KINAULBOD

Ti kasungani ti kinapudno. Ti panagulbod gagangay a ramanenna ti panangibaga iti di umiso a banag iti maysa a persona nga addaan karbengan a mangammo iti kinapudno, ket maaramid dayta tapno maallilaw wenno madangran daytoy a persona wenno ti sabali. Ti kinaulbod saan a kanayon a berbal. Mabalin a maiparangarang met dayta babaen iti tignay, kayatna a sawen, mabalin a ti maysa a persona agbibiag iti kinaulbod. Ti Hebreo a berbo a mangipamatmat iti panagsao iti saan a pudno ket ka·zavʹ. (Pr 14:5) Ti sabali pay a Hebreo a berbo a sha·qarʹ kaipapananna ti “makilangen wenno agtignay a siuulbod,” ket ti nombre a pormana naipatarus kas “kinaulbod; allilaw.” (Le 19:11; Sal 44:17; Le 19:12; Isa 57:4; Sal 33:17) Ti Hebreo a shawʼ, no dadduma naipatarus kas “di kinapudno; kinaulbod,” kangrunaanna a tumukoy iti maysa a banag nga awanan pateg wenno ubbaw. (Sal 12:2; De 5:20; Sal 60:11; 89:47; Zac 10:2) Ti Hebreo a berbo a ka·chashʹ (mangallilaw) nabatad nga addaan iti pamunganayan a kaipapanan a “makapaupay.” (Le 19:11; Os 9:2) Ti Griego a termino a pseuʹdos ken dagiti nainaig a sao adda pakainaiganda iti panagulbod ken kinaulbod.

Ti ama, wenno namunganay, iti panagulbod isu ni Satanas a Diablo. (Jn 8:44) Ti panagulbod ni Satanas nayallatiw iti kaunaan a babai a ni Eva babaen iti maysa a serpiente, idi agangay dayta ti nakaigapuan ti ipapatay ni Eva ken ti asawana a ni Adan. (Ge 3:1-5, 16-19) Ti ramut dayta a damo a panagulbod ket panagimbubukodan ken dakes a tarigagay. Naaramid dayta tapno ti ayat ken panagtulnog ti umuna a natauan a pagassawaan maiturong iti daydiay managulbod, a nangiparang iti bagina kas anghel ti lawag, maysa kampay idi a managparabur. (Idiligyo ti 2Co 11:14.) Ti amin a sabsabali pay a dakes ti motibona a kinaulbod a naisawang sipud daydi a tiempo ket mangyanninaw met ti panagimbubukodan ken dakes a tarigagay. Agisawang ti tattao iti kinaulbod tapno malisianda ti maiparbeng a dusa, tapno magunggonaanda nupay agsagaba ti sabsabali, ken tapno magun-odda wenno mataginayonda ti sumagmamano a pagsayaatan, namaterialan a gunggona, wenno pammadayaw ti tattao.

Ad-adda a nadagsen dagiti narelihiosuan a kinaulbod, yantangay pinagpeggadda ti masanguanan a biag ti tattao a naallilaw kadagita. Kinuna ni Jesu-Kristo: “Asikayo pay, eskriba ken Fariseo, a managinsisingpet! agsipud ta ballasiwenyo ti baybay ken ti namaga a daga tapno aramidenyo ti maysa a proselita, ket inton agbalinen a kasta pagbalinenyo nga agpaay iti Gehenna a mamindua nga ad-adda ngem iti bagbagiyo.” (Mt 23:15) No ti kinapudno ti Dios masuktan iti “ulbod”​—ti kinaulbod ti idolatria​—ti maysa a tao agbalin a managaramid iti banag a nakababain ken nakadakdakes.​—Ro 1:24-32.

Iti kaso dagiti narelihiosuan a panguluen ti Judaismo idi tiempo ti naindagaan a ministerio ni Jesus, naipakita ti mabalin a mapasamak no ti maysa panawanna ti kinapudno. Ginandatda a papatayen ni Jesus. Kalpasanna, idi napagungar, pinasuksokanda dagiti soldado a nangbantay iti tanem tapno mailemmengda ti kinapudno ken maisaknapda ti kinaulbod maipapan iti panagpukaw ti bagi ni Jesus.​—Mt 12:14; 27:1, 2, 62-65; 28:11-15; Mr 14:1; Lu 20:19.

