TULBEK

Maysa nga alikamen a maar-aramat a pangserra wenno panglukat kadagiti ridaw ken ruangan. Iti Biblia, ti “tulbek” ket naaramat iti literal ken piguratibo a pamay-an.

Idi tiempo ti Biblia, ti tulbek ket masansan a daplat a pedaso ti kayo nga addaan kadagiti ngipen nga apag-isu kadagiti abut ti maysa a kandado ti ridaw ti balay. Ti kasta a tulbek ket mausar a pangiduron iti balunet wenno kandado ti ridaw, saan a kas iti moderno a tulbek a maiserrek ken maipusipos iti panulbekan. Masansan a naikabil ti tulbek iti barikes wenno naikapet iti dadduma pay a banag ken nayabaday.​—Isa 22:22.

Adda dagiti nasarakan a tulbek ti Egipto a naaramid iti diretso a bronse wenno landok nga agarup a 13 cm (5 pul.) ti kaatiddogda, ken adda tallo wenno ad-adu pay a ngipen iti murdongda. Nagaramat met dagiti Romano kadagiti metal a tulbek, a pakairamanan ti dadduma a kita ti tulbek a maipusipos kadagiti panulbekan. Nasarakan met idiay Palestina dagiti bronse a tulbek.

Adda trangka ken tulbek ti ruangan ti siled iti pangatepan ni Ari Eglon ti Moab. (Uk 3:15-17, 20-25) Kalpasan ti pannakaidestiero, naitalek iti sumagmamano a Levita ti annongen nga agbantay iti templo, kas “agay-aywan iti tulbek, uray ti pananglukat manipud bigat agingga iti bigat.”​—1Cr 9:26, 27.

Piguratibo nga Usar. Usaren ti Biblia ti termino a “tulbek” kas mangisimbolo iti autoridad, panangtarawidwid, ken pannakabalin. Kas pagarigan, idi maital-o ti saad ni Eliakim, naiparabaw iti abagana “ti tulbek ti balay ni David.” (Isa 22:20-22) Iti agdama a tiempo idiay Makintengnga a Daya, ti maysa a dakkel a tulbek nga adda iti abaga ti maysa a tao ket pagilasinan a napateg wenno nangato ti saad dayta a tao. Idi un-unana, ti manangbalakad ti ari, a nakaitalkan dagiti tulbek, ket mabalin nga isu ti mangay-aywan kadagiti naarian a siled ken mangngeddeng met no asino ti mabalin nga agserbi iti ari. Iti mensahe ti anghel iti kongregasion idiay Filadelfia, naikuna a ti “tulbek ni David” ket adda iti naitan-ok a ni Jesu-Kristo, ken isu daydiay “manglukat tapno awan ti makairikep, ken mangirikep tapno awan ti makailukat.” (Apo 3:7, 8) Kas Agtawid iti tulag a naaramid ken David maipaay iti Pagarian, naitalek ken Jesu-Kristo ti panangtarawidwid iti sangakabbalayan dagiti manamati ken ti panangidaulo iti naespirituan nga Israel. (Lu 1:32, 33) Babaen iti autoridadna, nga insimbolo ti “tulbek ni David,” malukatan wenno mairikepna dagiti piguratibo a ruangan, wenno dagiti oportunidad ken pribilehio.​—Idiligyo ti 1Co 16:9; 2Co 2:12, 13.

Kasano nga inaramat ni Pedro “dagiti tulbek ti pagarian” a naitalek kenkuana?

