Panangkidnap​—Nakaam-amak a Pagsapulan

“TI PANANGKIDNAP ket saan a kapada ti krimen a maibusor iti sanikua. Dayta ket mangallilaw, nadangkok ken indiperente a panangtrato iti kangrunaan a grupo ti tao, ti pamilia,” kuna ni Mark Bles iti librona a The Kidnap Business. Ti panangkidnap mamataud iti pakariribukan dagiti miembro ti pamilia. Iti kada minuto ken oras, mangnamnama ken maupayda bayat a makariknada iti pannakakonsiensia, gura, ken kinaawan gaway. Mabalin nga agpaut ti danagda iti sumagmamano nga aldaw, lawas, bulan wenno, no dadduma, adu pay ketdi a tawen.

Gapu iti awan sarday a panagsapulda iti kuarta, gundawayan dagiti kidnaper ti rikrikna ti pamilia. Pinilit ti maysa a grupo dagiti kidnaper ti biktimada a mangisurat iti sumaganad a kiddaw a maipablaak iti warnakan: “Kiddawek iti Warnakan nga ipablaakda daytoy iti amin a lugar tapno no saanak nga agsubli mapabasol dagiti nangkidnap kaniak ken kasta met ti pamiliak a nalawag a kaykayatda ti kuarta ngem siak.” Agusar dagiti Italiano a kidnaper iti puersa tapno magun-odanda ti subbot a kuarta babaen ti panangputedda kadagiti paset ti bagi ti biktima sada ipatulod dagita kadagiti kabagian ti biktima wenno kadagiti estasion ti TV. Maysa a Mexicano a kidnaper ti nangtutuok pay kadagiti biktimana bayat a makiar-areglo iti telepono kadagiti pamiliada.

Iti kasumbangirna, ikagumaan ti dadduma a kidnaper ti manggun-od iti pabor babaen ti pananglamiongda kadagiti biktimada. Kas pagarigan, ditoy Pilipinas, maysa a nakidnap a negosiante ti nailemmeng iti maysa a naranga a hotel iti Manila, a sadiay inikkan dagiti nangkidnap kenkuana iti arak ken lininglingayda babaen kadagiti balangkantis agingga a nabayadan ti subbot. Kaaduan kadagiti biktima, nupay kasta, ti maikulong a di man la maasikaso dagiti pisikal a kasapulanda. Adu ti matrato a sidadangkok. Malaksid iti dayta, kanayon nga agbutbuteng ti biktima a mangpampanunot no anianto ti mapasamak kenkuana.

Panangdaer iti Tension

Uray pay kalpasan a nawayawayaanen dagiti biktima, mabalin nga agtultuloy pay laeng ti panagamak. Maysa a nars a taga Sweden a nakidnap idiay Somalia inyebkasna daytoy a kapanunotan: “Adda maysa a banag a napatpateg ngem ti aniaman. Masapul a makisaritaka iti gagayyem ken kakabagiam ken agpabalakadka kadagiti propesional no kasapulam dayta.”

Nakapataud dagiti therapist iti pamay-an a tumulong kadagita a biktima. Iti sumagmamano nga apagbiit a sesion, amirisen dagiti biktima dagiti kapadasanda babaen ti tulong ti propesional sakbay a makipagkitada iti pamiliada ken agsubli iti normal a biagda. “Ti therapy a maipaay kalpasan la unay ti napasamak kissayanna ti risgo ti naan-anay a pannakadangran,” kuna ti agserserbi iti Red Cross a ni Rigmor Gillberg nga eksperto iti therapy para kadagiti madandanagan.

Kanayonan a Pagbanagan

Saan laeng a dagiti biktima ken ti pamiliada ti apektaran ti panangkidnap. Ti panagbuteng iti panangkidnap mapasardengna ti turismo ken pabannayatenna ti panagipuonan; pataudenna met ti kinaawan talged iti kagimongan. Iti sumagmamano laeng a bulan idi 1997, innem nga internasional a kompania ti pimmanaw ditoy Pilipinas gapu iti pangta a panangkidnap. Kastoy ti kinuna ti maysa a Filipina nga agserserbi iti grupo a maawagan Citizens Against Crime: “Ti panagbiagtayo ket makapadanag.”

Kastoy ti kuna ti maysa nga artikulo iti The Arizona Republic: “Kadagiti ehekutibo a Mexicano, kasta unay ti panagamak iti panangkidnap, ket nainkalintegan dayta.” Ipadamag ti magasin a Veja iti Brazil a dagiti kidnaper ken mannanakaw ti simmukaten kadagiti nakabutbuteng ken karkarna nga animal a pagbutbutngan dagiti ubbing a taga Brazil. Idiay Taiwan, maisursuro iti eskuelaan ti pananglapped iti panangkidnap, ket idiay Estados Unidos, naikabiten dagiti kamera a makatulong iti kinatalged dagiti kindergarten tapno malapdan ti panangkidnap.

