FELIPE
[kaipapananna ti, “Naayat iti Kabkabalio; Managayat iti Kabalio”].
1. Maysa kadagiti kaunaan nga adalan a karaman kadagiti 12 nga apostol ni Jesu-Kristo. Kadagiti salaysay iti Ebanghelio da Mateo, Marcos, ken Lucas, nainaganan laeng ni Felipe kadagiti listaan ti nagnagan dagiti apostol. (Mt 10:3; Mr 3:18; Lu 6:14) Ti laeng salaysay ni Juan ti mangted iti sumagmamano a detalyado nga impormasion maipapan kenkuana.
Maymaysa nga ili ti naggapuan da Felipe, Pedro, ken Andres, awan sabali, ti Betsaida, iti makin-amianan a takdang ti Baybay ti Galilea. Apaman a nangngegna ti awis ni Jesus nga, “Agbalinka a pasurotko,” inaramid ni Felipe ti kas iti inaramid ni Andres iti napan nga aldaw sakbay daytoy. Binirok ni Andres ti kabsatna a ni Simon (Pedro) ket impanna ken Jesus, ket kalpasanna kasta met ti inaramid ni Felipe maipaay ken Natanael (Bartolome), a kinunana: “Nasarakanmi daydiay nga iti Linteg, ni Moises ken dagiti Mammadto insuratda, ni Jesus, ti anak ni Jose, a taga Nazaret. . . . Umayka ket kitaem.” (Jn 1:40, 41, 43-49) Ti sasao a “ni Jesus nasarakanna ni Felipe” mabalin nga ipasimudaagna a nakapagam-ammodan sakbay daytoy, kas ipasimudaag ti sasao ni Felipe ken Natanael, yantangay ni Felipe dinakamatna ti nagan ni Jesus, ti pamiliana, ken ti pagtaenganna. Saan a naibaga no adda aniaman a panagnaig iti nagbaetan da Felipe ken Natanael (Bartolome) malaksid iti panaggayyemda, ngem kadagiti listaan a nailanad iti Biblia gagangay nga agkaduada, malaksid laeng iti Aramid 1:13.
Idi sibaballigi a simrek ni Jesus iti Jerusalem lima nga aldaw sakbay ti Paskua ti 33 K.P. (Mr 11:7-11), kayat ti sumagmamano a Griego a makitada ni Jesus. Kiniddawda ken Felipe nga iyam-ammona ida, nalabit naallukoyda iti daytoy nga apostol gapu iti Griego a naganna, wenno nalabit gapu laeng ta nairanrana nga isu ti adda a mabalinda a pagimtuodan. Aniaman ti kasasaad, agparang a narikna ni Felipe a saan a kualipikado a mangsungbat iti kiddaw dagitoy a Griego (nalabit proselitada). Immuna nga imbagana dayta ken Andres, a nadakamat a kaduana iti dadduma a paset ti Kasuratan (Jn 6:7, 8) ken nalabit nasingsinged ken Jesus. (Idiligyo ti Mr 13:3.) Isuda a dua, saan a dagiti agkidkiddaw, ti nangidatag iti kiddaw ken Jesus tapno tingitingenna. (Jn 12:20-22) Daytoy manakem, naannad, a kababalin ket nayanninaw iti sungbat ni Felipe iti saludsod ni Jesus maipapan iti panangpakan iti umariwekwek ken uray pay iti kiddawna (a naaramid kalpasan ti medio nadarasudos a panagsalsaludsod da Pedro ken Tomas) idi kinunana: “Ipakitam kadakami ti Ama, ket umdasen dayta kadakami.” (Jn 6:5-7; 13:36, 37; 14:5-9) Ti kinaannadna ket maisupadi iti kinaprangka ken kinadarasudos ni Pedro, ket ngarud dagiti ababa a salaysay a nainaig ken Felipe ipalgakda ti panagduduma ti personalidad dagiti apostol a pinili ni Jesus.
Gapu iti nasinged a pannakikaduana ken Natanael (Bartolome) ken iti annak ni Zebedeo, mabalin a maysa ni Felipe kadagiti dua a di nainaganan nga adalan nga adda idi iti takdang ti Baybay ti Galilea idi nagparang ni napagungar a Jesus.—Jn 21:2.
