Nagannak—Kasanoyo a ‘Mapabileg’ ti Pagtaenganyo?
“Gapu iti kinasirib mapatakder ti balay, ket gapu iti pannakaawat mapasingkedan.”—PROVERBIO 24:3.
1. Aniat’ maysa a nasken maipaay iti maysa a nabileg a pamilia?
MAYSA a nabiit pay a surbey ti nagsaludsod iti nasurok a 550 a propesional nga espisialista iti panangtulong kadagiti pamilia no ania a kababalin ti gagangay a masarakanda iti kaaduan kadagiti nabileg a pamilia. Iti ngato iti listaan ket: ti pannakisarita ken ti panagimdeng. Ti autor ti surbey, a ni Dolores Curran, inlawlawagna no apay: “Dayta ti enerhia a mangsungsungrod iti panaginnayan-ayat, ti panangted, panagririnnanud, ken panagpipinnatalged. No awan ti pudpudno a panagimdeng ken panagririnnanud iti bagbagitayo, ditayo makapagiinnammo iti maysa ken maysa. Agbalintayo a maysa a sangakabbalayan dagiti agkakakuarto a mangrikna imbes nga agtignay kadagiti pakasapulan iti maysa ken maysa.” Wen, ti sibubulos a komunikasion isu ti karayan ti biag wenno dara iti nabileg a pamilia.
2, 3. (a) Ania a parikut ti naammuan uray pay ti dadduma a pagtaengan a Kristiano? (b) Aniat’ ipanayag ti Proverbio 24:3, 4 a makatulong a mangibangon iti maysa a napigsa a pamilia? (c) Ania a salsaludsod ti kasapulannat’ sungbat?
2 Nupay kasta, ti kinakurang ti kinasinged, ti mabalin a maaddaan kadagiti nakalkaldaang a pagtungpalan. Kas pangarigan, maysa kadagiti sanga ti Watch Tower Society idiay Africa ti napagsaludsodan no apay a dadduma kadagiti agtutubo a Kristiano ket tallikudanda ti moralidad ti Biblia. “Ti kangrunaan a pagkapuyan a mainaig iti intero a parikut,” sigun iti sungbat, ket “saan a nagbalin dagiti nagannak a naimbag a managdengngeg ket saanda a kabaelan ti makirinnason kadagiti annakda. Nagadu kadagiti nagannak ti awanan ti pudpudno a nasinged a pannakirelasion kadagiti annakda.” Siempre, maysa laeng a paset iti parikut daytoy—nupay banag a napateg. Ti indibidual a panagtulnog ken nadiosan a debosion iti biang ti agtutubo, kas met laeng ti intunggal maysa, ti rebbeng nga umun-una. (Roma 14:12; 1 Timoteo 6:6) Usigenyo pay met, ti Proverbio 24:3, 4. Dayta ti mabasa: “Gapu iti kinasirib a mapatakder ti balay, ket gapu iti pannakaawat mapasingkedan. Ket gapu iti pannakaammo mapnodanto dagiti silsiled iti amin a napateg ken makaay-ayo a kinabaknang.”
3 Ngem kasano ti panangiyaplikaryo iti kinasirib, pannakaawat, ken pannakaammo tapno maragpatyo ti kasapulan nga emosional a kinasinged, nangnangruna kadagiti bumarito/bumalasitang? Kasanoyo a malikhkan ti di igaggagara a pannakapartuat kadagiti lapped iti komunikasion? (Idiligyo iti Proverbio 14:1, 12.) Kangrunaan iti isuamin, kasano ti panangibangonyo iti maysa a pamilia a natibker iti pudno a panagdayaw? Gapu kadagiti kaadu dagiti agkasapulan ti tiempo ken atensionyo, mabalin a pampanunotenyo no sadino ti pangrugianyo. Ti unuma a kualidad, ti kinasirib, ti makatulong kadakayo a mangisaad kadagiti rebbeng a maipangpangruna.
