No Kasano a Tulongan Dagiti Agledleddaang a Mapasublit’ Rag-oda

NI Epafrodito, maysa a Kristiano nga adalan idi umuna a siglo, nagleddaang. Isut’ naibaon a mangtaming kadagiti kasapulan ti naibalud nga apostol a ni Pablo ngem isut’ nagsakit ti grabe. Nupay immimbag ni Epafrodito, isut’ maleddaangan agsipud ta ti kongregasion idiay ilida, a nangibaon kenkuana idiay Roma, ‘nadamagda nga isut’ nagsakit.’ (Filipos 2:25, 26) Gapu ta isut’ nakaad-adayo ngem kayatna a mapalag-anan ti pampanunotda maipapan itoy isut’ nangyeg panagleddaangna. Mabalbalin, nariknana nga isut’ imbilangda a napaay. Kasano nga isut’ matulongan a mangpasublit’ rag-ona?

Ni Epafrodito napagawid idiay ilida a Filipos a nangawit ti surat a naggapu ken apostol Pablo. Iti nagunegna, binilin ni Pablo ti kongregasion: “Gapuna nga awatenyo iti biang ti Apo a mapakuyogan ti amin a ragsak; ket dagiti kakastoy patgenyo.” (Filipos 2:27-30) Naigunamgunam kadagiti Kristiano a taga Filipos nga iyasidegda ni Epafrodito kadakuada iti pamay-an a maikari iti naisangsangayan a kita ti pannakikadkadua a gagangay iti kongregasion Kristiano. Dagiti makaliwliwa a sasaoda ti mangipakita kenkuana nga isut’ maipatpateg unay, wen, ‘patpatgen.’ Daytoy naragsak nga atension dakkel ti maitulongna kenkuana a makakitat’ pakapabang-aran manipud panagledleddaangna.

Daytoy a pangarigan ipakitana a nupay dagiti Kristiano kas maysa a grupo “agragsak[da] iti Apo,” dadduma kadakuada ti agsagsagaba manipud nadumaduma a porma ti panagleddaang. (Filipos 4:4) Ti nadagsen a panagleddaang iti panunot ket maysa a grabe a sakit ti emosion a nangiturong payen iti panagsusaid. No maminsan, nairaman ditoy dagiti kemika ti utek ken dadduma pay nga an-anayen ti lasag. Nupay kasta, masansan a mapabassit ti panagleddaang babaen ti mannakaawat a tulong nga ipaay dagiti dadduma. Gapuna, namagbaga ni Pablo: “Agsaokay ti makapabileg kadagiti maup-upay ti nakemda.” (1 Tesalonica 5:14) Dagiti kongregasion dagiti Saksi ni Jehova, ngarud, rebbeng a mangtedda a sirarag-o ti emosional a panangtulong kadagiti malmaldaangan a kararua. Daytoy a responsabilidad ket nailasin ti moderno a Nakristianuan nga organisasion idi pay 1903, ta kinuna idin ti The Watch Tower maipapan kadagiti malmaldaangan a kararua, wenno dagiti managdandanag ti pusona: “Dagiti maup-upay ken nakapuy panagpuspusoda, agkasapulandat’ panangbadang, panangsuportar, panangparegta.” Ngem kasanoyo a tulongan dagiti malmaldaangan?

Umuna, babaen ti “pannakipagrikna” kadakuada, mabalinyo a matulongan ti agledleddaang a mangipanayag ti “bantot” ti pusona. Kalpasan dayta, “ti naimbag a sao” manipud kadakayo ti mabalin a makatulong kenkuana nga agbalin a naragsak manen. (1 Pedro 3:8; Proverbio 12:25) Uray babaen laeng ti panamagsao kenkuana a siwayawaya ket mariknanat’ pannakaseknanyo mangyegen ti dakkel a pannakapabang-ar. “Adda dua a gagayyemko a mabalinko a talaga a pangibuksilan ti pusok,” inlawlawag ni Mary, maysa a balasang a Kristiano a nakidangadang iti panagleddaang. “Kinasapulak ti maysa a dumngeg kaniak.” No addaankay ti maysa a pangiranudan ti kaunggan ti pampanunotyo maipapan ti rigrigat ti panagbiag dakkelen ti maitulongna.

