Panangmatmat iti Lubong
MILAGRO A DANUM?
“Ti papa ken ti obispo iti Lourdes addaanda kadagiti nadumaduma a kapanunotan maipapan iti pateg ken kinapateg iti danum iti Lourdes, ket inyebkasda dayta iti isu met laeng nga aldaw,” kuna ti Italiano a pagiwarnak a La Stampa iti nabiit pay. Bayat ti Misa a naangay kas pammadayaw iti Madonna iti Lourdes, Francia, inwaragawag ti papa a ti danum nga aggapgapu iti ubbog ket “napudno nga instrumento iti nakaskasdaaw, nawadwad ken sobrenatural a panagtignay nga ar-aramiden ni Maria,” nga innayonna pay, “Ti danum iti ubbog ti Lourdes, agraman ti namilagruan a pannakabalinna,” maipadis iti adda iti tangke ti Siloe nga inusar idi ni Jesus a nangagas ti maysa a lalaki. Kaskasdi, iti dayta met laeng nga aldaw, ti obispo iti Lourdes, a nalabit maseknan maipapan iti pannakailako iti danum, kinunana “Daytat’ saan a danum ti mahika. Kinapudnona, ti panangawag iti dayta a ‘milagro a danum’ ket makaallilaw.” Ti magasin ti Italia a Panorama napaliiwna a ti danum “saan nga interamente a nadalus iti bakteria, ket kinapudnona ti tukad a pagub-ubboganna dakkel ti panagpeggadna a mamulitan.” Ngem para kadagiti managlako iti Lourdes, ti danum “ket kas iti lana iti Texas wenno iti Iran. Daytat’ kangrunaan a panguartaanna,” kuna ti Panorama.
AY-AYAM ITI PATAY
Dagiti agtutubo iti Israel nakapanunotda iti “karnarna a katupag ti Russo a roulette,” kuna ti The New York Times, isu a dagiti ubbing a 11- ken 12-años agsisinnublatda nga agtaray iti sango dagiti nakaparpartak a kotse. Iti orihinal a bersion ti ay-ayam, dagiti ubbing agiddada iti dalan ti sumungsungad a lugan. Ti maudi a pumanaw iti peggad ti mangabak. Dagiti dadduma pay iramanna ti ilalagto iti sango dagiti tren ken panagtaray a mangpidut iti portfolio wenno dadduma a bambanag a nabati iti dalan ti lugan. Ti rason? “Tapno ipakita ti kinaturedda,” kuna ti maysa nga agtutubo, ket ti sabali kinunana a daytat’ pamay-an iti pananggargari iti ipapatay.” Sigun iti Times, dadduma nga autoridad patienda a “ti narasi a kasasaad ti biag ditoy, ti kankanayon a pammutbuteng iti gubat wenno ti panangatake dagiti terorista,” nakapataud iti maysa a nasion dagiti naupay nga agtutubo a nakasarak iti pannakawayawaya itoy nga ay-ayam iti ipapatay. Inton nasapa pay nga Abril, mabalin a maysanto nga 11-años ti natayen ket ti sabali nasugatan.
PANAGIMALDIT ITI BIBLIA
Immadu ti bilang dagiti pagsasao a nakaimalditan dagiti paset ti Biblia idi napan a tawen iti 23, isu a nangiyeg iti nakagupgopan a 1,907. Ti kompleto a Biblia masarakanen kadagiti 310 a pagsasao, immadu iti 7 ngem iti napalabas a bilang. Mairaman kadagiti baro a pagsasao isu ti Karo Batak, ekeGusii, Cuzco Quechua, Malawi, chi’Tonga, otjiHerero, ruKwangali, ken Tigre.
Nupay no maimalmaldit dagiti Biblia iti adu a dagdaga, ti Korea nagbalinen a kadadakkelan a managlako ti Biblia iti lubong—a mangipatpatulod iti 4.3 milion a tomo kadagiti 119 a pagsasao iti 91 a sabsabali a pagilian idi napan a tawen, kuna ti Korea Times. Ti panaglako ti nasion iti Biblia immadun iti tinawen iti 20 porsiento, ket ti kaadu ti maiwarwaras a Biblia iti mismo a Korea isu ti kangatuan iti lubong. Inanamaen ti Korea ti makaabut iti Estados Unidos iti uneg ti dua a tawen iti nakagupgopan ti mapataud a Biblia iti maymaysa laeng a pagilian.
