KUARTA
Banag a maar-aramat kas pagbayad. Idi un-unana, masansan a maaramat dagiti dinguen kas banag a maisubor, kayatna a sawen, maisukat iti maysa a banag ken nabatad a dayta ti kaunaan a pamay-an iti maysa a transaksion ti negosio. Ipasimudaag daytoy ti kinapudno a ti Latin a sao maipaay iti kuarta (pecunia) ket naadaw iti pecus, a kaipapananna ti “bakbaka.” Nupay kasta, saan a kanayon a kombeniente a pagbayad dagiti dinguen (Ge 47:17) ken abasto a taraon (1Ar 5:10, 11). Gapuna, idi agangay nausar dagiti metal kas iti balitok ken pirak. Sipud pay idi tiempo ni Abraham, naaramaten kas kuarta dagiti agkakapateg a metal. Ngem saan a daytoy ti kadawyan a kuarta a sinsilio. Dagita ket pirak ken balitok, awan duadua a nasukog kas nalaka a maawit a barra, singsing, pulseras, wenno dadduma pay a kadawyan a sukog nga addaan iti espesipiko a dagsen. (Idiligyo ti Ge 24:22; Jos 7:21.) Ti gagangay a Hebreo a termino a naipatarus a “kuarta” literal a kaipapananna ti “pirak.” (Ge 17:12, Rbi8 ftn) Masansan a dagitoy a metal a banag ket tinimbang dagiti nainaig nga indibidual no maaramid ti panagbayad.—Ge 23:15, 16; Jer 32:10.
Yantangay dagiti saritaan iti negosio ramanenda ti panagtimbang, dagiti pangawag iti dagsen ket awag met kadagiti kuarta. (Kitaenyo ti DAGSEN KEN SUKAT.) Kadagiti Israelita, adda lima a kangrunaan a nakabingbingayan ti kuarta: ti gera, kagudua a siklo (beka), siklo, mina (mane), ken talento. (Ex 25:39; 30:13; 38:25, 26; 1Ar 10:17; Eze 45:12; kitaenyo ti GERA; MINA; SIKLO; talento.) Ti panagkakanaig dagitoy ken ti kaibatogan nga agdama a gatadda ket nailanad iti baba. (Nagduduma ti gatad ti balitok ken ti pirak iti naglabas a tawtawen. Iti daytoy a publikasion, ti balitok kalalainganna a napattapatta iti $350.00 kada troy nga onsa ket ti pirak iti $6.00 kada troy nga onsa; nupay kasta, ti kadaanan a ratio ti balitok iti pirak ket naibilang a 13 iti kada 1.)
—
—
Balitok
Pirak
1 gera
= 1⁄20 siklo
$6.42
$.11
1 beka
= 10 gera
$64.23
$1.10
1 siklo
= 2 beka
$128.45
$2.20
1 mina
= 50 siklo
$6,422.50
$110.10
1 talento
= 60 mina
$385,350.00
$6,606.00
Saan a masinunuo ti espesipiko a gatad ti “kapisi a kuarta” (Heb., qesi·tahʹ) a nadakamat iti Genesis 33:19; Josue 24:32; ken Job 42:11. Saan met a masigurado ti gatad ti pim. Mabalin nga agarup dua a kakatlo dayta ti maysa a siklo.—1Sm 13:21; kitaenyo ti PIM.
Dagiti Sinsilio iti Hebreo a Kasuratan. Kadawyan a maikunkuna a dagiti immuna a sinsilio napataud idi agarup 700 K.K.P. Mabalin a damo a nagaramat dagiti Israelita kadagiti sinsilio iti mismo a dagada kalpasan ti isusublida manipud pannakaidestiero idiay Babilonia. Dagiti libro ti Biblia kalpasan ti pannakaidestiero dakamatenda ti darik ti Persia (1Cr 29:7; Esd 8:27) ken dagiti drakma (Heb., dar·kemoh·nimʹ), a kadawyan a maibilang a katupag ti darik. (Esd 2:69; Ne 7:70-72) Ti balitok a darik ti Persia agdagsen iti 8.4 g (0.27 oz t) ket ngarud iti agdama nagatadan iti $94.50.—Kitaenyo ti DARIK; DRAKMA.