Ngem, adu pay ti kasapulan, ngem iti basta panangdengngeg ken panangted ti narabaw laeng a pammagbaga kas ti, “Kumitaka iti naraniag a paset ti panagbiag,” wenno, “Agpanunotka a sipopositibo.” Dagita a sasao mabalin a mangipakita ti kinakurang ti empatia ken interamente nga awan iti lugar no malmaldaangan ti sabali a tao, kas ipamatmat ti Proverbio 25:20 a nagkuna: “Kas iti maysa a manguksob iti pagan-anayna iti tiempo a nalam-ek . . . kasta ti mangikanta kadagiti kankanta iti maysa a puso a sibabantot.” Dagiti di realistiko nga optimistiko a sasao pagbalinenna nga ad-adda a mariribukan ti agledleddaangen a tao. Apay? Ngamin ta dagita a panagregget ket saanna nga ipakaammo dagiti rason ti panagleddaangna.

Panangpabileg kadagiti Sasao

Ti maleddaangan unay a tao saan laeng a naladingit riknana no di ket mabalin pay ketdi a kasla awananen ti pateg ken namnama. Ti sao a Griego a naipatarus a “maupay a karkararua” kaipapananna a literal “dagidiay bassit kararuana.” Maysa nga eskolar a Griego ti nangdepinar iti sao a kastoy: “Daydiay maysa nga agsagsagaba iti kasta a pakariribukan, a napukawen ti namnamana.” Gapuna, dagiti gubuayan ti rikriknana ket namagaanen, ken ti bukodna a dayaw naspaken.​—Idiligyo ti Proverbio 17:22.

Kuna ni patriarka a Job: “Papigsaenkayo kadagiti sasao ti ngiwatko.” (Job 16:5) Ti Hebreo a sao a “papigsaen” no maminsan maipaulog a “patibkeren” wenno “pabilgen.” Daytat’ nausar a mangdeskribir no kasano a ‘mapapigsa’ ti templo babaen kadagiti panangritubar. (Isaias 41:10; Nahum 2:1; 2 Cronicas 24:13) Dagiti sasaoyo masapul a silalaing a mangibangon manen ti bukod a dayaw ti tao a maldaangan, a kaiyariganna, kasla ladrilio por ladrilio. Ti panangaramid iti daytoy sapulenna nga agapelarkayo iti “pannakabalinna nga agrason.” (Roma 12:1) Ti 1903 a ruar ti The Watch Tower a naisitar a nasapsapa kunana maipapan kadagiti malmaldaangan: “Kurang . . . ti bukod a dayaw, kasapulandat’ maiduron bassit nga agpasango, tapno mairuarda ti aniaman a talento a talaga nga ik-ikutanda, nga agpaay iti bukodda a pakaparegtaan ken pakabendisionan met ti intero a sangakabbalayan ti pammati.”

Ti pangarigan ti Biblia maipapan ken Elcana ken ti maladingitan nga asawana a ni Anna iyilustrarna no kasanot’ panangpapigsayo babaen iti sao, kas inaramid ni Job. Ni Elcana adda dua nga assawana. Maysa kadakuada, a ni Feninna, aduan annak, ngem ni Ana ket lupes. Nalabit, imbilang ni Anna nga isut’ awanen serserbina. (Idiligyo ti Genesis 30:1.) A kasla kettay daytoy a babantot ti saan pay a nadagsen, inalimuteng ni Feninna aginggana iti punto nga isut’ nagsangit ket naawan ti ganasna a mangan. Nupay ni Elcana saanna a pagaammot’ kauneg ti panagdukotna, idi makitanat’ situasionna, insaludsodna: “Anna, apay-apay nga agsangitka, ken apay-apay a dika mangan, ken apay-apay nga agladingit ta pusom?”​—1 Samuel 1:1-8.