MAITUTOP TI PANAGSARDENG
Sigun iti report a naipablaak idiay Cancer Research, ti peggad iti kanser iti bara kadagiti agsigsrilio a babbai immadu iti nasurok a 1,000 porsiento! Nupay kasta, ipakita dagiti panagsirarak a pinababa dagiti babbai ti peggad iti kasta unay babaen iti basta panagsardeng nga agsigarilio. Kasano kaadu? Ipamatmat ti report nga iti nakaab-ababa a tiempo, ti peggad bimmaba iti ngangngani katupag dagidiay saan nga agsigarilio iti 10 agingga iti 15 a tawen.
KINARANGGAS DAGITI AGTUTUBO ITI ITALIA
Ti Roma nagbalinen a maysa a siudad a sadiay ti “kinaranggas ket maysan nga ugali a makapatigerger,” insennaay ti maysa nga inaldaw a pagiwarnak ti Roma a La Repubblica. “Ti siudad, kas kunaen dagiti managsirarak, nairuamen a mangibtur iti kinaranggas ket dinan maiyebkas ti panagrurodna kadagiti naranggas nga ug-ugali.” Napaliiw met ti pagiwarnak a ti nabiit pay a surbey iti kinaranggas dagiti agtutubo iti Italia mangipaay iti panirpatan iti pakabuklan dagiti agtutubo a delingkuente itatta. Impalgak dayta kenkuana a ti agtutubo ket maysa nga addaan iti “nakalablabes a pakaseknan iti ladawanna ken dayawna met laeng, bassit laeng ti konsiderasionna iti tao nga addaan lapped, ken nakaro ti pananggurana kadagiti institusion ken dagidiay a mangibagi kadakuada.”
DAKES A DIBORSIO
Nasurok a dua a tawenen a napalabas, maysa a 15-años nga agtutubo a taga Australia “simmina” kadagiti dadakkelna gapu iti “din mapagtutunosan a di pagkikinnaawatan.” (Kitaenyo ti Agriingkayo, Marso 22, 1987.) Itan, iti edad a 17, sigun iti Sunday Telegraph iti Sydney, ni Damien aminenna nga “isut’ maysa laeng nga agtutubo a mangab-abuso iti sistema dagiti dadakkelna tapno maaramidna ti kaykayatna.” Kinunana: “Agbabbabawiak ket tarigagayak ti pannakaasikaso.” Ngem kuna ti Telegraph a pabasolen ni nanangna ti serbisio ti estado iti komunidad ken dagiti social workers iti “panangitedda ken Damien kadagiti kalintegan a saan koma a maited kenkuana.” Kalpasan ti panagawidna, inamin ti agtutubo ti ipapanawna: “Daytat’ di nainsiriban nga aramiden . . . Ita narigaten a patien ti inaramidko.”
PANANGPAPATAY KADAGITI MALADAGA
Maysa a grupo dagiti managsirarak idiay Johns Hopkins University, idiay Baltimore, Maryland, E.U.A., nabiit pay nga impablaakna ti maysa a report a mangipalgak a ti ‘panangpapatay nagbalinen a kangrunaan a makagapu iti ipapatay kadagiti maladaga idiay Estados Unidos.’ Ti bilang dagiti ubbing a napapatay nangatngato pay ngem ti bilang dagiti maladaga a napapatay iti aksidente iti kotse. Kuna ti report a 1,250 nga ubbing a nakurkurang pay ngem makatawen ti edadda ti napapatay manipud 1980 agingga iti 1985. Dagitoy ti biktima iti amin a kita ti di umiso a panangtrato, manipud panangbekkel agingga iti panangilemmes, agraman ti ipapatay gapu iti panangusar iti paltog. Dayta met laeng a report impakitana a dagiti natataengan nga ubbing idiay Estados Unidos sanguenda ti sabali a peggad—panangdadael iti bagida met laeng. Ti kaadu ti panagbekkel kadagiti ubbing nga agedad iti nagbaetan ti 10 ken 14 nagdoble idi nagbaetan ti 1980 ken 1985.
