SAMUEL
[Nagan ti Dios].
Nalatak a mammadto (Ara 3:24; 13:20), nabayagen a bigbigbigen ti kaaduan nga isu ti nangisurat kadagiti libro ti Biblia nga Uk-ukom, Ruth, ken maysa a paset ti Umuna a Samuel. (Idiligyo ti 1Sm 10:25; 1Cr 29:29.) Ti amana a ni Elcana ket Levita a kameng dagiti di papadi a Cohatita. (1Cr 6:27, 28, 33-38) Naaddaan ni Samuel iti tallo a kakabsat a lallaki ken dua a kakabsat a babbai.—1Sm 2:21.
Sakbay ti pannakayinaw ni Samuel, inkari ni inana nga Anna nga isu agserbi ken Jehova kas maysa a Nazareo (1Sm 1:11), gapuna naipan iti tabernakulo idiay Silo kalpasan ti pannakapusotna (nalabit iti edad a di nakurkurang ngem tallo a tawen; idiligyo ti 2Cr 31:16) ket naibati sadiay iti aywan ni Nangato a Padi nga Eli. (1Sm 1:24-28) Ngarud ni Samuel, a nabariksan iti efod a lienso, ‘nagserbi ken Jehova’ kas maysa nga ubing. Tinawen a sinarungkaran ni inana ken inyeganna iti baro nga awan manggasna a lambon. (1Sm 2:18, 19) Bayat ti idadakkelna, nagbalin ni Samuel nga “ad-adda a pagay-ayat agpadpada iti panangmatmat ni Jehova ken panangmatmat dagiti tattao.”—1Sm 2:26.
Agbalin a Mammadto iti Nasapa nga Edad. Iti rabii, maturog idi ni Samuel “iti templo ni Jehova, nga ayan ti lakasa ti Dios,” ket agparang a ti umuna nga annongenna iti bigat isu ti pananglukat ‘kadagiti ruangan ti balay ni Jehova.’ (1Sm 3:3, 15) Nalawag a ti sasao “nga ayan ti lakasa ti Dios” agaplikar iti disso ti tabernakulo ket saan koma a tarusan nga ipaspasimudaagna a naturog ni Samuel iti Kasasantuan. Kas maysa a di padi a Cohatita a Levita, saan a maikari a kumita iti Lakasa wenno iti aniaman kadagiti sabali pay a sagrado nga alikamen iti uneg ti santuario. (Nu 4:17-20) Ti laeng paset ti balay ni Jehova a mabalin a mastrek ni Samuel isu ti paraangan ti tabernakulo. Gapuna, linuktanna la ketdi dagiti ruangan nga agturong iti paraangan, ket idiay la ketdi ti nagturturoganna. Bayat ti panawen a ti tabernakulo permanente nga adda idiay Silo, nalabit adda nadumaduma a benneg a naibangon iti dayta, ket maysa kadagitoy ti mabalin a nagpaay kas pagturogan ni Samuel.
Iti maysa a rabii, idi nakaiddan, nangngeg ni Samuel ti maysa a timek a mangaw-awag kenkuana iti naganna. Gapu ta impagarupna a ni Nangato a Padi nga Eli ti agsasao, nagtaray tapno kitaenna. Kalpasan a napasamak daytoy iti namitlo, natarusan ni Eli a ni Jehova aw-awaganna ni Samuel ket ni Eli binilinna ni Samuel maitunos iti dayta. Idin ni Jehova impakaammona ken Samuel ti panangukomna iti balay ni Eli. Gapu ta sibubuteng, saan nga imbaga ni Samuel ti aniaman nga impormasion maipapan iti sao ni Jehova agingga a kiniddaw ni Eli ti panangibagana. Kasta ti panangrugi ti panagipadto a trabaho ni Samuel, ket idi agangay naammuan ti intero nga Israel a pudno nga isu ket mammadto ni Jehova.—1Sm 3:2-21.
