Usarem a Naimbag ti Kinausiosom

“Ti tao ket gagangay a managsaludsod. Sipud naipasngaytayo, nangrugitayon nga agsaludsod . . . Makuna pay ketdi a ti pakasaritaan ti tao ket pakasaritaan dagiti saludsod ken sungbat a pinataud a mismo ti tao.”​—Octavio Paz, Mexicano a mannaniw.

ANIA ti mangtignay iti maysa a kosinera a mangaramid iti baro a resipe? Ania ti manggutugot iti maysa nga eksplorador a makigasanggasat a mapan kadagiti adayo a lugar? Ania ti makagapu a nagadu ti maisaludsod ti maysa nga ubing? Masansan a maigapu dayta iti kinausioso wenno tarigagay a mangammo iti baro a bambanag.

Sika ngay? Magutugotka kadi nga agusioso no adda dagiti baro nga ideya wenno makapainteres a saludsod a kayatmo a masungbatan? Kas pagarigan, Nagtaudan ti biag? Apay nga addatayo ditoy? Adda kadi Dios? Sipud kinaubingtayo, ti kinausioso ti mangtignay iti adu kadatayo a mangyimtuod kadagiti kasta a saludsod ken mangammo kadagiti rason no apay nga adda dagiti bambanag. No aginterestayo iti maysa nga ideya, ikagumaantayo nga ammuen ti amin maipapan iti dayta. Gapuna, mabalin nga adu ti nagsayaat a resulta ti kinausioso. Ngem mabalin met a mangyeg dayta kadagiti parikut ken didigra pay ketdi.

Masapul ti Kinaannad ken Kinabalanse

Mabalin a napeggad ti di umiso a panagusioso kadagiti bambanag. Kas pagarigan, gapu iti kinausiosona, mabalin a sagiden ti maysa nga ubing ti napudot a dalikan ngem sigurado la ketdi a masinit. Iti sabali a bangir, gapu iti nainkasigudan a kinausiosotayo, magutugottayo a mangpauneg iti pannakaammotayo tapno maammuantayo dagiti sungbat kadagiti saludsodtayo. Ngem nainsiriban kadi a pagreggetantayo nga ammuen ti aniaman a banag gapu laeng ta paginteresantayo dayta?

Nabatad nga adda bambanag a ditay rumbeng nga ammuen gapu ta makadangran dagita. Mabalin a nalakatayo laeng a mairubo no agusiosotayo maipapan iti pornograpia, okulto, wenno pannursuro dagiti kulto wenno panatiko a grupo. Kadagitoy ken iti dadduma pay a banag, nasayaat a tuladentayo ti Hebreo a salmista a nangikararag: “Iliklikmo dagiti matak manipud panangkita iti awan pategna.”​—Salmo 119:37.

Adda met bambanag a mabalin a saan a makadangran ngem saanda unay a napateg ken awan serserbida. Kas pagarigan, ania ti magunggonam no maammuan ti amin maipapan iti pribado a biag dagiti artista wenno nalatak a tattao, agraman ti estadistika ti tunggal grupo ti isport ken tunggal umaayam, wenno no maammuam ti amin maipapan kadagiti kabaruan nga alikamen wenno modelo a luglugan? Para iti kaaduan a tattao, ti panagbalin nga “eksperto” kadagita a banag ket saan a pulos a makagunggona.

Maysa a Nasayaat nga Ulidan

Siempre, adda met pagimbagan ti kinausioso. Usigem ni Alexander von Humboldt, ti Aleman a naturalista ken eksplorador idi maika-19 a siglo, a ti apeliedona ket naipanagan iti Humboldt Current iti makinlaud a baybay ti Abagatan nga America.

Naminsan, kinuna ni Humboldt: “Sipud pay idi ubingak, tartarigagayakon ti mapan kadagiti adayo a rehion, a manmano a pasiaren dagiti Europeo.” Kunana a rimsua dayta a tarigagay idi nariknana ti di magawidan a pannakagutugot ti isipna a nangtignay kenkuana a mangpauneg iti pannakaammona. Idi agtawen iti 29, napan idiay Sentral ken Abagatan nga America gapu iti ekspedision a nagpaut iti lima a tawen. Babaen kadagiti naurnongna nga impormasion, nakapataud iti 30 a tomo a nakaisalaysayan dagiti panagdaliasatna.