Dagiti naasi, awan panangpabpabasolna a salsaludsod ni Elcana ti nangted gundaway ken Anna nga iyebkas ti rikriknana kadagiti sasao. Simmungbat man wenno saan, isut’ natulongan a nangusig no apay mariknana a kasla isut’ awan serserbina. Kasta met, mabalin a maikuna ti kararua a maladingitan, ‘Talagansa ket a dakesak a tao.’ Mabalin a maisaludsodyo, ‘Apay a kastat’ panagrikriknam?’ Kalpasanna agimdeng a naimbag bayat nga ibuksilanna kadakayo no aniat’ marikriknana iti pusona.​—Idiligyo ti Proverbio 20:5.

Kalpasanna ni Elcana ti nagsaludsod ken Ana iti daytoy makapabileg a saludsod: “Saanak aya a naim-imbag kenka ngem kadagiti sangapulo nga annak a lallaki?” Napalagipan ni Anna iti dungngo ni Elcana kenkuana, agpapan pay kinalupesna. Isut’ nangikuenta kenkuana a nasudi unay, ket ngarud maikunana: ‘Ay, saanak met la gayam nga awan-serserbina. Pudno nga addaanak pay met laeng ti nauneg nga ayat ni lakayko!’ Dagiti sasao ni Elcana ti nangpatibker ken Anna, ta isut’ nanganen ken napanen idiay templo.​—1 Samuel 1:8, 9.

No kasano nga espesipiko ni Elcana ken innalanat’ atension ni baketna iti lehitimo a rason tapno nasayaat ti panagriknana ti kinataona, dagidiay agtarigagay met a tumulong kadagiti tattao a maleddaangan kasta met komat’ aramidenda. Kas pangarigan, maysa a Kristiano nga agnagan Naomi kastoy ti kunana maipapan ti nakatulong kenkuana a nangpasublit’ ragsakna: “Dadduma kadagiti gagayyem ti mangidayaw kaniak iti panangpadakkelkot’ anakko a lalaki, ti panangis-istimarko ti balayko, ken uray pay ti panangaywankot’ langak agpapan pay panagledleddaangko. Dagitoy a pammaregta dakkel unay kaipapananna!” Wen, dagiti maikari a komendasion tulonganna ti kararua a maleddaangan a makakita kadagiti nasasayaat a kualidadna ken mangaramid ti maiyanatup a panangrukod ti kabukbukodanna a pateg.

No ti asawayo ket maldaangan, apay a dikay sapulen ti panangpabileg kenkuana maitunos kadagiti sasao ti Proverbio 31:28, 29? Sadiay intay mabasa: “Ti asawana bumangon, ket idaydayawna. Adu nga inanak a babai nagaramidda a maikari unay, ngem sika atiwem amin ida.” Kaskasdi, mabalin a ti maleddangan nga asawa a babai dina awaten ti kasta a panakatimbang, ta mabalin mariknana nga isut’ napaay gapu ta saanna a maay-aywanan dagiti obra iti sangakabbalayan kas kunana a rebbengna koma. Babaen ti panangipalagip kenkuana ti kinababaina nga addat’ unegna, ken no aniat’ langana sakbay a naglak-am ti panagledleddaang, nupay kasta, mabalin nga isut’ makumbinsiryo a dagiti panangidaydayawyo kenkuana ket saan a parparay-ok. Mabalin met a bigbigenyo a ti ar-aramidenna itan irepresentarna ti nadaeg a panagregget. Mabalinyo a maikuna: ‘Ammok no aniat’ kinasapulanna kenka a mangaramid iti daytoy. Anian a nagsayaat ta mangar-aramidka ti dakkel a panagregget!’ Ti panangawat ti anamong ken pammadayaw ti asawa ken annak ti maysa, dagidiay makaammo a kasasayaatan iti maysa, ket nasken iti panangibangon manen ti kabukodan a dayaw.​—Idiligyo ti 1 Corinto 7:33, 34.

