Nakadanon ti Biblia iti Dakkel a Nalabaga nga Isla

TI Madagascar ti maikapat a kadakkelan nga isla iti lubong. Masarakan dayta agarup 400 a kilometro manipud iti abagatan a daya ti kosta ti Africa. Dagiti umili ti Madagascar ket nabayagen a pamiliarda iti nagan a Jehova. Dagiti ngamin Malagasy a patarus ti Biblia a naaramid nasurok a 170 a tawenen ti napalabas ket naglaon iti nagan ti Dios. Napataud ti Malagasy a patarus buyogen ti kinapinget ken determinasion.

Iti kabangibangna nga isla ti Mauritius a nangrugi ti panangikagumaan a maipatarus ti Biblia iti Malagasy. Idi 1813, ti Briton a gobernador ti Mauritius a ni Sir Robert Farquhar inlungalongna ti pannakaipatarus dagiti Ebanghelio iti Malagasy. Idi agangay, imparegtana iti ari ti Madagascar a ni Radama I a mangawis kadagiti mannursuro manipud iti London Missionary Society (LMS) tapno umayda iti Dakkel a Nalabaga nga Isla, kas masansan nga awag iti Madagascar.

Idi Agosto 18, 1818, dua a misionero a taga-Wales a da David Jones ken Thomas Bevan ti simmangpet iti sangladan a siudad ti Toamasina manipud Mauritius. Nakitada a relihioso dagiti tattao sadiay gapu ta napeklanda a mangan-annurot kadagiti tradision ken panagdayaw kadagiti inapo. Nabaknang ti bokabulario ti lenguahe a Malagasy a kangrunaan a nagtaud iti lenguahe a Malayo-Polynesia.

Di nagbayag kalpasan a nangbuangayda iti bassit nga eskuelaan, innala da Jones ken Bevan ti assawa ken annakda idiay Toamasina manipud Mauritius. Ngem nakalkaldaang ta nagsakitda amin iti malaria, ket natay ti asawa ken anak ni Jones idi Disiembre 1818. Kalpasan ti dua a bulan, natay ti intero a pamilia Bevan. Ni laeng David Jones ti nakalasat.

Saan nga impalubos ni Jones a dayta a trahedia ti mangupay kenkuana. Determinado a mabasa dagiti umili ti Madagascar ti Sao ti Dios. Kalpasan a nagpaimbag idiay Mauritius, nagsursuro ni Jones iti Malagasy a lenguahe uray narigat dayta. Di nagbayag kalpasanna, inrugina nga impatarus ti Ebanghelio ni Juan.

Idi Oktubre 1820, nagsubli ni Jones iti Madagascar. Nagnaed iti kabesera nga Antananarivo, ken di nagbayag, nangibangon iti baro nga eskuelaan dagiti katutubo nga ubbing. Nakanumnumo dagiti kasasaad. Awan ti libro, pisara, wenno lamisaan. Ngem de kalidad ti leksionda, ken magagaran dagiti ubbing nga agsursuro.

Kalpasan ti agarup pito a bulan a panagmaymaysa ni Jones a nagtrabaho, simmangpet ti baro a kaduana a nangsukat ken Bevan, ti misionero a ni David Griffiths. Sipipinget nga impamaysada ti panawenda a nangipatarus iti Biblia iti Malagasy.

Nangrugi ti Panagipatarus

Idi rugrugi ti dekada 1820, ti laeng adda a naisurat a Malagasy ket ti maawagan iti sorabe​—Malagasy a sasao a naisurat iti Arabe nga alpabeto. Manmano laeng ti makabasa iti dayta. Gapuna, kalpasan a nakiuman dagiti misionero ken ni Ari Radama I, pinalubosanna ida a mangusar iti Romano nga alpabeto kas kasukat ti sorabe.

