Watchtower ONLINE A LIBRARIA
Watchtower
ONLINE A LIBRARIA
Iloko
  • BIBLIA
  • PUBLIKASION
  • GIMONG
  • g01 6/22 pp. 3-6
  • Maib-ibus Kadin ti Danum iti Lubong?

Awan video-na ti napilim.

Pasensiakan, adda problema iti pannakai-load ti video.

  • Maib-ibus Kadin ti Danum iti Lubong?
  • Agriingkayo!—2001
  • Subtitulo
  • Umasping a Material
  • Ti Kumidkiddit a Suplay
  • Epektona iti Salun-at ken Taraon
  • Napanan ti Amin a Danum?
    Agriingkayo!—2001
  • No Sadino a Nakarkaro ti Krisis
    Agriingkayo!—1997
  • Panangbirok iti Danum ti Biag
    Agriingkayo!—2001
  • Danum nga Agburburayok a Mangipaay iti Agnanayon a Biag
    Ti Pagwanawanan Mangibumbunannag iti Pagarian ni Jehova—2008
Kitaen ti Ad-adu Pay
Agriingkayo!—2001
g01 6/22 pp. 3-6

Maib-ibus Kadin ti Danum iti Lubong?

“Nasken unay nga adda magun-odan a natalged, nadalus ken umdas a gubuayan ti danum a tamnay tapno agbiag, nasalun-at ken rumang-ay ti ekonomia ken kagimongan iti intero a sangatauan. Nupay kasta, kanayon nga agtignaytayo a kasla nawadwad latta ti gubuayan ti danum a tamnay. Kinapudnona daytat’ saan a kanayon a nawadwad.”​—KOFI ANNAN, SEKRETARIO-HENERAL TI UNITED NATIONS.

NO AGMATUON iti kada Huebes iti napalabasen a rinibu a tawen, maangay ti sesion iti naisalsalumina a korte iti siudad ti Valencia sadi España. Trabahona a risuten dagiti riri maipapan iti danum.

Dagiti mannalon iti nadam-eg a tanap ti Valencia ket agpannuray iti irigasion, ket ti irigasion agkasapulan iti adu a danum​—a kanayon a kurang iti daytoy a paset ti España. Makapagapelar dagiti agtaltalon iti daytoy a korte no mariknada a dida magunggun-odan ti rumbeng a bingayda. Saan a kabarbaro dagiti riri maipapan iti danum, ngem manmano a marisut dayta a padapada, kas idiay Valencia.

Dandani 4,000 a tawenen ti napalabas, rimsua ti naranggas a riri dagiti agpaspastor maipapan iti bubon iti asideg ti Beer-seba idiay Israel. (Genesis 21:25) Sipud idin, lallalo a kimmaro dagiti parikut maipapan iti danum idiay Makintengnga a Daya. Kinuna ti dua a prominente a lider iti rehion a ti danum ti maysa nga isyu a mabalin a pakaigapuan ti pananggubatda iti kaarrubada a Pagilian.

Kadagiti manmano a matuduan a pagilian iti lubong, danum ti kanayon a pakaigapuan ti riri. Simple ti makagapu: Napateg ti danum iti biag. Kas impatuldo ni Kofi Annan, “napateg ti danum a tamnay: ditay agbiag no awan dayta. Di masukatan: awan pangsandi iti dayta. Ken nalaka laeng a maapektaran: nagdakkel ti epekto ti aramid ti tao iti kaadu ken kinadalus ti magun-odan a danum a tamnay.”

Iti kaaldawantayo, lallalo nga agpegpeggad ti kaadu ken kinadalus ti danum a tamnay iti planetatayo ngem idi. Ditay koma maallilaw iti kasla nawadwad a suplay ti danum iti sumagmamano a naparaburan a paset iti lubong.

Ti Kumidkiddit a Suplay

“Maysa kadagiti kakaruan nga agsupadi a kababalin ti tao ket ipatpategtay laeng dagiti bambanag no nakisangdan,” kuna ti Under-Secretary-General ti UN a ni Elizabeth Dowdeswell. “Kailalaantayo laeng ti danum no naatiananen ti bubon. Ket maat-atiananen dagiti bubon, saan laeng a kadagiti nalaka a matikagan a lugar no di pay ket kadagidiay saan a gagangay a makurkurangan iti danum.”