Sisisirib nga Ikeddeng dagiti Maipangpangruna
4. Aniat’ rebbeng koma a kangrunaan nga iyun-una ti Nakristianuan a pamilia?
4 “Ti panagbuteng ken Jehova isu ti pangrugian ti kinasirib,” insurat ti salmista. (Salmo 111:10) Ti mismo a makaay-ayo a panagbutengyo a mangsair iti Dios, agraman ti panangipangpangrunayo ti panagdayaw kenkuana ti nasken unay. Maysa nga ina inlawlawagna no kasano nga isu ken ni takayna sibaballigi a napadakkelda dagiti dua nga annakda a lallaki nga agserbi ken ni Jehova: “Pinunnomi dagiti biagmi iti kinapudno—ti ipapan kadagiti isuamin a kumbension, ti panagsagana nga agpaay ken itatabuno kadagiti gimong, ken ti panamagbalin a regular a paset ti panagbiagmi ti panagserbi iti tay-ak.” Innayon ni lakayna: “Ti kinapudno ket saan nga isut’ paset ti biagmi, dayta isut’ biagmi. Isuamin a dadduma ti agliklikmut iti dayta.” Ikabkabilyo met aya ti panagdayaw ken ni Jehova iti kangrunaan a panangipangpangruna iti pagtataenganyo?
5. Apay a ti kinatimbeng kasapulan dagiti nagannak a Kristiano?
5 Ti pannakiraman iti tay-ak ti ministerio kas maysa a pamilia ti mamagbalin kadakayo a nasingsinged, kaskasdi dagiti naisangsangayan a kasapulan dagiti annak kasapulanna ti panangikari iti pribado a panawenyo ken ti emosional a pigsayo. Gapuna, kasapulan ti kinatimbeng tapno maikeddeng no kasano kawadwad a panawen ti mabalinyo nga usaren iti panangaskasaba wenno kadagiti annongen ti kongregasion ken kasta met aywanan ti naespirituan, emosional, ken namaterialan a kasapulan ‘dagiti kabbalayyo met laeng.’ Masapul nga “adalenyo nga umuna ti pananginsayo ti nadiosan a debosion iti sangakabbalayan[yo] met laeng.” (1 Timoteo 5:4, 8) Tapno matulongan dagiti amma, nangnangruna, a maaddaan iti kasapulan a kinatimbeng iti nagbaetan dagiti obligasion ti pamilia ken kadagiti annongen a ministerial, ti Setiembre 15, 1959, a ruar ti The Watchtower ingunamgunamna: “Palubosanyo ti maiyanatop a kinadagsen a maipaay iti intereses ti mismo a pamiliayo. Siempre saan a namnamaen ni Jehova a Dios a ti tao ket usarenna amin a tiempona iti ar-aramid ti kongregasion, iti panangtulong kadagiti kakabsatna ken kakaarrubana a makagun-od ti pannakaisalakan, ket saanna a tamingen ti pannakaisalakan met ti mismo a sangakabbalayanna. Ti asawa ken annak ti maysa a tao isuda dagiti kangrunaan a responsabilidadna.”
6. Ania a peggad ti masapul a liklikan dagiti nagannak, ken kasano a maaramidan daytoy?
6 Daytoy a responsabilidad ket saan a nasken a maaywanan babaen ti panangbusbos ti adu nga oras a kadua dagiti annakyo no di ket babaen ti panangusaryo a naan-anay iti dayta a tiempo. Nakalkaldaang ta, dadduma a nagannak ti okupado unay a mangay-aywan kadagiti bambanag iti kongregasion, maysa a makakarit a trabaho, wenno dagiti material a bambanag, nga uray pay no kaduada dagiti annakda, ti is-isipda ket adda iti sabali a banag. Kalpasan laeng ti maysa a trahedia ti pamilia sadanto mabigbig ti pannakasapul a mangtingiting manen kadagiti ipangpangrunada. “Ti sirib nga aggapu sadi ngato rasonable, sisasagana nga agtulnog.” (Santiago 3:17) Ti kasta a nailangitan a kinasirib ti makatulong kadakayo a mangbingaybingay iti tiempoyo ken ti emosional a pannakairamanyo a siuumiso tapno pagtulnogan amin a bilbilin ni Jehova.