Napartak nga Iyaadu Dagiti Konsultant iti Kinatalged

Timmaud ti adu a pribado a kompania para iti kinatalged gapu iti iyaadu ti panangkidnap ken dagiti isyu a makasapul iti kinasaririt a mainaig kadagitoy. Iti siudad ti Rio de Janeiro, idiay Brazil, adda nasurok a 500 a kakasta a kompania, a makabirok iti nasurok a $1.8 a bilion.

Isuro ti umad-adu nga internasional a kompania para iti kinatalged ti pananglapped iti panangkidnap, ipadamagda dagiti lugar a napeggad, ken aregluenda ti pannakasubbot. Balakadanda dagiti pamilia ken kompania, isuroda kadakuada ti estratehia dagiti kidnaper ken tulonganda ida a mangdaer iti panagpampanunotda. Padasen pay ketdi ti dadduma a kompania a tiliwen dagiti kidnaper ken alaen ti kuarta a naisubbot kalpasan a nawayawayaanen ti nakautibo. Ngem mabayadan ti serbisioda.

Uray adda dagita a panangikagumaan, umad-adu latta ti panangkidnap iti adu a lugar. Iti panagkomentona maipapan iti kasasaad idiay Latin America, kuna ni Richard Johnson, bise presidente iti Seitlin & Company: “Manamnama ti maysa a tao nga umadunto ti panangkidnap.”

Dagiti Gapu ti Iyaaduna

Adu ti ibaga dagiti eksperto a gapu ti nabiit pay nga iyaaduna. Ti maysa a gapu isu ti nakalkaldaang a kasasaad ti ekonomia iti dadduma a lugar. Kastoy ti kinuna ti maysa a relief worker iti ili ti Nal’chik, Russia: “Daytoy nalatak a pamuspusan, ti panangkidnap, ti kasayaatan a panggun-od iti kuarta.” Iti dadduma kadagiti dati a republika ti Soviet, makuna a nausar dagiti panangkidnap tapno masuportaran dagiti pribado a buyot dagiti komander ti militar iti dayta a lugar.

Itatta, umad-adu dagiti agbiahe gapu iti negosio wenno kas turista, isu nga adda baro a tay-ak a pagsapulan dagiti kidnaper iti biktima. Nagdoble ti bilang dagiti ganggannaet a nakidnap iti lima a tawen. Idi baet ti 1991 ken 1997, nakidnap dagiti turista iti agarup 26 a lugar.

Sadino ti paggapuan dagitoy amin a kidnaper? Timmalnan ti sumagmamano a panagbibinnusor iti militaria, isu nga awanen ti trabaho dagiti dati a soldado. Dagitoy a tattao ket addaan iti amin a nesesita a kinalaing a mangibanag iti daytoy narang-ay a negosio.

Kasta met, sinukatan dagiti kriminal ti pagbirokanda iti panangkidnap gapu iti pannakausar dagiti mas epektibo a panglapped iti panagtakaw kadagiti banko ken pannakaipaulog dagiti linteg a maibusor iti panaglako iti droga. Kastoy ti inlawlawag ni Mike Ackerman, maysa nga eksperto maipapan iti panangkidnap: “Gapu ta rumigrigaten ti panagtakaw iti sanikua kadagiti amin a kagimongan, umad-adu ti krimen a maibusor iti tattao.” Magutugot met dagiti potensial a kidnaper gapu iti panangipablaak iti dakkel a maisubbot.

Saan a Parepareho Dagiti Motibo

Kuarta laeng ti tarigagayan ti kaaduan a kidnaper. Agduduma dagiti makalikaguman a subbot manipud iti sumagmamano laeng a doliar agingga iti nagdakkelan nga $60 a milion a naibayad para iti nakabakbaknang a negosiante idiay Hong Kong a di pulos a nawayawayaan nupay naited ti subbot.

Iti kasumbangirna, inusar ti dadduma a kidnaper dagiti biktimada nga agkiddaw iti publisidad, taraon, agas, radio, ken kotse agraman kadagiti baro nga eskuelaan, kalsada, ken ospital. Maysa nga ehekutibo a nakidnap iti Asia ti nawayawayaan kalpasan a naikkan dagiti kidnaper kadagiti uniporme ken bola ti basketball. Dadduma a grupo usarenda met ti panangkidnap tapno pagdanagen ken butbutngen dagiti ganggannaet a kapitalista ken turista, tapno pasardengen ti pananggundaway ken panangrarit iti daga ken iti nainkasigudan a kinabaknangna.

Isu nga adu dagiti motibo, pamay-an, potensial a kidnaper wenno biktima. Adu met kadi dagiti solusion? Ania ti sumagmamano kadagitoy, ken pudno aya a masolbarda ti parikut? Sakbay a sungbatantayo dagita a saludsod, usigentay dagiti nakarkaro, nangnangruna a pakaigapuan ti iyaadu ti negosio a panangkidnap.

[Kahon iti panid 5]

No Makidnapka

Dagidiay nangadalen iti daytoy a topiko ipaayda dagiti sumaganad a singasing kadagiti tattao a mabalin a makidnap.

• Makikooperarka; dika sumuksukir. Masansan a dakes ti pannakatrato dagiti nasukir a kautibo, ket ad-adda a mapapatay wenno madusada.