Kinuna ni Jesus ken Pedro: “Itedkonto kenka dagiti tulbek ti pagarian ti langlangit, ket aniaman a galutam ditoy daga isunto ti banag a nagalutan iti langlangit, ket aniaman a warwaram ditoy daga isunto ti banag a nawarwaran iti langlangit.” (Mt 16:19) Maammuan no ania dagitoy a tulbek maibatay iti dadduma pay nga impormasion iti Kasuratan. Tinukoy manen ni Jesus dagiti tulbek idi kinunana kadagiti relihioso a panguluen a nalalaing iti Linteg, “Inikkatyo ti tulbek ti pannakaammo; dakayo saankayo a simrek, ket laplapdanyo dagidiay sumsumrek!” (Lu 11:52) No idilig daytoy a teksto iti Mateo 23:13, maipasimudaag a ti natukoy nga ‘iseserrek’ ket mainaig iti iseserrek iti “pagarian ti langlangit.” Gapuna, idi inusar ni Jesus ti sao a “tulbek” mainaig ken Pedro, impasimudaagna a maaddaan ni Pedro iti pribilehio a mangyussuat iti maysa a programa ti panangisuro a manglukat kadagiti naisangsangayan nga oportunidad mainaig iti Pagarian ti langlangit.

Naiduma ni Pedro kadagiti managinsisingpet a panguluen ti relihion iti daydi a tiempo, ta nalawag nga inusarna ti pannakaammo nga inted ti Dios tapno tulonganna dagiti tattao a ‘sumrek iti pagarian,’ nangnangruna iti tallo a gundaway. Ti umuna ket idi aldaw ti Pentecostes 33 K.P., idi napaltiingan ni Pedro ken impalgakna iti nagtataripnong nga umariwekwek a ni Jesus ket pinagungar ni Jehova a Dios ken intan-okna iti mismo a makannawanna iti langlangit. Impalgakna met a ti naisaaden nga ari a ni Jesus imparukpokna ti nasantuan nga espiritu kadagiti nagtataripnong nga adalanna. Kas resulta daytoy a pannakaammo ken panagtignay iti indagadag ni Pedro nga, “Agbabawikayo, ket mabautisaran koma ti tunggal maysa kadakayo iti nagan ni Jesu-Kristo maipaay iti pannakapakawan dagiti basolyo, ket awatenyonto ti awan bayadna a sagut ti nasantuan nga espiritu,” agarup 3,000 a Judio (ken dagiti nakomberte a Judio) ti nagtignay tapno agbalinda a mainanama a kameng ti “pagarian ti langlangit.” Sinurot met ti dadduma pay a Judio ti inaramidda.​—Ara 2:1-41.

Iti sabali pay a gundaway, naibaon da Pedro ken Juan kadagiti Samaritano, a saan nga immawat iti nasantuan nga espiritu uray pay no nabautisarandan. Nupay kasta, dagiti dua nga apostol “inkararaganda ida” ket “impatayda kadakuada ti im-imada,” iti kasta immawatda iti nasantuan nga espiritu.​—Ara 8:14-17.

Ti maikatlo a gundaway a naaramat ni Pedro iti naisangsangayan a pamay-an tapno maluktan kadagiti tattao ti pribilehio nga agtawid iti Pagarian ket idi isu naibaon iti pagtaengan ti Gentil a ni Cornelio, maysa nga Italiano a senturion. Babaen ti panangipalgak ti Dios, nabigbig ken indeklara ni Pedro a saan a mangidumduma ti Dios uray no Judio wenno Gentil dagiti tattao, ken kasta met nga awaten ti Dios dagiti tattao ti nasnasion no la ket agbutengda Kenkuana ken agaramidda iti kinalinteg, a kas met kadagiti Judio. Bayat nga iyeb-ebkas ni Pedro daytoy a pannakaammo kadagiti Gentil a dumdumngeg kenkuana, bimmaba kadakuada ti nailangitan a sagut ti nasantuan nga espiritu ket namilagruan a nakapagsaoda kadagiti sabali a pagsasao. Kalpasan dayta, nabautisaranda ket nagbalinda a kaunaan a Gentil a mainanama a kameng ti “pagarian ti langlangit.” Sipud idin, nagtalinaed a silulukat daytoy a pribilehio maipaay kadagiti manamati a Gentil nga agbalin a kameng ti kongregasion Kristiano.​—Ara 10:1-48; 15:7-9.