Naginteres ni Humboldt iti amin a banag​—ti temperatura ti taaw, dagiti ikan iti dayta, ken dagiti mula a nasarakanna iti panagdaliasatna. Sinang-atna dagiti bantay, sinukisokna dagiti karayan, ken naglayag kadagiti taaw. Gapu iti panagsirarak ni Humboldt, naipasdek ti pundasion ti sumagmamano a tay-ak ti moderno a siensia. Nangrugi amin dagita gapu iti kasta unay a panagusiosona, ket iti unos ti panagbiagna, di namingga a nangpauneg iti pannakaammona. Kas iti kinuna ti Americano a mannalaysay a ni Ralph Waldo Emerson, “maysa ni Humboldt kadagiti manmano a henio . . . a kas man la mangisursuro kadatayo kadagiti mabalin a magapuanan ti isip ti tao, ti puersa ken kinasariwawek dayta.”

Tay-ak a Makagunggona a Sukimaten

Siempre, manmano laeng kadatayo ti makabael nga agbalin nga eksplorador iti lubong wenno makatulong iti panagtakkuat ti siensia. Ngem adda tay-ak ti pannakaammo a mabalin a pangusarantayo iti abilidadtayo nga agpanunot, a dagiti magunggonatayo ket adayo a nasaysayaat ngem ti aniaman a mabalintay nga ammuen. Tinukoy dayta ni Jesu-Kristo idi nagkararag iti nailangitan nga Amana: “Daytoy kaipapananna ti agnanayon a biag, ti pananggun-odda iti pannakaammo maipapan kenka, ti maymaysa a pudno a Dios, ken iti daydiay imbaonmo, ni Jesu-Kristo.”​—Juan 17:3.

No ti kinamanagsukimat ti maysa a tao ket usarenna a gumun-od iti pannakaammo iti pudno a Dios nga agnagan Jehova ken iti Anakna a ni Jesu-Kristo, mangyeg dayta kenkuana kadagiti gunggona a di maipaay ti aniaman a sabali nga impormasion. Lagipem dagiti saludsod maipapan iti biag a nadakamat iti rugrugi daytoy nga artikulo. Nalabit maisaludsodtayo pay: Apay a nagadu ti panagsagaba iti lubong? Madadaelto kadi ti daga gapu iti aramid ti tao ket saanton a mapagnaedan? Ken ania ti aramidento ti Dios tapno sigurado a saan a mapasamak ti kasta iti sangatauan? Ti panangammo iti sungbat dagita a saludsod saanna laeng a mapennek ti kinausiosotayo. Kas kinuna ni Jesus, “daytoy kaipapananna ti agnanayon a biag.” Apay a masiguradotayo dayta?

Ti ngamin Biblia ti naipaltiing a Sao ti Dios. Maipapan iti dayta, insurat ti Kristiano a ni apostol Pablo: “Amin a Kasuratan impaltiing ti Dios ken makagunggona iti panangisuro, iti panangtubngar, iti panangpalinteg iti bambanag, iti panangdisiplina iti kinalinteg, tapno ti tao ti Dios naan-anay koma a makabael, naan-anay a nakabalan maipaay iti tunggal naimbag nga aramid.”​—2 Timoteo 3:16, 17.

Imutektekam ti kinuna ni Pablo​—ti Biblia ket mangipapaay iti pannakaammo a mangkabal wenno makatulong kadatayo nga agaramid iti amin a naimbag. Dayta ti tumulong kadatayo a mangmatmat iti bambanag sigun iti panangmatmat ti Dios. Ken ammotayo nga adayo a nasirsirib ken ad-adu ti pannakaammo ti Dios ngem iti asinoman. Napaltiingan ni propeta Isaias a mangisurat iti daytoy nabagas a sasao ti Dios: “‘Ti pampanunotyo saanko a pampanunot, ti daldalanko saanyo met a daldalan,’ kuna ni Jehova. ‘Ta no kasano a ti langlangit nangatngatoda ngem iti daga, kasta met a ti daldalanko nangatngatoda ngem iti daldalanyo, ken ti pampanunotko ngem iti pampanunotyo.’”​—Isaias 55:8, 9.