• Dika aglagaw. Laglagipem a kaaduan a biktima malasatanda ti panangkidnap.

• Mangpanunotka iti pamay-an tapno kanayon nga ammom ti oras.

• Padasem ti agpanunot iti mabalin nga aramidem iti kada aldaw.

• Agehersisioka, uray no limitado ti gundawaymo nga aggunay.

• Agsiputka; padasem nga ikabesa dagiti kasasaad, timek wenno uni, ken angot. Ammuem ti kasasaad dagiti nangkidnap kenka.

• Makisaritaka no mabalin ken padasem ti makikomunikar. No mabigbig dagiti kidnaper ti kinataom, mabalin a saandaka a dangran wenno papatayen.

• Ibagam kadakuada dagiti kasapulam iti nadayaw a pamay-an.

• Pulos a dika makiareglo maipaay iti pangsubbot kenka.

• No addaka iti kangitingitan ti panangikagumaan a mangispal kenka, agpaklebka iti suelo ket sitatalna nga urayem ti pagbanagan dagiti pasamak.

[Kahon iti panid 6]

Kidnap Insurance​—Kontrobersial nga Isyu

Ti insurance ket narang-ay nga industria a mainaig iti panangkidnap. Adda 50 porsiento a rinang-ayan ti kidnap insurance ti Lloyd’s of London iti kada tawen bayat ti dekada 1990. Umad-adu pay dagiti kompania a mangipapaay iti kasta nga insurance. Saklawen ti insurance ti panangtulong iti makiareglo iti panangkidnap, panangbayad iti subbot, ken no dadduma ti tulong ti abogado tapno mapasubli ti subbot. Nupay kasta, kontrobersial unay ti isyu maipapan iti insurance.

Sigun kadagiti bumusor iti kidnap insurance, maikomkomersio kano ti krimen ken dakes a panguartaan ti panangkidnap. Kunaenda pay a mabalin a saan a naannad ti naka-insure a tao maipapan iti kinatalgedna a mismo ket palakaen ti insurance ti panagbirok ti kidnaper iti kuarta, isu a paregtaenna ti panagaramid iti krimen. Pagamkan pay ti dadduma a ti kaadda ti insurance ti mangparegta kadagiti tattao a mangyurnos iti pannakakidnapda tapno makaalada ti kuarta iti insurance. Ti kidnap insurance ket maiparit idiay Alemania, Colombia, ken Italia.

Ipatuldo dagiti mangpabpabor iti kidnap insurance a kas iti dadduma nga insurance, daytoy ti manglukat iti gundaway nga ad-adu ti agbayad iti pukaw ti sumagmamano. Irasonda a ti insurance ket makaipaay iti kinatalged, ta makagun-od dagiti pamilia ken kompania iti tulong dagiti kualipikado nga abogado, a mangep-ep iti tension, makiareglo iti nababbaba a subbot, ken ad-adda a mangpalaka ti pannakatiliw dagiti kidnaper.

[Kahon iti panid 7]

Ti Stockholm Syndrome

Idi 1974, nakaskasdaaw ti nagtungpalan ti pannakakidnap ni Patty Hearst a balasang ti bilionario a makinkukua iti kompania ti periodiko a ni Randolph A. Hearst, idi kinanunongan ti balasang dagiti nangkidnap kenkuana ken nakipaset iti armado a panagtakaw ti grupo. Iti sabali a kaso ti nakidnap a managay-ayam iti football a taga España pinakawanna dagiti nangkidnap kenkuana ken inyebkasna a sapay koma ta naimbag ti pagbanaganda.

Idi kattapog ti dekada 1970, naawagan daytoy a pasamak ti Stockholm Syndrome, kalpasan ti makapikapik a panangkautibo idi 1973 iti maysa a banko idiay Stockholm, Sweden. Iti daydi a pasamak, dadduma kadagiti kautibo ti naaddaan iti naisangsangayan a pannakigayyem kadagiti nangkautibo kadakuada. Dayta a pannakilangen ti nangsalaknib kadagiti nakidnap. Kas ilawlawag ti libro a Criminal Behavior: “No agam-ammon a naimbag dagiti biktima ken nangkautibo, ad-addan a magustuanda ti maysa ken maysa. Ipamatmat daytoy a karkarna a kasasaad a kalpasan ti sumagmamano a tiempo saanton a dangran ti nangkidnap ti biktimana.”

Kastoy ti kinuna ti maysa nga Ingles a biktima a narames idiay Chechnya: “Mamatiak nga idi naam-ammo ti guardia ti kinataomi nabigbigna a dakes a ramesennak. Simmardeng ti panangrames ket nagpadispensar.”

[Ladawan iti panid 4]

Kadagiti miembro ti pamilia, ti panangkidnap ti maysa kadagiti nakaam-amak unay a pakariribukan

[Ladawan iti panid 5]

Masapul dagiti biktima ti liwliwa

[Ladawan iti panid 7]

Kaaduan a biktima maikulongda a di man la maasikaso dagiti pisikal a kasapulanda