Ti panangusar kadagiti pangarigan ti Biblia ket mabalin makatulong iti tao a malmaldaang a makakita no ania a panagbalbaliw iti panagpanunot ti kasapulan. Kas pangarigan, nalabit ti maysa ket sobrat’ kinaarsagidna maipapan ti opinion dagiti dadduma. Mabalin a salaysayenyo ti ulidan ni Epafrodito ket maisaludsodyo: ‘Apay a kunaenyo nga isut’ nagleddaang idi maammuanna nga idiay kongregasion ti ilida nadamagdat’ panagsakitna? Talaga kadi nga isut’ napaay? Apay a kinuna ni Pablo nga isut’ patgenda? Ti kadi pudno a kinapateg ni Epafrodito kas maysa a tao nagdepende iti pribilehio ti serbisio nga ig-iggamanna?’ Dagita a salsaludsod mabalin a makatulongda iti agledleddaang a Kristiano a mangaramid ti personal a panangiyaplikar ket mabigbigna nga isu ket saan a napaay.

“Tulonganyo dagiti Nakapuy”

Igunamgunam ti Biblia: “Tulonganyo dagiti nakapuy.” (1 Tesalonica 5:14) Ti kaadda ti sangal dagiti gagayyem a Kristiano a makaited praktikal a panangaywan ket sabali pay a bentaha ti pudno a relihion. Dagiti pudno a gayyem ket isuda dagidiay “nayanak a maipaay no adda dagiti pagdukotan,” ken pudno a dida ikayan ti tao nga agledleddaang. (Proverbio 17:17) Idi marikna ni apostol Pablo a kasla “natumba” ken addaan “dandanag iti uneg,” isut’ naliwliwa “gapu iti iyaay ni Tito.” (2 Corinto 7:5, 6) Umas-asping met, dagiti naimpusuan a panangbisita ken panagtelepono kadagiti maiyanatup nga oras ket mabalin nga apresiaren unay dagiti malmaldaangan a kararua. Mabalin a maisaludsodyo no adda aniaman a maipaay a praktikal a tulong, kas ti pannakaibaon a mangaramid ti nadumaduma a bambanag, panagdalus iti balay, wenno umasping kadagita.a Maysa a Kristiano nga agnagan Maria ti nagkuna: “Idi maladingitanak, maysa a gayyem ti nagsurat kaniak ti namin-ano a daras ket kanayon nga inramanna dagiti makaparegta a kasuratan. Ulit-ulitek a basbasaen ti surat, nga agsangsangitak bayat ti panangbasbasak. Dagita a sursurat arigda ti balitok kaniak.”

Kalpasan ti panangparegtana ti kongregasion a mangtulong kadagiti “maleddaangan a kararua,” kuna ni Pablo: “Ket naanuskayo koma kadagiti isuamin. Kitaenyo ta awan koma ti manupapak iti siasino ti dakes iti dakes met laeng.” (1 Tesalonica 5:14, 15) Nasken ti kinaanus, ta gapu iti ut-ot ti isip, negatibo a panagpampanunot, ken bannog manipud kurang a turog, mabalin a ti tao a malmaldaangan sumungbat iti “nadursok a sasao,” kas ken Job. (Job 6:2, 3) Ni Rachelle, maysa a Kristiano a nakarot’ panagleddaang ni nanangna, impalgakna: “Adu a daras a ni Mommy agsao ti makapagura unay. Kaaduan kadagitoy a kanito, padpadasek a palagipan ti bagik no ania a talaga a kita a tao ni Mommy​—naayat, naasi, ken managparabur. Naammuak a dagiti tattao a malmaldaangan agsaodat’ adu a bambanag a saanda a talaga a kayat a sawen. Ti kadadaksan a banag a maaramidan ti maysa ket isut’ panangsupapak babaen ti dakes a sasao wenno ar-aramid.”

