ABANG, SUPAPAK, TANGDAN

Kaaduanna a daytoy ket subad a naibayad kadagiti trabahador maipaay iti trabaho wenno panagserbida. (Le 19:13) Kas maysa a berbo, ti ‘panangtangdan’ kaipapananna ti panagpatrabaho iti maysa a tao (Mt 20:1); tumukoy met iti panangabang iti maysa a banag. (Ex 22:14, 15; Ara 28:30) Dagiti “tangdan” ket mabalin a pumadpada iti “gunggona.” Kas pagarigan, maipaay iti panagserbina kas manangdusa ni Jehova iti panangdadaelna iti Tiro, dagiti tangdan wenno gunggona ni Ari Nabucodorosor (Nabucodonosor) isu ti pannakaparmek ti Egipto agraman ti amin a kinabaknang dayta a samsamenna. (Eze 29:18, 19; kitaenyo met ti Ru 2:12; Isa 61:8; 62:11.) Kas kaitungpalan ti Zacarias 11:12, immawat ni Judas Iscariote iti 30 a kapisi a pirak manipud iti papadi (no siklo, $66) kas ‘tangdan’ iti panangliputna ken Jesu-Kristo. (Mt 26:14-16; 27:3-10; Ara 1:18; kitaenyo ti PASUKSOK.) No dadduma, dagiti “tangdan” tumukoyda met iti “supapak.” “Dagiti isupapak ti basol isu ti ipapatay.”​—Ro 6:23; kitaenyo met ti Sal 109:20; Isa 65:6, 7.

Mabayadan idi ti tangdan saan laeng a babaen iti kuarta wenno pirak (2Cr 24:11, 12; 25:6) no di ket babaen met kadagiti naamo nga animal, produkto ti agrikultura, ken dadduma pay. Ti dua nga assawa ni Jacob, da Lea ken Raquel, isuda ti tangdanna iti 14 a tawen a panagtrabahona. Kanayonanna pay, nagserbi iti innem a tawen maipaay iti naganamongan a paset ti arban ni Laban. (Ge 29:15, 18, 27; 31:41) Ni Lea, idi intedna ken Raquel dagiti mandragora ti anakna, ‘inabanganna’ ni Jacob a makidenna kenkuana, ket daytoy ti rason no apay a tinukoyna ti anak a naipasngay kenkuana kas “tangdan ti patangtangdanan.” (Ge 30:14-18) Idi tiempo ti ministerio ni Jesus ditoy daga, nabatad a maysa a denario (74 a sentimo ti U.S.) ti gagangay nga inaldaw a tangdan dagiti trabahador iti panagtalon.​—Mt 20:2.

Kinalikaguman ti linteg ti Dios iti Israel a dagiti patangtangdanan a trabahador mabayadan iti ngudo ti aldaw ti panagtrabaho. (Le 19:13; De 24:14, 15) Siiinget a kondenaren ti Kasuratan dagidiay mangkuskusit kadagiti tangdan dagiti patangtangdanan a trabahador.​—Jer 22:13; Mal 3:5; San 5:4.

Kasapulan ti panagannad no mangal-ala kadagiti matangdanan a pagtrabahuen tapno masigurado a makabael dagitoy. Gapuna kunaen ti proverbio: “Kas iti pumapana a mangsalput iti amin a banag kasta daydiay mangtangdan iti maysa a maag wenno daydiay mangtangdan kadagiti lumablabas.”​—Pr 26:10.

Ti kinamanagpadagus ken namaterialan a tulong a maipapaay kadagidiay nangipamaysa iti bagbagida agpaay kadagiti interes ti nasin-aw a panagdaydayaw ket mabalin a matukoy kas tangdan a maiparbeng kadakuada, sigun iti prinsipio a: “Ti trabahador maikari kadagiti tangdanna.” (Lu 10:7; 1Ti 5:17, 18) Dagiti apagkapullo nga ipapaay idi dagiti Israelita ti naibilang a tangdan dagiti Levita iti panagserbida iti santuario. (Nu 18:26, 30, 31) Iti sabali a bangir, ti nalinteg a takder iti Dios, ken ti agnanayon a biag, saan a maited kas supapak kadagidiay agserserbi iti Dios, ta dagita ket sagsagut nga ibunga ti di kaikarian a kinamanangngaasi ti Dios baeten ken Jesu-Kristo agsipud ta iparparangarang dagiti adipenna ti pammati iti subbot a sakripisio ni Kristo.​—Ro 4:2-8; 6:23.

Gapu iti pannakaliway ti santuario idi kaaldawan ni mammadto Haggeo, inggawid ni Jehova ti pamendisionna, iti kasta dagidiay patangtangdanan a mismo ket patangtangdanan maipaay iti “supot a lussolussok,” kayatna a sawen, ti inawat a tangdan ket bassit ken sidadaras a nagastos. (Hag 1:3-6) Kalpasanna, maipapan iti al-aldaw sakbay ti pannakaisubli ti templo, kinuna ni Jehova babaen ken Zacarias: “Ta sakbay dagidiay nga aldaw awan idi dagiti tangdan a maipaay iti tattao; ket no maipapan kadagiti tangdan ti naamo nga an-animal, awan ti kasta a banag.”​—Zac 8:9, 10; kitaenyo ti PATANGTANGDANAN A TRABAHADOR; SAGSAGUT, RANGKAP; SAGSAGUT MANIPUD ITI DIOS.

Maisupadi iti Hebreo a sao a sa·kharʹ (gagangay a kaipapananna ti tangdan a ti anagna ket tangdan a naibayad iti naaramid a panagbannog wenno panagserbi), ti Hebreo a sao nga ʼeth·nanʹ, manipud ramut a sao a na·thanʹ (ited), ket naaramat iti Kasuratan mainaig laeng iti tangdan a nagun-od manipud panagbalangkantis, literal wenno piguratibo. Gapuna, ti naud-udi a natukoy ket namatmatan kas sagut imbes a tangdan a nateggedan babaen ti panagbannog ken kaaduanna a dakes ti anag ti pannakaaramatna. Maipaay iti maysa a kari, ti Linteg imparitna ti panangyeg iti santuario uray “ti tangdan ti maysa a balangkantis” wenno “ti gatad ti maysa nga aso,” a daytoy naud-udi a nadakamat ket nalabit tumukoy iti tangdan ti maysa a lalaki a homoseksual. (De 23:18) Gapu iti daytoy, ti pannakatukoy ti abang ti Tiro maipaay iti panagbalangkantis kadagiti nasion kas nagbalin a banag a nasantuan ken Jehova nabatad a kayatna a sawen a ti namaterialan a gunggona ti Tiro manipud iti dayta ket santipikaren ti Kangatuan iti anag a siguraduenna a maaramat idi dayta maitunos iti pagayatanna, a dayta ket agpaay a pakagunggonaan dagiti adipenna. (Isa 23:17, 18; idiligyo ti Ne 13:16.) Agpadpada ti Juda ken Israel a nakabasol gapu ta pinagbalangkantisda ti bagbagida kadagiti sabali a nasion. (Eze 23:1-16; Os 9:1; Mik 1:6, 7) Ngem ti Dios espesipiko a kinondenarna ti Jerusalem gapu iti maysa a banag a di gagangay mainaig iti daytoy. Saan a kas kadagiti balangkantis nga umawat iti tangdan, nangted pay ketdi ti Jerusalem iti tangdan kadagiti nasion a nangaramidanna iti panagbalangkantis.​—Eze 16:26-34, 41.