Umiso ti pannakaipatarus ti Mateo 16:19 iti kastoy a pamay-an: “Aniaman a galutam ditoy daga isunto ti banag a nagalutan [wenno, ti banag a nagalutanen] iti langlangit, ket aniaman a warwaram ditoy daga isunto ti banag a nawarwaran [wenno, ti banag a nawarwaranen] iti langlangit.” Kastoy met ti mabasa iti patarus ni Charles B. Williams: “Aniaman a paritam ditoy daga ket daydiay naparitanen idiay langit, ket ti aniaman a palubosam ditoy daga ket daydiay napalubosanen idiay langit.” Iti literal a patarus ti Griego nga eskolar a ni Robert Young, kastoy ti mabasa: “Aniaman ti galutam iti rabaw ti daga isunto daydiay nagalutanen iti langlangit, ket aniaman a warwaram iti rabaw ti daga isunto daydiay nawarwaranen iti langlangit.” Yantangay ibatad ti dadduma pay a teksto a ti pudno nga Ulo iti kongregasion Kristiano ket nagtalinaed iti napagungar a ni Jesus, nalawag a ti karina ken Pedro ket saanna a kayat a sawen nga idiktar ni Pedro idiay langit no ania ti rumbeng a warwaran wenno saan a mawarwaran. Imbes ketdi, ni Pedro ti instrumento ti langit iti pananglukat, wenno panangwarwar, iti sumagmamano a naikeddeng a bambanag.​—1Co 11:3; Efe 4:15, 16; 5:23; Col 2:8-10.

“Tulbek ti mangliwengliweng.” Iti Apocalipsis 9:1-11, naiparang ti sirmata maipapan iti “maysa a bituen” manipud langit a nakaitedan “ti tulbek ti abut ti mangliwengliweng.” Daytoy a “bituen” ti manglukat iti dayta nga abut ket luk-atanna met ti maysa a pangen dagiti dudon, a ti arida isu ti “anghel ti mangliwengliweng.” Yantangay ipakita iti Roma 10:6, 7 a saklawen ti mangliwengliweng, wenno “yuyeng,” ti Hades (nupay saan laeng a ti mismo a Hades), agparang a karaman ti “tulbek ti abut ti mangliwengliweng” “dagiti tulbek ni patay ken ti Hades” nga ik-ikutan ti napagungar a ni Jesu-Kristo, kas kunaen ti Apocalipsis 1:18. Di pagduaduaan a dagitoy a “tulbek” isimboloda ti autoridad ni Jesus a mangwayawaya iti tattao manipud pannakaipupok, panangwayawaya a maaramidan laeng ti Dios wenno ti naautorisaran a pannakabagina. Gapuna, dagiti “tulbek” ramanenda ti autoridad a mangpagungar iti tattao iti literal a pamay-an, mangwayawaya kadakuada manipud panangipupok ti tanem, kasta met ti autoridad a mangluk-at iti tattao manipud piguratibo a natay a kasasaadda. (Jn 5:24-29; idiligyo ti Apo 11:3-12; kitaenyo ti IPAPATAY [Panagbalbaliw iti naespirituan a kasasaad].) Masarakan iti sirmata iti Apocalipsis 20:1-7 ti maudi a nailanad a pannakaaramat ti “tulbek ti mangliwengliweng.” Nadeskribir sadiay ti maysa nga anghel nga addaan iti dayta a tulbek a nangigarangugong ken Satanas iti mangliwengliweng, sana rinikpan ken sinelioan dayta iti rabaw ni Satanas iti uneg ti sangaribu a tawen. Iti panagngudo dayta a periodo, maluk-atan ni Satanas iti “nakaibaludanna,” nabatad a babaen ti pannakausar ti “tulbek” ti autoridad.​—Kitaenyo ti MANGLIWENGLIWENG, YUYENG.