Ni Jehova a Dios saanna a mabalin ti agulbod (Nu 23:19; Heb 6:13-18), ket kagurana ti “ulbod a dila.” (Pr 6:16-19) Iti lintegna kadagiti Israelita, naikalikagum a masubadan dagiti pannakadangran nga imbunga ti panangallilaw wenno panagulbod nga addaan dakes a motibo. (Le 6:2-7; 19:11, 12) Ket ti tao a mangidatag iti ulbod a pammaneknek umawat iti pannusa a tinarigagayanna a maipalak-am iti sabali babaen kadagiti panagulbodna. (De 19:15-21) Saan a nagbalbaliw ti panangmatmat ti Dios iti panagulbod nga addaan dakes a motibo, kas naipakita iti Linteg. Dagidiay agtarigagay a manggun-od iti anamong ti Dios saanda nga iyugali ti panagulbod. (Sal 5:6; Pr 20:19; Col 3:9, 10; 1Ti 3:11; Apo 21:8, 27; 22:15) Saan a mabalin nga agbiagda iti kinaulbod, a kunaenda nga ay-ayatenda ti Dios idinto ta gurguraenda ti kabsatda. (1Jn 4:20, 21) Gapu ta nagulbodda iti nasantuan nga espiritu, napapatay ni Ananias ken ti asawana.​—Ara 5:1-11.

Nupay kasta, dagiti tattao a mailaw-an nga agsao iti ulbod saan nga automatiko a makaaramidda iti di mapakawan a basol. Iti kaso ni Pedro, a namitlo a nangilibak ken Jesus, naipakita a no pudpudno nga agbabawi ti maysa a tao, isu pakawanen ti Dios.​—Mt 26:69-75.

Nupay ti dakes ti motibona a panagulbod nalawag a nakondenar iti Biblia, saanna a kayat a sawen daytoy a ti maysa a tao obligado a mangipalgak iti pudno nga impormasion kadagiti tattao a saan a maiparbeng nga umawat iti dayta. Imbalakad ni Jesu-Kristo: “Dikay ited kadagiti aso no ania ti nasantuan, dikay met ipuruak dagiti perlasyo iti sanguanan dagiti baboy, tapno saanda a pulos payatpayaten ida iti baba dagiti sakada ket agbueltada ken pisangpisangendakayo.” (Mt 7:6) Dayta ti makagapu no apay nga adda dagiti gundaway a nagkedked ni Jesus a mangipaay iti kompleto nga impormasion wenno direkta a sungbat iti sumagmamano a saludsod no adda di nasayaat nga ibunga ti panangsungbatna kadagita. (Mt 15:1-6; 21:23-27; Jn 7:3-10) Nabatad a kasta met laeng koma a panangmatmattayo iti inaramid da Abraham, Isaac, Rahab, ken Eliseo a panangtikaw wenno panangikedked iti intero a detalye kadagiti di managdaydayaw ken Jehova.​—Ge 12:10-19; kap 20; 26:1-10; Jos 2:1-6; San 2:25; 2Ar 6:11-23.

Ni Jehova a Dios palubosanna nga ‘agtignay ti biddut’ kadagiti tattao a mangpili iti ulbod “tapno patienda ti kinaulbod” imbes a ti naimbag a damag maipapan ken Jesu-Kristo. (2Te 2:9-12) Naiparangarang daytoy a prinsipio iti napasamak iti kaso ti Israelita nga Ari Acab, adu a siglo sakbayna. Dagiti naulbod a mammadto impasiguradoda ken Acab nga agballigi iti gubat maibusor iti Ramot-galaad, idinto ta ti mammadto ni Jehova a ni Mikaias impadtona ti didigra. Kas naipalgak ken Mikaias iti sirmata, impalubos ni Jehova a ti maysa nga espiritu a parsua agbalin a “makaallilaw nga espiritu” iti ngiwat dagiti mammadto ni Acab. Kayatna a sawen, daytoy nga espiritu a parsua inaramatna ti pannakabalinna tapno sawenda saan a ti kinapudno no di ket no ania ti kayatda a mismo nga ibaga ken ti kayat a denggen ni Acab manipud kadakuada. Nupay napakdaaran a nasaksakbay, kinaykayat ni Acab ti paallilaw kadagiti panagulbodda ket napukawna ti biagna gapu iti dayta.​—1Ar 22:1-38; 2Cr 18.