2. Maysa nga ebanghelisador ken misionero idi umuna a siglo. Da Felipe ken Esteban ket karaman kadagiti pito a “napaneknekan a lallaki . . . a napno iti espiritu ken sirib” a napili maipaay iti awanan panangidumduma a panagiwaras iti taraon iti inaldaw agpaay kadagiti Griego ken Hebreo ti pagsasaoda a Kristiano a balo a babbai idiay Jerusalem. (Ara 6:1-6) Ti salaysay maipapan iti trabaho ni Felipe (kas met laeng iti trabaho ni Esteban) kalpasan daytoy naisangsangayan a panagserbi patalgedanna ti nangato a naespirituan a kualidad dagiti lallaki a kameng daytoy napili a grupo a mangtaming iti panagiwaras, ta inakem ni Felipe ti maysa a trabaho nga umasping iti inaramid ni apostol Pablo idi agangay, nupay basbassit ti saklawenna.
Idi naiwarawara ti amin malaksid kadagiti apostol (a nagtalinaed idiay Jerusalem) gapu iti pannakaidadanes, napan ni Felipe idiay Samaria; indeklarana sadiay ti naimbag a damag ti Pagarian ken, buyogen ti namilagruan a pannakabalin ti nasantuan nga espiritu, nangparuar kadagiti sairo ken inagasanna dagiti paralisado ken pilay. Gapu iti napalalo a rag-o, adu a tattao ti immawat iti mensahe ket nabautisaranda, agraman ti maysa a Simon a nangan-annurot kadagiti arte ti panagsalamangka. (Ara 8:4-13) Isu nga idi “nangngeg dagiti apostol . . . nga inawat ti Samaria ti sao ti Dios, imbaonda kadakuada da Pedro ken Juan,” tapno dagitoy a nabautisaran a manamati umawatda iti awan bayadna a sagut ti nasantuan nga espiritu.—Ara 8:14-17.
Kalpasanna, ti espiritu ni Jehova inturongna ni Felipe tapno sumabet iti eunuko nga Etiope iti dalan nga agturong idiay Gaza, ket sadiay, iti ababa laeng a tiempo, daytoy a “lalaki nga adda iti pannakabalin iti sidong ni Candace a reyna dagiti Etiope” namati ken Jesus ket kiniddawna a bautisaran ni Felipe. (Ara 8:26-38) Manipud sadiay, nagturong idiay Asdod ken naglayon idiay Cesarea, nga iti dalanna “indekdeklarana ti naimbag a damag kadagiti amin a siudad.” (Ara 8:39, 40) Dagitoy ababa a salaysay iladawanda ti trabaho ti maysa a “managebanghelio.”—Ara 21:8.
Iti daytoy nga internasional a pagsasapalan dagiti dalan iti Cesarea agarup 20 a tawen kalpasanna, aktibo pay laeng ni Felipe iti ministerio, a pagaammo pay laeng kas “maysa kadagidi pito a lallaki” a dinutokan dagiti apostol. Kas impadamag ni Lucas, idi isu ken ni Pablo nagyanda iti apagbiit iti pagtaengan ni Felipe, idi agarup tawen 56 K.P., “daytoy a tao [ni Felipe] addaan uppat nga annak a babbai, birhen, a nagipadpadto.” (Ara 21:8-10) Yantangay dagitoy nga uppat nga annakna a babbai ket addan iti husto nga edad a mabalindan ti makipaset iti trabaho a panagipadto, mabalin a kaipapanan daytoy a naasawaanen ni Felipe idi nagserbi iti immuna nga annongenna.
3. Asawa ni Herodias ken ama ni Salome. Agnanaed idiay Roma idi tiempo a pimmanaw ti asawana tapno makikamalala ken makiasawa ken Herodes Antipas a kabsat ni Felipe iti ama. (Mt 14:3, 4; Mr 6:17, 18; Lu 3:19, 20) Ni Felipe ket putot ni Herodes a Dakkel iti maikatlo nga asawana, ni Mariamne II nga anak ti nangato a padi a ni Simon. No kasta, isu ket mestiso a Judio ken Idumeano.—Kitaenyo ti HERODES Num. 5.
4. Ti agturay iti distrito ti Iturea ken Traconite idi tiempo a rinugian ni Juan a Manangbautisar ti ministeriona iti “maikasangapulo ket lima a tawen ti panagturay ni Tiberio Cesar,” idi 29 K.P. (Lu 3:1-3) Ni Felipe ket putot ni Herodes a Dakkel ken Cleopatra ti Jerusalem, ngarud kabsat-iti-ama da Herodes Antipas, Arquelao, ken ti Felipe Num. 3.—Kitaenyo ti HERODES Num. 6.