Ti Kuarta Idi Panawen ti Kristiano a Kasuratan. Dagiti sinsilio nga espesipiko a nadakamat iti Kristiano a Griego a Kasuratan ket lepton (Judio), quadrans (Romano), assarion (Romano ken probinsia), denario (Romano), drakma (Griego), didrakma (Griego), ken ti estater (Griego; imbilang ti adu nga isu ti tetradrakma ti Antioquia wenno Tiro). (Mt 5:26; 10:29; 17:24, 27; 20:10; Mr 12:42; Lu 12:6, 59; 15:8; 21:2, Int; kitaenyo ti DENARIO; ESTATER.) Ti daddadakkel a gatad ti kuarta a pagaammo kas mina ken talento ket dagsen, saan a sinsilio. (Mt 18:24; Lu 19:13-25) Ti sumaganad a tsart ipakitana ti panagkakanaig ti nagduduma a yunit ti kuarta ken tupaganna dagitoy kadagiti agdama a pattapatta a balor.
—
—
Agdama a Gatad
1 lepton (gambang wenno bronse)
= 1⁄2 quadrans
$.006
1 quadrans (gambang wenno bronse)
= 2 lepton
$.012
1 as (assarion) (gambang wenno bronse)
= 4 quadrans
$.046
1 denario (pirak)
= 16 as
$.74
1 drakma (pirak)
=
$.65
1 didrakma (pirak)
= 2 drakma
$1.31
1 tetradrakma*
= 4 drakma
$2.62
1 mina (pirak)
= 100 drakma
$65.40
1 talento (pirak)
= 60 minas
$3,924.00
1 talento (balitok)
=
$228,900.00
* Naipagarup nga isu met laeng ti estater (pirak)
Gatadna. Dagiti agdama a balor maipaay iti kadaanan a kuarta saanda a maipakita ti pudpudno a pateg dagita. Nupay kasta, mangipaay ti Biblia iti pasimudaag iti gatad dagiti kuarta ket makatulong daytoy iti panangtarus kadagiti balorda idi nagkauna a tiempo. Bayat ti ministerio ni Jesus ditoy daga, dagiti trabahador iti talon kadawyan nga immawatda iti maysa a denario maipaay iti 12-oras a panagtrabaho iti maysa nga aldaw. (Mt 20:2) Mabalin nga ipapan nga agarup kasta met laeng ti tangdan idi panawen ti Hebreo a Kasuratan. No agpayso a kasta, maysa a siklo a pirak ti katupag ti tallo-aldaw a tangdan.
Ti gatad ti maysa nga adipen ket 30 a siklo a pirak (nalabit tangdan iti 90 nga aldaw). (Ex 21:32; idiligyo ti Le 27:2-7.) Ni Oseas a mammadto gimmatang iti maysa a babai babaen ti 15 a kapisi ti pirak ken maysa ket kagudua a homer (15 efa) ti sebada. Nalabit daytoy ti intero a gatad ti maysa nga adipen. No agpayso a kasta, ti maysa nga efa (22 L; 20 namaga a qt) a sebada agpateg idi iti maysa a siklo.—Os 3:2.
No tiempo ti kinakirang, ngumato unay dagiti gatad ti gagatangen. Ti 80 a kapisi ti pirak (tangdan iti a. 240 nga aldaw) nalabit makagatang idi iti walo a homer (1,760 L; 50 bu) a sebada. Ngem bayat ti pannakalakub, dayta a gatad makagatang laeng iti nakuttong nga ulo ti asno, maysa nga animal a di maikanatad a pagtaraon sigun iti pammilin ti Mosaiko a Linteg.—2Ar 6:25; idiligyo ti Os 3:2.