Ti Pagbaot ken Panangtubngar Mangted Kinasirib
7. Kasano a maiyaplikar a siepektibo ti Proverbio 29:15?
7 Ti kinainget a maipaay kadagiti nalinteg a prinsipio, ti panangiparangarang ti kinamanangngaasi, ibagana kadagiti annakyo nga ipatpategyo ida. Ti kinalulok pataudenna nga agpadpada ti kinaawan talged dagiti ubbing ken ti kinadelingkuente. “Ti pagbaot ken panangtubngar itdenda ti kinasirib.” (Proverbio 29:15; 22:15) Tapno agbalin nga epektibo “ti pagbaot ken panangtubngar” ti masapul a mapakuyogan iti ayat. Ti disiplina a maiyaplikar a di nainkalintegan wenno iti pudot ti ulo ti mabalin a mangdadael ti nakem ti maysa nga ubing. “Amma, saanyo a sursuronen dagiti annakyo, di la ket ta maupay ti nakemda.” (Colosas 3:21) Ti “pagbaot” ti pannursuro ramanenna dagiti maiyanatop a dusa, ngem no mangaramidkayo kadagiti di nainkalintegan a bilbilin, agbalin nga aglablabes ti panangbabalawna, ken ibabainyo ti ubing, dayta ket di umiso a panangusar iti daytoy a “pagbaot” ket mabalin a dayta ti mangdadael iti talek ti maysa nga ubing agpadpada iti bagina ken kadakayo. Isu mabalin a “maupay ti nakemna.”
8. Ilawlawagyo no apay a ti “panangtubngar” kaipapananna saan laeng a ti panangdusa?
8 Ngem agpadpada a ti “pagbaot ken panangtubngar” ket kasapulanda. Ti panangtubngar kasapulanna ti ad-adda pay ngem ti panangdusa; ramanen dayta ti panangidatag kadagiti bambanag a mangkumbinsir iti sabali a tao.a Ti sao a Hebreo maipaay iti “panangtubngar” ket naipaulog met kas ‘pangsumbra nga argumento.’ (Salmo 38:14) Gapuna, ti pudpudno a kaipapanan ti panangtubngar isut’ panagbalin a situtulok ken kabaelanna nga iparang dagiti kinapudno tapno makita ti maysa nga ubing dagiti rason ti panagtignayyo. Dagiti publikasion ti Watchtower Society ti naglaon kadagiti materiales, dadduma naisuratda a nangnangruna nga agpaay kadagiti agtutubo, a makatulong kadakayo a mangiparang kadagiti nasin-aw a rason iti anakyo no apay a dagiti dadduma a kurso ket saanda nga umiso. Us-usarenyo met laeng aya a naan-anay dagita?
Ti Pannakaawat Pataudenna ti Pannakipagrikna
9. Ania ti pannakaawat, ken apay a daytat’ nagpateg?
9 Ti pannakaawat ket maysa met a banag a nasken iti laing a makikomunikar. Ti orihinal a Hebreo a sao ti naggapu iti maysa a ramut a sao a kaipapananna “pannakabigbig iti nagbaetan,” “ti panangilasin.” Daytoy natadem a pannakaawat ti mangsukisok iti uneg ti banag a nalawagen, ket gapu itoy dayta ti umas-asping iti pannakaawat, pannakipagrikna, ken panangngaasi.—1 Pedro 3:8.