Nangrugi ti panagipatarus idi Setiembre 10, 1823. Impatarus ni Jones ti Genesis ken Mateo, bayat a ni Griffiths impatarusna ti Exodo ken Lucas. Kasla saanda a mabambannog. Malaksid iti panagipatarusda, intultuloyda ti agmalem a panagisuroda iti eskuelaan. Nagisagana ken nangipaayda pay kadagiti sermon iti simbaan iti tallo a lenguahe. Kaskasdi, ti panagipatarus ti impangpangrunada.

Iti tulong ti 12 nga estudiante, impatarusda ti intero a Griego a Kasuratan ken ti adu a libro ti Hebreo a Kasuratan iti las-ud laeng ti 18 a bulan. Iti simmaganad a tawen, nairingpas ti umuna a patarus ti intero a Biblia. Siempre, kasapulan latta ti panangatur ken panangpasayaat. Gapuna, dua nga eksperto iti lenguahe a taga-Inglatera, da David Johns ken Joseph Freeman, ti naibaon tapno tumulong.

Panangibtur Kadagiti Karit

Idi nairingpas ti Malagasy a patarus, ti LMS imbaonna ni Charles Hovenden a mangipasdek iti umuna a pagimprentaan idiay Madagascar. Simmangpet ni Hovenden idi Nobiembre 21, 1826. Ngem nagsakit iti malaria ket natay kalpasan ti makabulan isu nga awan ti makaammo a mangsangal iti pagimprentaan. Iti simmaganad a tawen, ti nasigo a trabahador a taga-Scotland a ni James Cameron nasangalna ti pagimprentaan iti tulong ti manual a naipakuyog kadagiti makina. Kalpasan ti adu a panangpadas ni Cameron, nayimprentana ti paset ti Genesis kapitulo 1 idi Disiembre 4, 1827.a

Napasamak ti maysa pay a karit idi Hulio 27, 1828, idi natay ni Radama I. Dakkel ti suporta nga impaay ni Ari Radama iti proyekto a panagipatarus. Kinuna idi ni David Jones: “Nakasingsingpet ken nakaan-anus ni Ari Radama. Iparparegtana ti edukasion ken napatpateg kenkuana a maadal dagiti umilina ti nagduduma a tay-ak ti sibilisasion ngem iti Balitok ken Pirak.” Ti asawana a ni Ranavalona I ti nangsuno kenkuana. Idi agangay, napaneknekan a saan a kas iti impakita ti asawana ti panangsuportana iti trabaho a panagipatarus.

Di nagbayag kalpasan ti pannakaitrono ti reyna, maysa a bisita manipud Inglatera ti nagkiddaw a makisarita iti reyna maipapan iti trabaho a panagipatarus. Ngem saan a napatgan. Iti sabali pay a gundaway, idi imbaga dagiti misionero nga adu pay ti isuroda kadagiti umili, a pakairamanan ti Griego ken Hebreo, kinuna ti reyna: “Awan unay ti interesko iti Griego ken Hebreo, ngem kayatko a maammuan no adda maisuroyo a mas makagunggona kadagiti tattao kas koma iti panagaramid iti sabon.” Gapu ta nabigbigda a mabalin a mapagtalawda sakbay pay a makompleto ti Malagasy a Biblia, nagkiddaw ni Cameron iti makalawas tapno panunotenna ti kinuna ti reyna.

Iti sumaganad a lawas, ni Cameron indatagna kadagiti mensahero ti reyna ti dua a babassit a bareta ti sabon a naaramid manipud kadagiti lokal a produkto. Dayta ken ti dadduma pay a serbisio publiko nga inaramid dagiti misionero nga artesano ti nakaay-ayo iti reyna. Iti kasta, naaddaanda iti kanayonan a tiempo a mangyimprenta iti intero a Biblia malaksid iti sumagmamano a libro iti Hebreo a Kasuratan.