NATIMBENG A PANAGBUYBUYA
Ti kankanayon a panagbuybuya iti telebision mabalin a dakes ti epektona iti panunot ti maysa nga ubing, kuna ti nabiit pay a panagadal nga impablaak ti dua a sikologo a taga California. Kunaenda a kas banag iti kasta unay a panagbuybuya iti telebision, dagiti ubbing “mabalin a saanda unay us-usaren ti panunotda ket mabalin a basbassit pay ti panangtignayda iti umiso a panagsao ken ti kankanayon a panagpanunot.” Umasping iti dayta, impadamag ti autor iti maysa a panagadal iti Canada a ti “telebision lapdanna met ti pannakasuro iti natandas a panagbasa dagiti ubbing kadagiti umun-una a grado” ket dagiti nataengan a managbuya iti telebision nabambannayat ti panangrisotda kadagiti parikut ken kurang ti panagan-anusda no idilig kadagidiay saan a managbuya iti telebision. Sigun iti magasin iti Canada nga Equinox, binalakadan dagiti sikologo dagiti nagannak a “paregtaenda dagiti annakda nga agbasa iti ad-adu pay, . . . salaysayenda dagiti programa iti telebision a kadua dagiti annakda,” ket ikagumaanda ti maaddaan iti “natimbeng a panagbuybuya.”
KINAKURANG TI DANUM ITI MIDEAST
“Kankanayon a nakiddit ti danum kadagiti namagan a dagdaga iti Biblia,” kuna ti U.S.News & World Report. “Itan ad-adda a bimmassiten ti ayusna, isu a nangnayon pay iti rigat iti lugar a saanen a natalged.” Ti adda idiay Washington a Center for Strategic and International Studies ipadtona nga “inton tawen 2000, ti danum, saanen a ti lana, isunton ti kangrunaan a gameng nga isyu iti Middle East.” Dagiti bambanag a makaipaay iti panagkurang ti danum ket: ti irarang-ay ti ekonomia dagiti nasnasion iti Persian Gulf, ti sangapulo a tawen a tikag idiay Makindaya nga Africa, ken ti iyaadu ti populasion ti Egipto. Nupay ti pannakaibangon ti dam mabalin a paaduenna ti suplay a danum iti maysa a pagilian, dayta pabassitenna ti suplay dagiti nasnasion iti makimbaba a pagayusan ti karayan. Adu a solusion ti mapagsasaritaanen, ngem dagitoy agpannurayda iti panagtitinnulong dagiti Turks, Arabe, ken dagiti Judio kadagiti nasnasion a nairaman. “Daytat’ kapapatgan a kasapulan a mammano iti tunggal kasasaad idiay Middle East,” kuna ti U.S.News & World Report “mammano pay ngem kuarta, mammano pay ngem danum.”
TI NEGOSIO NGA ARMAS
Idiay Pederal a Republika iti Alemania, ti opisial a nalisiensiaan a panagilako kadagiti paltog, submarino, armas, ken dagiti alikamen nga elektroniko iti militaria aggatad iti 30,000 milion DM iti tinawen, wenno 5 porsiento iti nakagupgopan a tagilako iti pagilian. Nupay kasta, ti Alemania isu laeng ti maika-lima a kadadakkelan a managlako kadagiti alikamen iti militaria, umun-una pay ti Estados Unidos, ti Union Soviet, Francia, ken Gran Britania. Sadino ti papanan dagiti alikamen? Sigun iti Institute of Politics and Security idiay Hamburg, 60 porsiento kadagiti amin nga armas nga inlako ti Alemania idi nagbaetan ti 1973 ken 1980 ti napan kadagiti pagpagilian a nairaman kadagiti gubgubat wenno kadagiti iyaalsa iti pagilian a mismo. “Babaen ti panangiyempleona kadagiti 300,000 a tattao, awanen ti sabali pay nga industria a mailimlimed iti panangmatmat ti publiko a kas iti industria ti armas,” kuna ti pagiwarnak nga Aleman a Süddeutsche Zeitung.
PAKAKLAATAN ITI SHANGHAI
Dagiti umili iti Shanghai, kadadakkelan a siudad iti China, kalkalikaguman idan ti linteg a mangidonar iti dara wenno agmultada. Ikeddeng ti linteg a dagiti lallaki nga agedad iti nagbaetan ti 20 ken 55 ken dagiti babbai nga agedad iti nagbaetan ti 20 ken 50 a nasalun-at masapul a mangidonarda iti dara iti maminsan iti makatawen iti uneg ti lima a tawen. Dagiti kamkameng iti militaria ken dagiti estudiante iti unibersidad masapul met nga agtungpalda. Sigun iti New China News Agency, impaulog ti gobierno ti Shanghai ti kasta nga addang tapno maipanamnama a dagiti ospitalna maaddaanda iti supisiente a suplay ti dara. Kaaduan a dara a maipapaay kadagiti lokal nga ospital idi napan a tawen ti nagatang kadagiti sabali a pagilian.