10. Kasano a ti panangsukisok iti uneg ti nalawagen a kasasaad linapdanna ti panagaapa idi tiempo ti Biblia?
10 Ti maysa a pangarigan ti Biblia a mangipakpakita ti pateg ti pannakaawat ti naikur-it idiay Josue 22:9-34. Dagiti tribo da Reuben, Gad, ken kagudua ti Manasses, a naikkan kadagiti tawtawid a daga iti daya ti Karayan Jordan nangibangonda iti maysa a nagdakkelan nga altar idiay dagada. Dagiti dadduma a tribo, nga ibilbilangda daytoy kas apostasia, ti nagsagana a mangdusa iti nagparang kas maysa nga inggagara a panagsalungasing iti linteg ti Dios. (Levitico 17:8, 9) Sakbay ti panagtignayda, nangibaonda ti maysa a delegasion a makisarita kadagiti dua ket kagudua a tribo. (Proverbio 13:10) Ti diskusion ti nangipanayag a ti altar ket saan a naibangon a pagidatonan no di ket naibangon “gapu iti panagaluad.” Iti pannakaisinada manipud kadagiti dadduma a tribo babaen ti Karayan Jordan, maseknan unay dagiti dua ket kagudua a tribo maipapan iti posibilidad dagiti masanguanan a kaputotanda a maguped manipud iti panagdayaw ken ni Jehova. Ti altar ti agserbi kas maysa nga agtultuloy a panangipalagip, “maysa a pammaneknek,” nga isuda met ili ida ti Dios. Anian a panangbalbaliw ti inaramid daytoy a panangilawlawag! Maysa a nagpaiduma a lawag ti nagparang iti agarup kasla maysa a natured a panagbasol. Gaput’ “nabannayatda nga agpungtot” naawatan dagitoy dadduma a tribo ti pudno a kasasaad, ket daytoy ti namataud ti panagkikinnaawatanda.—Proverbio 14:29.
11. Kasano nga impakita ti maysa a naganak ti pannakaawat?
11 No rumsua dagiti parikut iti anakyo, padpadasenyo met laeng aya ti agbalin a mannakaawat? Kas pangarigan, maysa kadagiti annak a lallaki ti maysa a Nakristianuan a pagassawaan ti nangrugi a sumangpet manipud eskuelaan a ‘makapungtot iti lubong.’ “Dina ibagbaga no apay nga isu ti makapungtot,” inlawlawag ti ama. “Idi damo ti pagarupko isut’ managalsa laeng, ngem kalpasanna nadlawko nga isu ti nagbalin a naulimek no agsaludsodak iti maipapan iti eskuelaan. Ket, nagsaokami iti nakabaybayag, ket nasukalak a gapu ta isut’ nakabasbassit a maipaay iti edadna, dagiti ub-ubbing idiay eskuelaan ti mangsutsutil kenkuana. Kalpasan ti panangipasigurok kenkuana a matarusak no kasano karigat daytoy a panangtrato, isu ti inikkak kadagiti praktikal a suhestion a mangtulong kenkuana a mangsango iti dayta.” Ti kababalin ti ubing ti dagdagus a simmayaat.
12. Apay a dagiti tawtawen ti kinatin-edyer ti karigatan iti kaaduan nga agtutubo, ket aniat’ kasapulan iti biang dagiti nagannak?
12 Nakaipakitakayo aya iti kasta met laeng nga anus a maipaay iti anakyo? Dagiti agtutubo, nangnangruna dagiti tin-edyer, ti mabalin a maimpluensiaan a naimbag kadagiti bambanag kas ti eskuelaan, ti pisikal a langlangada, seksual a tartarigagay, ken ti kinalatak. “Kadagiti isuamin a tukad ti panagdakkel ti maysa a tao, ti kinabarito/kinabalasitang isu ti karirigatan unay,” kuna ti pagiwarnak nga Adolescence. “Dagiti bumarito/bumalasitang a mangbabalaw iti bagbagida laeng ken kurang ti kapadasan, patienda nga addaanda ti kinakurang iti maysa a lubong a sadiay napigsa ti panagsisinnalisal ken saan a sensitibo. Imbes a maawatda ti pannakaibabain ken pannakapaay, agtignayda ketdi nga addaan kadagiti napigsa a rikna ti sakit ti nakem ken danag.” Dagita a nariribuk a rikna ti mabalin a mangapektar ti kababalin ti maysa nga ubing. (Idiligyo iti Eclesiastes 7:7a.) Babaen laeng iti panangpatanor iti nasinged a komunikasion a kadua ti anakyo a matarusanyonto ti pudpudno a parikut ket matarusanyonto ti kasayaatan a wagas a panangtulong.
13. (a) Aniada dagiti sumagmamano a lapped iti komunikasion? (b) Apay a rebbeng nga itultuloy nga iyaplikar dagiti nagannak ti Proverbio 20:5? lyilustraryo.
