kadagiti gobierno a makibiang iti kasta a panagsusuppiat maipapan iti panangaywan. Ti masirib nga Ari Salomon ket malaglagip gapu iti nalatak a pangngeddengna iti panangrisotna iti suppiat ti panangaywan iti ubing iti nagbaetan dagiti dua nga inna. (1 Ar-ari 3:16-28) Ngem ti panangitag-ay iti masansan a madakamat a “kampilan ni Salomon” ket saan a nalaka para kadagiti ukom itatta.

No masinasina ti pamilia babaen iti diborsio ket agpada dagiti nagannak nga agtarigagay a mangaywan, masapul nga ikeddeng ti korte. Usigen dagiti ukom dagiti bambanag a kas ti mental a kinatalged ti tunggal naganak, dagiti pagayatan ti ubing, ti kualidad ti relasion ti tunggal naganak ken ti ubing, ken dagiti kabaelan ti tunggal maysa a mangipaay iti natalged nga aglawlaw ti ubing.

Iti kaaduan a kaso, nupay kasta, ti ubing tarigagayanna ken kasapulanna ti nabara a relasion ti dua a nagannak. Gapuna, ti kalat ti kaaduan a korte isu “ti mangipasigurado kadagiti menor de edad nga ubbing iti masansan ken ti agtultuloy a pannakilangen nga agpadpada kadagiti dadakkelda.” Iti kaso a nadakamat a nasaksakbay, ti ukom inusigna a “ti biag [ni Paul] agrikrikos kadagiti annakna,” ngem ti asawana kaykayatna “a busbosen ti libre a tiempona iti maysa a lokal a restaurant a makisarsarita ken nanangna ken kadagiti gagayyemna.” Ni Paul ti naikkan iti pisikal a panangaywan. Kaskasdi, ti pannakasapul dagiti ubbing iti inada ket nabigbig ket iti kasta naikkan ti babai ti “siwayawaya a kalintegan a bumisita.”

Di pay nabayag, nupay kasta, maysa a nalawag a pagannayasan ti napataud. Tapno mangabak iti kaso, dadduma nga abogado ti namagbalin kadagiti suppiat iti panangaywan a relihiuso a panagsusuppiat. Daytoy a maikontra iti ugali nga aramid ti nangisiasi kadagiti dadduma a korte iti pudno a trabahoda a mangipamaysa iti kasayaatan a pagimbagan ti ubing. Imbes ketdi, dagiti ukom impamaysada ti bagbagida iti maysa a narelihiusuan a panangtingiting a saan a saklawen ti paglintegan ti sekular a korte. Ngem ania dagiti nagbanaganna?

Dadduma a managayat kadagiti sibil a wayawaya ti mamati a ti panangiraman kadagiti narelihiusuan nga isyu iti suppiat ti panangaywan ti ubing ti mangdadael kadagiti kalintegan ti tunggal ubing ken naganak. Yantangay nakaad-adu a pamilia ti masinasina babaen iti diborsio wenno panagsina kadagiti umay a tawtawen, mabalin a maapektaran ti biagyo.

[Kahon iti panid 4]

Idiay Estados Unidos agingga iti 40 porsiento kadagiti amin a pampamilia nga addaan annak ti mabalin a maapektaran iti diborsio wenno panagsina iti sumaganad a dekada