Dagidiay makurkurangan iti danum iti kada aldaw maawatanda a naimbag ti parikut. Dua nga oras sakbay ti parbangon iti kada agsapa, masapul a bumangon ni Asokan, maysa a mangop-opisina idiay Madras, India. Siaawit iti lima a baldi a mapan idiay pangpubliko a pagsakduan iti danum a lima a minuto a pagnaenna. Tangay adda laeng danum manipud iti alas kuatro agingga iti alas sais ti bigat, masapul a nasapa a makipila. Ti danum a masakdona ket masapul a mayan-anay iti intero nga agmalem. Adu a padana nga Indian​—ken sangabilion a dadduma pay a tattao ditoy daga​—ti saan unay a naparaburan. Awananda iti gripo, karayan, wenno bubon nga asideg iti pagtaenganda.

Maysa kadagitoy ni Abdullah, maysa nga ubing a lalaki nga agnanaed iti rehion ti Sahel iti Africa. Deskribiren ti karatula nga agturong iti bassit a purokna a daytat’ nadam-eg ken nalasbang a lugar; ngem nabayagen nga awanan iti danum, ket dandani awanen ti makita a kaykayo. Ni Abdullah ti para sakdo iti danum ti pamiliana manipud iti maysa a bubon a nasurok a maysa a kilometro ti kaadayona.

Iti dadduma a paset ti lubong, ad-adun ti kasapulan a nadalus a danum a tamnay ngem iti suplay. Simple laeng ti makagapu: Adu a tattao ti agnanaed kadagiti natikag wenno manmano a matuduan a lugar, a sadiay nabayagen a nakiddit ti danum. (Kitaem ti mapa iti panid 3.) Sigun iti Stockholm Environment Institute, kakatlo iti populasion ti lubong ti agnanaeden kadagiti lugar a medio nakaro agingga iti nakaro ti kinakiddit ti danum. Ket immadu ti kasapulan a danum​—ad-adu ngem ti mamindua a kapartak ti iyaadu ti populasion.

Iti kasumbangirna, di met umadu ti suplay a danum. Mabalin a temporario a makatulong dagiti naun-uneg a bubon ken kabarbaro a pakaurnongan ti danum, ngem di met umadu ti tudo a makadanon ditoy daga ken kasta met ti danum a maurnong iti uneg ti daga. Isu a pattapattaen dagiti meteorologo nga iti las-ud ti 25 a tawen, mabalin a 50 a porsiento laengen ti kaadu ti danum a magun-odan ti tunggal tao ditoy daga.

Epektona iti Salun-at ken Taraon

Kasano a maapektaran dagiti tattao iti kinakiddit ti danum? Umuna iti amin, dangranna ti salun-atda. Saan a gapu ta matayda iti waw; no di ket, mabalin nga agsakitda no narugit ti danum a pagluto ken inumenda. Ipatuldo ni Elizabeth Dowdeswell nga “agarup 80 a porsiento iti amin a sakit ken nasurok a kakatlo iti amin a matmatay kadagiti napanglaw a pagilian ket maigapu iti narugit a danum.” Kadagiti manmano a matuduan a pagilian iti napanglaw a paset ti lubong, masansan a marugitan ti suplay a danum gapu kadagiti ibleng ti tao wenno animal, pestisidio, abuno, wenno kemikal nga aggapu iti industria. Mabalin nga awan ti sabali a pamuspusan ti napanglaw a pamilia no di usaren dayta a narugit a danum.

No kasano a kasapulan ti bagitayo ti danum tapno maikkatna dagiti rugit, adu a danum ti kasapulan tapno adda nasayaat a sanitasion​—danum a di magun-odan ti kaaduan a tattao. Immadu ti tattao a di umdas ti sanitasionda manipud 2.6 a bilion idi 1990 agingga iti 2.9 a bilion idi 1997. Daytoy ket dandani kagudua iti kaadu ti tattao ditoy daga. Ket nasken unay ti sanitasion ta no awan dayta mabalin a matay dagiti tattao. Iti panagsao dagiti opisial ti United Nations a da Carol Bellamy ken Nitin Desai, namakdaarda: “No kurang ti nadalus a danum nga inumen ken usaren dagiti ubbing iti sanitasion, agpeggad ti dandani amin a kasasaad ti salun-at ken itatanorda.”