13 Ti panangisao kadagiti dandanagda ket narigat para kadagiti adu nga agtutubo. Gapuna, bayat a mangrugrugi nga ilukat ti anakyo ti rikriknana, liklikanyo dagiti di naannad a komento a makaduyok, kas ti: ‘Dayta laeng aya? Kunak no daytat’ maysa a nakapatpateg.’ ‘Ti dakes kenka ket . . . ’ ‘Kasanom a maaramidan daytoy kaniak?’ ‘Ket, ania ngarud ti namnamaem? Maysaka laeng ngamin nga ubing.’ (Proverbio 12:18) No dadduma kasapulan ti maysa nga agtutubo ti bassit a panangsukisok, nangnangruna no isut’ addaan ti sensitibo a parikut. “Ti lalaki [wenno, babai] a mannakaawat” sipipinget a pagreggetanna nga ‘aonen’ ti kasta a rikrikna. (Proverbio 20:5) Maysa a Kristiano a pagassawaan nasarakanda a ti anakda a babai ti umad-adayo kadagiti ar-aramid ti pamilia. Sinukisok dagiti nagannak dayta nga awan ti nagtungtungpalanna. Intultuloyda a sinukisok a sipipinget. “Kamaudiananna, maysa nga aldaw nakikatugawak iti katre a kaduana, insallabayko ti imak kenkuana, ket sinaludsodko manen no ania ti parikut,” kuna ti ina. “Buyogen ti panaglua imbagana kaniak a ti panagriknana ket dakami ken dagiti dadduma ket saanmi a kaay-ayo ti pannakikaduana, gapuna isu ti umad-adayo aginggat’ kabaelanna. Ti umuna a riknak ket isu koma ti panagkuna, ‘Naan-anay a kinamaag dayta,’ ngem dayta ti minedmedak ket basta nagimdengak nga imbuksilanna ti adda a rikriknana.” Dagiti nagannak ti nangipasiguro kenkuana nga isut’ ipatpategda ket inkagumaanda kalpasanna nga imparikna a saan nga agbabain iti ummong ti pamilia. Naparmekna dayta a parikut ket itan agserserbin kas maysa a naragsak nga amin-tiempo a managebanghelio.
14. Apay a ti kaadda ti maysa a pamilia a nasinged iti maysa ken maysa ket saan nga umanay?
14 Ti panangibangon iti maysa a nasinged a pamilia ket napateg unay, ken uray pay dadduma a nailubongan a pamilia ti nakaar-aramid iti dayta. Ngem sabali a banag ti pannakaibangon iti maysa a naespirituan panagpampanunotna a pamilia nga agtalinaed a nasinged ken ni Jehova ken nagkaykaysa iti Saona. Tapno maaramidan daytoy, saan laeng a ti panagbalin a nasinged kadagiti annakyo ti kasapulan.
Panangpabileg ti Pannakaammo
15. Ania a kita ti pannakaammo ti nasken, ken apay?
15 “Ket gapu iti pannakaammo mapnodanto dagiti silsiled iti amin a napateg ken makaay-ayo a kinabaknang.” (Proverbio 24:4) Dagitoy nasudi a bambanag nga ipatpateg ket saan a dagiti material a gamgameng no di ket ramanenda ti naespirituan a kinatalged, managsakripisio nga ayat, nadiosan a buteng, ken pammati a naibatay iti pannakaammo iti Dios. Daytoy ti mangpataud iti maysa a biag ti pamilia a nabaknang. (Proverbio 2:5; 15:16, 17; 1 Pedro 1:7) Daytoy a pannakaammo ti mangted iti makin-uneg a kinapigsa kadagiti annak tapno malappedanda dagiti taktika ni Satanas, agraman dagidiay nasikap unay, ta kuna ti Proverbio 24:5: “Ti masirib a tao napigsa, wen, ti tao a mannakaammo degdeganna ti bilegna.” Ngem masapul ti inkayo panangipasagepsep iti kasta a pannakaammo iti puspusoda.—Deuteronomio 6:6, 7; 1 Juan 2:14.