Idauluanna ti Israel iti Pudno a Panagdaydayaw. Nasurok a 20 a tawen kalpasanna, sigun iti pammagbaga ni Samuel, pinanawan dagiti Israelita ti idolatroso a panagdaydayaw ket nangrugida a nagserbi ken Jehova laeng. Idi agangay, pinaguummong ni Samuel dagiti Israelita idiay Mizpa. Ginundawayan dagiti Filisteo daytoy a kasasaad, ket rimmautda. Nagbuteng dagiti annak ti Israel, ket kiniddawda nga umasug ni Samuel ken Jehova maipaay iti tulong. Inaramidna ti kasta ken nangidaton met iti agsussuso a kordero kas sakripisio. (1Sm 7:2-9) Siempre, kas maysa a di padi a Cohatita a Levita, saan a naautorisaran ni Samuel nga agannong iti altar ti santuario (Nu 18:2, 3, 6, 7), ket awan ti nailanad nga inaramidna ti kasta uray kaanoman. Nupay kasta, kas pannakabagi ken mammadto ni Jehova, mabalinna ti agisakripisio iti sabsabali a lugar kas panagtungpal iti bilin ti Dios, a kas iti inaramid da Gideon (Uk 6:25-28) ken Elias. (1Ar 18:36-38) Sinungbatan ni Jehova ti kararag ni Samuel, a riniribukna dagiti Filisteo ket iti kasta naan-anay a pinagballigina dagiti Israelita. Kas panglaglagip iti daytoy, nangisaad ni Samuel iti maysa a bato iti nagbaetan ti Mizpa ken Jesana ket inawaganna dayta iti Ebenezer (kaipapananna ti “Bato ti Tulong”). (1Sm 7:10-12) Awan duadua a manipud kadagiti samsam iti daytoy ken iti dadduma pay a gubat, nangilasin ni Samuel iti bambanag kas nasantuan tapno pangtaginayon iti tabernakulo.—1Cr 26:27, 28.
Ti al-aldaw ni Samuel nangyeg kadagiti kanayonan a pannakabaliktad ti paspasamak kadagiti Filisteo (1Sm 7:13, 14) ket nagbalin dayta a periodo a napnuan kadagiti naisangsangayan a rambak ti Paskua. (2Cr 35:18) Agparang a nangbalabala met ni Samuel iti maysa nga urnos maipaay kadagiti Levita nga agay-aywan iti ruangan, ket ti inyurnosna mabalin a nagserbi a pakaibatayan ti organisasion nga impatungpal ni David. (1Cr 9:22) Manipud pagtaenganna idiay Rama iti nakabambantay a rehion ti Efraim, tinawen a rinikus ni Samuel ti Bethel, Gilgal, ken Mizpa, nga inukomna ti Israel kadagitoy amin a lugar. (1Sm 7:15-17) Pulos a saanna nga inabuso ti saadna. Awan pakababalawan ti rekordna. (1Sm 12:2-5) Ngem ti annakna, da Joel ken Abias, binallikugda ti hustisia.—1Sm 8:2, 3.
Pulotanna ni Saul Kas Ari. Gapu iti di kinamatalek ti annak ni Samuel, a nabuyogan iti pangta ti gubat kadagiti Ammonita, natignay dagiti lallakay ti Israel nga agkiddaw ken Samuel a mangdutok iti ari a mangituray kadakuada. (1Sm 8:4, 5; 12:12) Ti sungbat ni Jehova iti kararag ni Samuel maipapan iti daytoy ket, numan pay ti kiddaw dagiti umili impakitana ti kaawan pammati iti kinaari ni Jehova, rumbeng latta nga umannugot iti dayta ti mammadto ket balakadanna ida no ania ti ramanen ti nainkalintegan a karbengan ti ari. Nupay impakaammo ni Samuel a ti monarkia mangibunga iti pannakapukaw ti sumagmamano a wayawaya, kaskasdi nga impapilit dagiti umili a maaddaanda iti ari. Kalpasan a pinapanaw ni Samuel dagiti tattao ti Israel, inturong ni Jehova ti bambanag, iti kasta ni Samuel pinulotanna ti Benjamita a ni Saul kas ari. (1Sm 8:6–10:1) Kalpasan dayta, inyurnos ni Samuel nga aguummong dagiti Israelita idiay Mizpa, ket sadiay naituding ni Saul kas ari babaen iti panagbibinnunot. (1Sm 10:17-24) Nagsao manen ni Samuel maipapan iti nainkalintegan a karbengan ti kinaari, ket nangaramid met iti naisurat a rekord dayta.—1Sm 10:25.
Kalpasan ti panagballigi ni Saul maibusor kadagiti Ammonita, imbilin ni Samuel nga umay dagiti Israelita idiay Gilgal tapno pabaruenda ti panangpatalgedda iti kinaari. Iti dayta nga okasion, rinepaso ni Samuel ti bukodna a rekord, kasta met ti napalabas a pakasaritaan ti Israel, ket impakitana a tapno mataginayon ti anamong ti Dios, ti ari ken dagiti umili kasapulan nga agtulnogda ken Jehova. Tapno maipaganetget kadakuada ti kinaserioso ti pananglaksidda ken Jehova kas Ari, inkararag ni Samuel a dumteng ti nagurruod a bagyo uray saanna a panawen. Ti panangsungbat ni Jehova iti dayta a dawat tinignayna dagiti umili a mangbigbig iti nadagsen a salungasingda.—1Sm 11:14–12:25.