Kayatmo kadi a maammuan ti maipapan iti nangato a daldalan ken pampanunot ti Dios? Ti kadi kinausiosom gutugotennaka a mangammo iti ibagbaga ti Biblia maipapan iti daldalan ken pampanunot ti Dios? Magagaranka kadi a mangammo no ania ti aramiden ti Dios a mamagpatingga iti amin a panagsagaba ken no ania dagiti nagsayaat nga isagsaganana agpaay iti natulnog a sangatauan? Kastoy ti iyaw-awis kenka ti Biblia: “Nanamenyo ken kitaenyo a ni Jehova naimbag; naragsak ti nabaneg a lalaki nga agkamang kenkuana.”​—Salmo 34:8.

No kasano a ti lawag mabalbaliwanna ti biag ti maysa a damdamona ti makakita, dagiti met nabileg a kinapudno ti Sao ti Dios mabalbaliwanda ti kabibiag ti maysa a napasnek a tao. Nagutugot ni apostol Pablo a mangyebkas: “O nagunegen ti kinabaknang ken sirib ken pannakaammo ti Dios! Anian a di pannakasukimat kadagiti panangukomna ken di pannakatalunton kadagiti dalanna!” (Roma 11:33) Kinapudnona, ditayto pulos matukod ti aglaplapusanan a pannakaammo ken sirib ti Dios. Ngem addanto latta baro a bambanag a mabalintay a takuaten, ket ditayto pulos mauma a mangaramid iti kasta.

Kanayon a Parayrayem Dayta!

Pudno, kaaduan kadatayo ti dinto pulos agbalin a nalatak nga eksplorador wenno imbentor. Ken nalabit nga iti unos ti gagangay a kapaut ti biagtayo, ditayto pulos maawatan ti amin a bambanag a kayattayo a tarusan. Kaskasdi, itultuloymo nga usaren ti kinausiosom. Kanayon a parayrayem ti tarigagaymo a gumun-od iti pannakaammo, ta siaayat nga immula dayta ti Dios kadatayo.

Usarem a naimbag dayta a nagsayaat a sagut ti Dios, ken patanorem ti umiso a pannakaawatmo iti Biblia a naipaltiing a Sao ti Dios. No aramidem dayta, agbalin a naragsak ken makagunggona ti biagmo ita, ken mainanamam a maitultuloymo iti agnanayon ti gumun-od iti kasta a pannakaawat. Kunaen ti Biblia: “Tunggal banag inaramid [ti Dios] a napintas iti tiempona. Uray ti tiempo a di nakedngan insaadna iti pusoda, tapno ti sangatauan saanna a pulos masarakan ti aramid nga inaramid ti pudno a Dios manipud pangrugian agingga iti pagnguduan.”​—Eclesiastes 3:11.

[Kahon/​Dagiti Ladawan iti panid 21]

Ammom Kadi a ...

• Sinigsiglo sakbay pay nga impasimudaag da Columbus ken Magellan ti sukog ti daga, dinakamaten ti Biblia a ti planetatayo ket nagtimbukel, saan ket a patag?​—Isaias 40:22.

• Sakbay pay a nakita dagiti astronaut a ti daga ket adda iti law-ang, nabayagen a dinakamat ti Biblia nga awan ti nakaibitinan ti daga?​—Job 26:7.

• Di kumurang a 2,500 a tawen sakbay pay a nadiskobre ti Ingles a pisiko a ni William Harvey ti sistema ti panagrikus ti dara iti bagi ti tao, tinukoyen ti Biblia ti puso kas ubbog wenno gubuayan ti biag?​—Proverbio 4:23.

• Dandani 3,000 a tawenen ti napalabas, dineskribir ti Biblia iti simple a sasao ti siklo ti danum ditoy daga kas paset ti sistema ti ekolohia a mamagbalin a posible ti biag ditoy daga?​—Eclesiastes 1:7.

Saan kadi a nakaskasdaaw a dagita a nasientipikuan a kinapudno ket nabayagen a nadakamat iti Biblia sakbay pay a naawatan wenno nadiskobre dagita dagiti tattao? Kinapudnona, ti Biblia ket naglaon kadagiti di magatadan nga impormasion a nakapatpateg iti biag, ket paregtaendaka a mangsukimat kadagita.

[Ladawan iti panid 19]

Ni Alexander von Humboldt