Dadduma a natataengan a Kristiano a babbai mabalin a nangnangruna nga addada iti posision a mangyeg pakabang-aran ti dadduma a babbai nga agsagsagaba manipud sinnaay ti rikna. (Idiligyo ti 1 Timoteo 5:9, 10.) Dagitoy makabael a Kristiano a babbai mabalinda nga ikagumaan ti makisao kadagiti kakasta a liwliwaenda ida kadagiti maiyataday nga okasion. No maminsan ad-adda a maiyanatup a dagiti nataengan a Kristiano a kakabsat a babbai imbes a dagiti kakabsat a lallaki ti agtultuloy a mangtulong ti maysa a babai. Babaen ti panangorganisar kadagiti bambanag ken panangtaming kadakuada a siuumiso, mabalin a masigurado dagiti Kristiano a panglakayen a dagiti kararua a malmaldaangan umawatda ti kasapulan a panangaywan.

Dagiti Panglakayen nga Addaan Nasursuruan a Dila

Nangnangruna a dagiti naespirituan a papastor addaanda koma ti “pannakaammo ken pannakaawat” tapno “maammuan[da] koma no kasano ti panangpapigsa kadagiti nabannogan.” (Jeremias 3:15; Isaias 50:4, Beck) Ngem no ti maysa a panglakayen ket saan a naannad, mabalin nga iti di ingaggagara pakaruennat’ rikna ti tao a malmaldaangan. Kas pangarigan, dagiti tallo a gagayyem ni Job ti naikuna a napanda “makipagrikna ken mangliwliwa kenkuana.” Ngem dagiti sasaoda, a natignay gaput’ di umiso a panangmatmat iti napagteng ken Job, nagserbida ketdi a ‘nangrumek’ kenkuana imbes a nangliwliwa kenkuana.​—Job 2:11; 8:1, 5, 6; 11:1, 13-19; 19:2.

Dagiti nadumaduma nga artikulo kadagiti publikasion ti Watch Tower ti nangibalabala kadagiti prinsipio a mabalin a maiyaplikar iti panangbalakad kadagiti indibidual.b Kaaduan kadagiti panglakayen ti nangiyaplikaren ti kasta a material. Kaskasdi, iti dadduma a kaso ti panagsao dagiti di agpampanunot a panglakayen​—personal man dayta wenno kadagiti palawag​—nagbalinda a makadangran unay. Gapuna dagiti panglakayen saanda koma nga ‘agsao a sidadarasudos a kas kadagiti panagduyok ti kampilan’ no di ket iti ‘makapasalun-at a dila ti masirib.’ (Proverbio 12:18) No ti panglakayen panunotenna ti posible nga epekto ti komentona sakbay nga agsao, ti sasaona mabalinto a makapabang-ar. Gapuna, dakayo a panglakayen, nasiglatkay koma a dumngeg ken nabannayat nga agaramid ti konklusion no dikay pay ammo ti intero nga estoria.​—Proverbio 18:13.

No mangipakita ti pudpudno nga interes dagiti panglakayen kadagiti tattao a malmaldaangan, dagita nga indibidual mariknada a maay-ayatda ken maapresiarda. Ti kasta nga awan imutna nga ayat mabalin a tignayenna dagitoy nga indibidual a manglipat kadagiti aniaman a makapaupay a komento. (Santiago 3:2) Dagiti malmaldaangan a tattao masansan a malapunosdat’ rikna a nakabasol, ket isudat’ matulongan dagiti panglakayen a makagun-od ti natimbeng a panangmatmat kadagiti bambanag. Uray inton naaramid ti serioso a basol, ti naespirituan a panangaywan nga ipapaay dagiti panglakayen ti makatulong a ‘mangpaimbag ti napilay.’​—Hebreo 12:13.