Agpannuray iti danum ti panagpataud iti taraon. Siempre, adu a mula ti sibugan ti tudo, ngem iti nabiit pay, nagbalinen a napateg ti irigasion tapno mataraonan ti umad-adu a populasion ti lubong. Itatta, 36 a porsiento iti maapit ti lubong ket agpannuray iti irigasion. Ngem agarup 20 a tawenen ti napalabas, adu unayen ti mapadpadanuman a taltalon, ket kanayon a bumasbassit dayta nanipud idin.

No napigsa ti danum a rummuar iti gripo ti balaytayo ken no adda inodorotayo a nakalaklaka laeng a mangyanud iti ibleng, mabalin a ditay patien a maib-ibusen ti danum a suplay ti lubong. Ngem masapul a laglagipentayo a 20 a porsiento laeng iti sangatauan ti mangsagsagrap kadagita a pagnam-ayan. Idiay Africa, adu a babbai ti agsakdo iti innem nga oras iti kada aldaw​—ket masansan a narugit pay dayta. Maawatan a naimbag dagitoy a babbai ti nakas-ang a kasasaad: Nakiddit ti nadalus, natalged a danum, ket kumidkiddit pay.

Masolbar ngata ti teknolohia ti parikut? Mabalin kadi nga in-inuten ti naurnong a danum? Napanan ti amin a danum? Ikagumaan a sungbatan dagiti sumaganad nga artikulo dagitoy a saludsod.

[Kahon/Diagram iti panid 4]

TI AYAN TI DANUM A TAMNAY

Agarup 97 a porsiento ti danum ditoy daga ti adda kadagiti taaw ket naapgad unay nga inumen, pagtalon, ken usaren ti industria.

Agarup 3 laeng a porsiento a danum iti daga ti tamnay. Ngem ti kaaduan ket narigat a magun-odan, kas ipakita ti naipakuyog nga ilustrasion.

[Diagram]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

Permanente a yelo ken niebe 68.7%

Danum iti uneg ti daga 30.1%

Permafrost, yelo iti uneg ti daga 0.9%

Dagiti danaw, karayan, ken baresbes 0.3%

[Kahon iti panid 5]

KRISIS ITI DANUM

◼ NARUGIT Idiay Poland, 5 a porsiento laeng a danum ti karayan ti maitutop nga inumen, ket 75 a porsiento ti nakarugrugit ken di payen mabalin nga usaren ti industria.

◼ DAGITI SIUDAD Idiay Mexico City, ti maikadua a kadakkelan a siudad iti lubong, kanayon nga umun-uneg ti danum a mangipapaay iti 80 a porsiento a danum iti siudad. Nasurok a 50 a porsiento ti mabomba a danum ngem iti kadawyan nga agubbog. Umasping met iti dayta ti sagsagabaen ti Beijing a kabesera ti China. Immunegen iti nasurok a maysa a metro iti kada tawen dagiti aquifer (batbato, darat ken bisil a pakaurnongan ti danum iti uneg ti daga) ket naatiananen ti kakatlo kadagiti bubonna.

◼ IRIGASION Naatianan unayen ti danum ti dakkel nga aquifer iti Ogallala idiay Estados Unidos, ta kakatlo laengen dagiti mapadanuman a daga iti makin-amianan a laud a Texas gapu iti kurang a danum. Agpadpada a sarsarangten ti China ken India, a maikadua ken maikatlo a kaaduan ti mapatpataud a taraon, ti kasta met la a krisis. Iti Tamil Nadu a makin-abagatan nga estado ti India, immunegen ti danum iti nasurok a 23 a metro iti las-ud ti sangapulo a tawen gapu iti irigasion.

◼ DAGITI MAAT-ATIANANEN A KARAYAN No kalgaw, saanen a makadanon iti baybay ti nagdakkel a Ganges, ta amin a danumna ket maiturongen iti sabali a lugar sakbay a makadanon iti baybay. Kasta met laeng ti kasasaad ti Karayan Colorado iti Amianan nga America.

[Mapa iti panid 3]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

DAGITI LUGAR A BASSIT TI SUPLAY A DANUM

Luglugar a nakiddit ti danum

    Dagiti Publikasion iti Iloko (1984-2025)
    Ag-log out
    Ag-log in
    • Iloko
    • I-share
    • Ti Kayatmo a Setting
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Pagannurotan iti Panagusar
    • Pagannurotan iti Kinapribado
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Ag-log in
    I-share