Ammoyo Kadi?

Iti kararag ni Jesus, apay nga inawaganna ni Jehova iti “Abba, Ama”?

Ti Aramaiko a sao nga ʼab·baʼʹ mabalin a kaipapananna “ti ama” wenno “O Ama.” Ti namitlo a pannakadakamat dayta nga ebkas iti Biblia ket paset ti maysa a kararag ken tuktukoyenna ni Jehova, ti nailangitan nga Ama. Ania ti kaipapanan dayta a sao?

Kuna ti The International Standard Bible Encyclopedia: “Gagangay a maus-usar ti ʼabbāʼ idi panawen ni Jesus, maysa a termino a mangyebkas iti nasinged a relasion ken panagraem dagiti ubbing kadagiti ammada.” Nadungngo dayta nga awag ken maysa kadagiti umuna a sao a masursuro nga ibalikas ti maysa nga ubing. Inusar dayta ni Jesus idi sipapasnek a nagpakpakaasi ken Amana. Bayat ti panagkararag ni Jesus iti minuyongan ti Getsemani, sumagmamano la nga oras sakbay ti ipapatayna, inawaganna ni Jehova iti “Abba, Ama.”​—Marcos 14:36.

Innayon ti isu met la a reperensia: “Kabayatan ti panawen dagiti Griego ken Romano, saan a pulos a nadakamat kadagiti literatura dagiti Judio ti sao nga ʼAbbāʼ gapu ta agparang dayta a di nadayaw a pangawag iti Dios.” Nupay kasta, “ni Jesus . . . inusarna dayta a termino idi nagkararag, a mangipasimudaag iti naisangsangayan a kinasingedna iti Dios.” Ti sabali pay a dua a teksto ti Biblia a nakadakamatan ti “Abba”​—nga agpada a masarakan kadagiti surat ni apostol Pablo​—ipakitada met a dagiti Kristiano idi umuna a siglo inusarda dayta a termino kadagiti kararagda.​—Roma 8:15; Galacia 4:6.

Apay a naisurat iti Griego ti dadduma a paset ti Biblia?

Kinuna ni apostol Pablo a naitalek kadagiti Judio “dagiti sagrado a pammakdaar ti Dios.” (Roma 3:1, 2) Gapuna, kaaduan iti umuna a paset ti Biblia ket naisurat iti Hebreo a lenguahe dagiti Judio. Ngem apay a naisurat iti Griego ti Kristiano a Kasuratan?a

Idi maikapat a siglo K.K.P., dagiti soldado ni Alejandro a Dakkel ket agsasaoda iti nadumaduma a dialekto ti nagkauna a Griego. Gapu iti panagtitipon dagita a dialekto, nabukel ti Koine, wenno kadawyan a Griego. Ti panangsakup ni Alejandro iti nagduduma a pagilian ket nakatulong iti panagbalin ti Koine kas ti internasional a lenguahe kadagidi a panawen. Iti dayta met la a tiempo, addan dagiti Judio iti nadumaduma a lugar. Adu ti saan a nagsubli idiay Palestina kalpasan a nawayawayaanda manipud pannakakautiboda idiay Babilonia. Kas resultana, adu a Judio ti saanen a makapagsao iti puro a Hebreo. Imbes ketdi, Griego ti us-usarendan a pagsasao. (Aramid 6:1) Tapno magunggonaanda, napataud ti Septuagint​—ti Koine wenno kadawyan a Griego a patarus ti Hebreo a Kasuratan.

Sigun iti Dictionnaire de la Bible, awanen ti sabali pay a lenguahe a kas iti Griego nga addaan iti kasta a “kaadu ti bokabulario ken nalaka a maawatan ti nadumaduma a pagilian.” Gapu ta addaan dayta iti adu ken eksakto a bokabulario, detalyado a gramatika, ken sasao a makaipaay iti uray bassit laeng a nagdumaan dagiti termino, dayta ti “lenguahe a maus-usar iti pannakisarita ken panangyallatiw iti impormasion​—ti lenguahe a maitutop kadagiti Kristiano.” Mayanatup ngarud a maisurat iti Griego ti paset ti Biblia nga agpaay kadagiti Kristiano.

[Footnote]

[Ladawan iti panid 13]

Pirsay ti manuskrito a Griego a Septuagint

[Credit Line]

Iti pammalubos ti Israel Antiquities Authority