16. (a) Aniat’ nasken tapno maimula ti pannakaammo iti Dios iti puso ti anakyo? (b) Tapno pudno a magunggonaan dagiti annak, ania ti kasapulan?
16 Maysa kadagiti kasayaatan a tulong iti panangipasagepsep ti Sao ti Dios kadagiti annakyo isu ti panangidaulo iti regular a panagadal ti pamilia a mangparegta kadakuada a mangtagikua iti kinapudno. “Ti panagadal ti pamilia ti mangisaad iti umiso a kasasaad tapno ti panunot ti anakyo ket agbalin a nalaka nga umawat iti pannursuro,” inlawlawag ti maysa a naballigi a naganak iti uppat. Innayonna pay: “No rugiam ti mangtubngar kadagiti annak, automatiko nga addaanka ti ‘mananggura a managdengngeg.’ Ngem no mabalinyo a salaysayen ti material iti tiempo nga awan ti aniaman a pananggura, kas iti panagadal ti pamilia, dakdakkel iti gundaway a dagiti punto a kayatyo nga aramiden ket maipasagepsepda.” Ngem tapno dagiti annak ti pudpudno a magunggonaan, masapul a tuladenyo ni apostol Pablo, a nagsurat: “Tarigagayankayo a makita, tapno ipaayankayo ti sagut a naespirituan tapno mapapigsakayo.” (Roma 1:11) Ti sagut ti nangnangruna a maapresiar no daytat’ maysa a banag a mabalin a mausar ti umawat ken addaan pudpudno a pateg kenkuana. Gapuna, aonenyo manipud iti material ti maysa a banag a mangsagid iti biag ti ubing.
17. (a) Aniat’ makatulong a mamagbalin nga agpadpada a makapainteres ken makaisuro ti panagadal ti pamilia? (b) Adda kadi pay kanayonan a suhestionyo?
17 Rebbeng a siguruen dagiti nagannak nga amin nga adda iti pamilia ammoda ti oras ti panagadal, agraman ti material nga usigen. Dadduma agus-usarda ti katulongan ti panagkita, kas kadagiti mapa ken tsart, tapno mapasayaatda ti material. Dadduma a nagannak iramanda ti pagrepresko sakbayna wenno kalpasanna. Sumaruno iti panagadal mabalin a pagsasaritaan dagiti parparikut iti dayta nga aldaw wenno iti dayta a lawas. (Kitaenyo ti naipakuyog a kahon nga agpaay kadagiti kanayonan a suhestion.) Kangrunaan ngem amin, idauluyo a regular daytoy a panagadal ti Biblia! Adu a nagannak pagreggetanda ti mangipaay iti taraon ken pagtaengan para kadagiti annakda, ngem napatpateg pay ti mangipaay iti “awan lalaokna a gatas iti sao, tapno gapu iti dayta [dagiti annakyo] ti dumakkel a maipaay iti pannakaisalakan.”—1 Pedro 2:2; Juan 17:3.
18. Aniat’ makatulong a ‘makaibangon’ iti pagtaenganyo?
18 Ti panangibangon iti maysa a napigsa iti naespirituan a pamilia sapulenna ti kinasigo ken panawen. Agbalinkayo a determinado a mangparang-ay iti kasapulan a laing iti komunikasion tapno masalimetmetanyo ti agtultuloy a nasinged a riknayo kadagiti annakyo. Dikay palpalubosan ti aniaman a manglapped kadakayo a mangala iti nesisita a panawen a mangpabileg iti pamiliayo babaen iti kinasirib, pannakaawat, ken pannakaammo. Agkararagkayo a maipaay, ken kaduayo dagiti annakyo, ta pagaammoyo a ni laeng Jehova ti mabalin a mangbalangat kadagiti panagreggetyo a ‘mangibangon’ a buyogen ti panagballigi.—Salmo 127:1.
[Footnote]
a Sigun iti The Hebrew and English Lexicon, ni John Parkhurst, ti sao a maipaay iti “panangbabalaw” naggapu iti berbo a kaipapananna ‘ti panangipakita a sibabatad, panangitudo kadagiti bambanag, panangidemonstra, panangipakita babaen iti pammaneknek wenno kadagiti makakumbinsir a rason wenno argumento.’ Old Testament Word Studies, ni William Wilson, kunana maipapan iti isu met laeng a berbo: “panangpaneknek.”