Idi umuna a siglo K.P., ti dua a billit-tuleng aggatad iti maysa nga assarion (tangdan iti 45 a minuto), ket ti lima a billit-tuleng aggatad iti dua nga assarion. (Mt 10:29; Lu 12:6) Nababbaba pay ti gatad a nakita ni Jesus nga inkontribusion ti marigrigat a balo a babai maipaay iti templo, dua a lepton laeng (1 quadrans), wenno 1/64 ti maysa-aldaw a tangdan. Nupay kasta pinadayawan ni Kristo Jesus ti panangted daytoy a babai ket imbilangna a dakdakkel dayta ngem iti inted dagidiay nagidonar iti adu, agsipud ta inkontribusionna, saan a ti sangkapaset ti teddana, no di ket ti “isuamin nga adda kenkuana, ti intero a pagbiagna.” (Mr 12:42-44; Lu 21:2-4) Ti tinawen a buis iti templo a baybayadan dagiti Judio ket dua a drakma, wenno maysa a didrakma (agarup dua-aldaw a tangdan). (Mt 17:24) Yantangay ti maysa a drakma katupag ti agarup maysa-aldaw a tangdan, nainkalintegan a sagadan ti maysa a babai ti intero a balayna ken sigaganetget a birokenna ti napukaw a sinsilio a drakma.—Lu 15:8, 9.
Ni Judas Iscariote liniputanna ni Jesus maipaay iti 30 a kapisi a pirak, nabatad a gatad ti maysa nga adipen. (Mt 26:14-16, 47-50) Awan duadua a dagitoy a kapisi a pirak ket mabalin a siklo wenno sabali pay a sinsilio nga umasping ti gatadda. Ngem saan nga espesipiko a nadakamat iti salaysay no ania a kita dagita a sinsilio, malaksid a pirak dagita.
Agpada a Makagunggona ken Makadangran ti Kuarta. Ti kuarta ket salaknib iti panagbalin a nakurapay ken iti ibungana a rigat; tumulong dayta iti tattao tapno magun-odda dagiti kasapulan ken dagiti luho. (Idiligyo ti Ec 7:12; 10:19.) Gapu itoy, posible a ti maysa a tao mangrugi a pagtalkanna ti kuarta maipaay iti kinatalged ket malipatanna ti Namarsuana. (Idiligyo ti De 8:10-14.) “Ti ayat iti kuarta [iti literal, panagayat iti pirak] isu ti ramut dagiti amin a kita ti makadangran a bambanag, ket babaen ti panangragpat iti daytoy nga ayat nayaw-awan ti sumagmamano manipud iti pammati ket sinalputda ti intero a bagbagida iti adu nga ut-ot.” (1Ti 6:10) Gapu iti kuarta, dagiti tattao binallikugda ti hustisia, nagbalangkantisda, pimmatayda, liniputanda ti sabsabali, ken tiniritirda ti kinapudno.—De 16:19; 23:18; 27:25; Eze 22:12; Mt 26:14, 15; 28:11-15.
Iti sabali a bangir, anamongan ti Dios ti umiso a panangusar iti kuarta. (Lu 16:1-9) Karaman iti daytoy ti panagkontribusion maipaay iti pannakayadelantar ti nasin-aw a panagdaydayaw ken ti panangted iti namaterialan a tulong kadagidiay agkasapulan. (Idiligyo ti 2Cr 24:4-14; Ro 12:13; 1Jn 3:17, 18; kitaenyo ti KONTRIBUSION; SAGSAGUT TI ASI.) Nupay adu a nasayaat a bambanag ti maaramidan babaen iti kuarta, uray awan dayta magun-odan latta ti kapatgan a bambanag—naespirituan a taraon ken inumen, ken ti mismo nga agnanayon a biag.—Isa 55:1, 2; Apo 22:17.