Pannakapaay Kalpasan ti Pannakasorpresa

Nupay idi damo ket saan nga interesado ti reyna kadagiti misionero, idi Mayo 1831, nangipaulog iti di ninamnama a bilin. Impalubosna a mabautisaran kas Kristiano dagiti iturayanna! Ngem apagbiit laeng dayta. Kuna ti A History of Madagascar: “Gapu iti adu nga agpabpabautisar, madanagan dagiti konserbatibo nga opisial ti palasio. Pinagparangda iti reyna a ti panagkomunion ket kayariganna ti panagsapata iti kinasungdo iti Britania.” Gapuna, naibabawi ti pammalubos a panagbautisar kas Kristiano idi arinunos ti 1831, innem laeng a bulan kalpasan a naipaulog ti bilin.

Gapu iti panagbaliwbaliw ti panunot ti reyna, agraman ti dumakdakkel nga impluensia dagiti konserbatibo nga opisial ti gobierno, natignay dagiti misionero a mangileppas iti pannakayimprenta ti Biblia. Nakompleton ti Kristiano a Griego a Kasuratan, ken naipablaaken ti rinibu a kopiana. Nupay kasta, dimteng ti sabali pay a karit idi Marso 1, 1835 idi indeklara ni Reyna Ranavalona I nga ilegal ti Kristianidad ken imbilinna a maisuko iti autoridad ti amin a Nakristianuan a libro.

Dayta a bilin ti reyna kaipapananna met a saanen a makapagtrabaho dagiti estudianteda iti panagimprenta a proyekto. Gapu ta manmanoda laengen a misionero a mangiringpas iti dayta, aldaw ken rabii a nagtrabahoda agingga a naipablaak ti intero a Biblia idi Hunio 1835. Wen, nalpas met laengen ti Malagasy a Biblia!

Bayat ti pannakaiparit, alisto a naiwaras ti Biblia, ken 70 a kopia ti Kasuratan ti naikali tapno saan a madadael. Nasayaat dayta a pangngeddeng gapu ta iti dayta met la a tawen, dua laengen a misionero ti nabati iti isla. Nupay kasta, nagsaknap ti sao ti Dios iti Dakkel a Nalabaga nga Isla.

Ti Panangipateg Dagiti Malagasy iti Biblia

Anian a ragsak dagiti taga-Madagascar a mabasadan ti Sao ti Dios iti bukodda a lenguahe! Adda dagiti di umiso ti pannakaipatarusna iti dayta a bersion, ken daanen dagiti sasao a nausar. Kaskasdi, manmano ti balay nga awan ti Bibliana, ken adu a Malagasy ti regular a mangbasbasa iti dayta. Nakadkadlaw ti adu a daras a panangusar dayta a patarus iti nagan ti Dios a Jehova iti intero a Hebreo a Kasuratan. Kadagiti orihinal a kopia, masarakan met ti nagan ti Dios iti Griego a Kasuratan. Saan a pakasdaawan a kaaduan a Malagasy ti pamiliar iti nagan ti Dios.

Kinapudnona, idi nayimprenta dagiti umuna a kopia ti Griego a Kasuratan, ti paraimprenta a ni Mr. Baker nakitana ti ragsak dagiti Malagasy isu a kinunana: “Diak met nga agipadpadto, ngem patiek a saanto a pulos a mapukaw ti sao ti Dios iti daytoy a pagilian!” Pimmayso ti imbagana. Uray ti malaria wenno ti karit ti panagsursuro iti narigat a lenguahe wenno dagiti mangiparit a bilin ti agturay saanda a nalapdan ti pannakagun-od iti Sao ti Dios idiay Madagascar.

Adayo a nasaysayaat itan ti kasasaad. Kasano? Idi 2008, naipablaak ti kompleto a Baro a Lubong a Patarus ti Nasantuan a Kasuratan iti Malagasy. Dayta a patarus ket dakkel a panagrang-ay gapu ta moderno ken nalaka a maawatan ti lenguahe a nausar. Gapuna, natibtibker itan ti pannakaipasdek ti Sao ti Dios iti Dakkel a Nalabaga nga Isla.​—Isa. 40:8.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 31]

Ti “Baro a Lubong a Patarus” iti Malagasy idaydayawna ti nagan ti Dios a Jehova