Malagipyo Pay Aya?
◻ Kasano a mapabileg ti maysa a pagtaengan iti kinasirib, ket ania ti makatulong iti annak a mangparang-ay iti dayta?
◻ Apay a ti pannakaawat makatulong a mangpataud iti naimbag a komunikasion ti pamilia?
◻ Apay a ti pannakaammo iti Dios nasken?
◻ Kasano a mapagbalin a makapainteres ken makaisuro ti panagadal ti pamilia?
[Kahon iti panid 23]
TI EPEKTIBO A PANAGADAL TI PAMILIA
Kasano ti rebbeng a pannakaidaulo ti panagadal?
Salimetmetan ti maysa ti nanam-ay, ngem nadayaw nga aglawlaw. Liklikan ti mekanikal, aglablabes kinapormalna a pamay-an. Agsaludsod kadagiti kanayonan a saludsod ken usaren dagiti ilustrasion a mangpasaranta ti panagpanunot ket bay-an a makiraman ti isuamin. Pagbalinen a nalaka wenno simple ti material no kasapulan. Nasaysayaat no dikay usaren ti tiempo ti panagadal a pagungtan dagiti annak. Nalabit ti aniaman a kasapulan a panangtubngar ti maaramidto a pribado.
Aniat’ rebbeng a mapagadalan?
Pilien dayta sigun iti kasapulan ti pamilia. Agbalinkay a managbaliwbaliw. Mabalin a ti panagsagana iti linawas a leksion Ti Pagwanawanan. Dagiti espisipiko a ruar mabalin a kasapulan a mapagsasaritaan, kas kadagiti parikut a naipasango kadagiti agtutubo idiay eskuelaan, ti panag-“date“ dagiti extracurricular nga ar-aramid, sports, ken ti paganayasan iti imoralidad. Usarenyo dagiti artikulo wenno publikasion a maipapan kadagitoy. Mabalin a bingaybingayen ti oras ti panagadal tapno masaklawan dagiti nagduduma a tema.
Kaano ti rebbeng a pannakaaramidna ken kasano kabayag?
Maikeddeng dagiti ulo ti pamilia kalpasan a mapagsasaritaan ti eskediol dagiti miembro ti pamilia agraman panangusig kadagiti limitasionda. Kasapulan a tingitingen ti edad ken ti panawen a panagatension dagiti annak. Mabalin a kayat a maaddaanda iti napaababa a sesion a sumagmamano a daras bayat iti lawas no ubbing pay dagiti annak. Dadduma naaddaanda kadagiti sesion idiay lamisaan a panganan dagdagus kalpasan ti pannangan. Ti napateg a banag ket saan a ti kaatiddog no di ket ti kualidad a panangbusbos ti tiempo a sangsangkamaysa.
Kasano a masiguroyo a madanon ti puso ti ubing?
Paregtaenyo ti ubing a sumungbat iti bukodna a sasao. Sitataktika nga usarenyo dagiti saludsod a mangaon iti punto de bista tapno makita no kasano ti pudno a panagrikrikna ti ubing maipapan iti dayta a banag. Mabalin a maisaludsodyo: “Kasano ti panagrikna dagiti ubbing idiay eskuelaan maipapan iti daytoy a banag? Ti kunam addaanda aya ti punto?” Wenno, “Kasano ti mabalin a panangilawiawagmo iti maysa a kaeskuelaam no apay a saantayo nga agar-aramid ti pannakiabig? Ti kunam talaga a naimbag daytoy para kenka? Apay?” Agannadkayo a dikay agtignay nga aglablabes kadagiti naited a sungbat maipapan kadagiti saludsod a mangaon ti punto de bista, tapno siwayawaya ti ubing a mangiyebkas a sipupudno iti bagbagina. Ikkanyo ti tiempo a tunggal maysa ti makapagsao, a siguruen a naawatanda a siuumiso dagiti napateg a punto.