No marikna dagiti agledleddaang a tattao a saan nga epektibo ti karkararagda, mabalin dagiti panglakayen ti makipagkararag a kaduada ken agpaay kadakuada. Babaen iti panagkadua a panangbasa kadagiti naibatay iti Biblia nga artikulo maipapan ti panagleddaang, mabalinan dagiti panglakayen a kasla ‘sapsapuan’ dagitoy nga indibidual kadagiti makapabang-ar a naespirituan a sasao. (Santiago 5:14, 15) Mabalin met a makatulong dagiti panglakayen iti maysa a lumlumdaang a mangala kadagiti Nainkasuratan nga addang a mangtaming kadagiti aniaman a personal a dina pakipagkinnaawatan iti maysa, no daytoy ket maysa a problema. (Idiligyo ti Mateo 5:23, 24; 18:15-17.) Masansan, dagita a supsuppiat, nangnangruna iti pamilia, isudat’ ramut ti panagleddaang.

Laglagipenyo a ti panagpaimbag alaennat’ nawadwad a panawen. Uray dagiti naayat a panangtulong ni Elcana ket saan a dagdagus a nangpaimbag ken ni Anna iti panagleddaangna. Dagiti mismo a karkararag ni Anna agraman dagiti pammasiguro ti nangato a padi ti nangiturong iti iyuungarna iti kamaudiananna. (1 Samuel 1:12-18) Gapuna, naanuskay koma no nabannayat ti ilalaingna. Siempre, dagiti panglakayen iti kaaduan saanda a doktor ket gapu itoy mabalin makitada a dagiti tulong a maipapaayda ket limitado iti dadduma a kaso. Isuda, agraman miembro ti pamilia ti tao a maleddaangan, mabalin a kasapulan ti panangparegtada kenkuana a biruken ti propesional a tulong. No kasapulan pay, dagiti panglakayen wenno miembro ti pamilia ilawlawagda a naimbag iti asinoman a propesional ti kinapateg ti panangrespeto iti narelihiusuan a pammati daydiay agledleddaang.

Agingga iti baro a lubong ti Dios, awan asinoman ti maaddaan perpekto a pisikal, mental, wenno emosional a salun-at. Kabayatanna, asinoman a Kristiano a makapukaw ti rag-ona gaput’ panagleddaang mapapigsa saan laeng a manipud iti kongregasion Kristiano ngem kasta met manipud nailangitan nga Amatayo, “a mangliwliwa kadagiti agledleddaang.”​—2 Corinto 7:6, New American Standard Bible.

[Dagiti Footnote]

[Kahon iti panid 29]

NO KASANOT’ MAKALIWLIWA A PANAGSAO

□ AGIMDENG A NAIMBAG​—Babaen kadagiti makaawat a salsaludsod ‘gutugoten’ ti rikrikna ti puso ti tao. Nasiglatkay koma a dumngeg ken nabannayat a makagteng kadagiti aniaman a konklusion sakbay a maalayo ti intero a ladawanna.​—Proverbio 20:5; 18:13.

□ IPAKITA TI EMPATIA​—Ti “pannakipagrikna” rebbeng a kumuyog iti ‘kinadungngo’ bayat a padpadasenyo ti makipagrikna iti daydiay agledleddaang. ‘Makipagsangitkayo kadagiti agsangit.’​—1 Pedro 3:8; Roma 12:15.

□ AGITUREDKAY TI MABAYAG​—Mabalin a kasapulan dagiti maulit-ulit a pannakipatpatang, gapuna masapul nga aganuskayo. Lipatenyo ti “nadursok a sasao” a mabalin maisao dagiti agledleddaang gaput’ pannakapaayna.​—Job 6:3.

□ MANGPABILEG KADAGITI SASAO​—Tulonganyo daydiay agledleddaang a makita dagiti naimbag a kualidadna. Mangted kadagiti espesipiko a komendasion. Ipakita a dagiti problema, dagiti napalabas a dakes a kapkapadasan, wenno dagiti biddut saanna nga ikeddeng ti personal a pateg ti maysa. Ilawlawagyo no apay a ti Dios ti mangayat ken mangdungngo kenkuana.​—Job 16:5.