Iti dua a gundaway kalpasan dayta, ni Samuel kasapulan idi a tubngarenna ni Saul gapu iti panagsukirna iti bilin ti Dios. Iti daydi damo a gundaway, impakaammo ni Samuel a saan nga agpaut ti kinaari ni Saul agsipud ta sidudursok nga inaramidnan ti panagisakripisio imbes nga aguray kas iti naibilin kenkuana. (1Sm 13:10-14) Ti pananglaksid ni Jehova ken Saul a mismo kas ari isu ti maikadua a mangkondenar a mensahe nga impakaammo ni Samuel ken Saul gapu ta sisusukir a tinaginayonna a sibibiag ni Ari Agag ken ti kasasayaatan iti arban ken pangen dagiti Amalekita. Maitunos iti pakaasi ni Saul, kadua ni Samuel a nagparang iti sanguanan dagiti lallakay ti Israel ken dagiti umili. Kalpasan dayta, imbilin ni Samuel a maiyeg kenkuana ni Agag ket “tinagbatagbatna a rinangrangkay . . . iti sango ni Jehova idiay Gilgal.”—1Sm 15:10-33.
Pulotanna ni David. Idi nagsina dagitoy a dua a lallaki, awanen panagkaduada iti uray kaano. Nupay kasta, nagledleddaang ni Samuel gapu ken Saul. Ngem sininga ni Jehova a Dios ti panagleddaangna, ket binilinna a mapan idiay Betlehem tapno pulotanna ti maysa kadagiti annak ni Jesse kas masakbayan nga ari ti Israel. Tapno maliklikan ti aniaman a panagatap ni Saul a mabalin nga agbanag iti ipapatay ni Samuel, imbilin ni Jehova a mangitugot ni Samuel iti baka nga isakripisiona. Nagpigerger dagiti lallakay ti Betlehem ta nalabit nagamakda a di la ket ta immay ni Samuel a mangtubngar wenno mangdusa iti dakes nga aramid. Ngem impasiguradona kadakuada a talna ti kaipapanan ti iyaayna, ket kalpasanna inyurnosna a makiraman ni Jesse ken ti annakna iti pannangan iti sakripisio. Yantangay napagsiddaaw iti langa ni Eliab nga inauna ni Jesse, inkalintegan ni Samuel a sigurado a daytoy la ketdi nga anak ti pili ni Jehova maipaay iti kinaari. Ngem saan a ni Eliab wenno uray ti asinoman kadagiti dadduma pay nga innem nga annak ni Jesse nga adda idi ti pinili ni Jehova. Gapuna, iti panangipilit ni Samuel, ti inaudian nga anak a ni David ket napaayaban manipud panangipastor kadagiti karnero, ket kalpasanna iti panangibilin ni Jehova, ni Samuel pinulotanna ni David iti tengnga ti kakabsatna.—1Sm 15:34–16:13.
Idi agangay, kalpasan ti sumagmamano a pananggandat ni Ari Saul iti biagna, ni David nagkamang ken Samuel idiay Rama. Kalpasanna, dagitoy a dua a lallaki napanda idiay Naiot, ket ni David nagtalinaed sadiay agingga a ni Saul ti mismo nga immay mangsapulen kenkuana. (1Sm 19:18–20:1) Bayat ti tiempo a mapengpengdan pay laeng ni David gapu ken Saul, “natay ni Samuel; ket naguummong a sangsangkamaysa ti intero nga Israel ket dinung-awanda ket intabonda iti balayna idiay Rama.” (1Sm 25:1) Iti kasta, natay ni Samuel kas naanamongan nga adipen ni Jehova a Dios kalpasan ti matalek a panagserbi iti intero a panagbiagna. (Sal 99:6; Jer 15:1; Heb 11:32) Imparangarangna ti napinget a panangtungpal iti rebbengenna (1Sm 16:6, 11), debosion iti pudno a panagdaydayaw (1Sm 7:3-6), kinamapagtalkan kadagiti pannakilangenna (1Sm 12:3), kasta met ti kinatured ken kinatibker iti panangipakaammo ken panangitandudona kadagiti panangukom ken pangngeddeng ni Jehova (1Sm 10:24; 13:13; 15:32, 33).
Maipapan iti salaysay iti panagkiddaw ni Saul iti mannakiuman iti espiritu idiay En-dor a paruarenna ni Samuel maipaay kenkuana, kitaenyo ti SAUL Num. 1.