“Dagiti Napateg a Gameng” Puspusekenda ti Balay ni Jehova
“[Siak, ni Jehova,] pagkintayegekto dagiti amin a nasnasion, ken dagiti napateg a gameng dagiti amin a nasnasion umaydanto; ket pusekekto daytoy a balay iti kinadayag.”—HAGGEO 2:7.
1. Iti tiempo ti emerhensia, apay a dagiti ing-ingungotentayo ti umuna a panunotentayo?
ANIA dagiti napateg a banag nga adda iti balayyo? Addaankay kadi iti agkakangina a muebles, kabaruan a kompiuter, baro a kotse iti garaheyo? Uray no adda kadakayo amin dagitoy a banag, dikay kadi umanamong a dagiti tattao nga agtataeng iti balayyo ti kapapatgan—dagiti miembro ti pamiliayo? Ibagatayon nga iti maysa a rabii mariingkayo iti angot ti asuk. Maur-uram ti balayyo, ket bassit la ti tiempo tapno makaruarkayo! Ania ti umuna a pakaseknanyo? Dagiti mueblesyo? Ti kompiuteryo? Ti kotseyo? Saan aya a dagiti ing-ingungotenyo ti rumbeng ketdi a panunotenyo? Wen, ta napatpateg dagiti tao ngem dagiti banag.
2. Ania ti saklawen dagiti parsua ni Jehova, ket ania kadagita ti kangrunaan a kaay-ayo ni Jesus?
2 Ita panunotenyo ni Jehova a Dios ken ni Jesu-Kristo nga Anakna. Ni Jehova ti “nangaramid ti langit ken ti daga ken ti baybay ken isuamin dagiti bambanag nga adda kadakuada.” (Aramid 4:24) Inusar ni Jehova ti Anakna, ti “nasigo a trabahador,” a nangaramid iti amin a dadduma pay a banag. (Proverbio 8:30, 31, NW; Juan 1:3; Colosas 1:15-17) Sigurado nga agpada nga ipatpateg ni Jehova ken Jesus amin a naparsua. (Idiligyo ti Genesis 1:31.) Ngem iti panagkunayo, ania kadagiti naparsua ti kapatgan kadakuada—bambanag wenno tattao? Iti pannakailadawanna kas sirib, kuna ni Jesus: “Pagrag-oak ti pannakiadda kadagiti annak dagiti tao,” wenno kas kuna ti patarus ni William F. Beck, “naay-ayo [ni Jesus] kadagiti tattao.”
3. Ania a padto ti pinaisawang ni Jehova ken Haggeo?
3 Nalawag nga ipatpateg unay ni Jehova dagiti tao. Naipasimudaag daytoy iti naimpadtuan a sasao a pinaisawangna ken Haggeo a propetana idi tawen 520 K.K.P. Kinuna ni Jehova: “Pagkintayegekto dagiti amin a nasnasion, ken dagiti napateg a gameng dagiti amin a nasnasion umaydanto; ket pusekekto daytoy a balay iti kinadayag. . . . Ti maud-udi a dayag daytoy a balay dakdakkelto ngem iti immun-una.”—Haggeo 2:7, 9.
4, 5. (a) Apay a saan a ti material a kinadaeg ti tuktukoyen “dagiti napateg a gameng”? (b) Kasanoyo nga ilawlawag ti kaipapanan “dagiti napateg a gameng,” ken apay?
4 Ania “dagiti napateg a gameng” a mangpusek iti balay ni Jehova ken mangyeg iti awan kaaspingna a dayag? Dagiti agkakangina nga alikamen ken agkakangayed nga arkos? Balitok, pirak, ken napapateg a bato? Agparang a saan a rasonable daytoy. Laglagipenyo a binilion a doliar ti pateg daydi immun-una a templo a naidedikar agarup lima a siglo sakbayna!a Sigurado a di ninamnama ni Jehova a ti templo a bangonen daytoy bassit a bunggoy dagiti nagsubli a Judio ket artapanna ti material a kinadaeg ti templo ni Solomon!
5 Ania ngarud “dagiti napateg a gameng” a mangpusek iti balay ni Jehova? Nalawag a dagiti tao. Saan ngamin a pirak ken balitok ti mangparagsak iti puso ni Jehova no di ket dagiti tao nga agserserbi kenkuana gapu iti ayat. (Proverbio 27:11; 1 Corinto 10:26) Wen, ipatpateg ni Jehova dagiti amin a lallaki, babbai, ken ubbing nga agdaydayaw kenkuana iti wagas nga anamonganna. (Juan 4:23, 24) Dagitoy “dagiti napateg a gameng,” ket adayo a napatpategda iti imatang ni Jehova ngem ti amin nga arkos a nangpangayed iti templo ni Solomon.
6. Ania ti nakairantaan ti nagkauna a templo ti Dios?
6 Iti laksid ti nakaro nga ibubusor, nalpas ti templo idi 515 K.K.P. Agingga iti tiempo a pannakaidaton ni Jesus, ti templo sadi Jerusalem ti nagtalinaed a sentro ti nasin-aw a panagdayaw kadagiti adu a “napateg a gameng,” a buklen dagiti natural a Judio ken dagiti proselita a Gentil. Ngem adda nadaydayag nga amang nga iladladawan ti templo, kas makitatayto.
Kaitungpalan idi Umuna a Siglo
7. (a) Ania ti iladladawan ti nagkauna a templo ti Dios idiay Jerusalem? (b) Deskribirenyo ti annongen ti nangato a padi iti Aldaw ti Pannakaabbong.
7 Ti templo sadi Jerusalem iladladawanna ti nasaysayaat nga urnos iti panagdayaw—ti naespirituan a templo ti Dios nga impasdek ni Jehova idi 29 K.P., a ni Jesus ti Nangato a Padi. (Hebreo 5:4-10; 9:11, 12) Usigenyo ti pagpadaan dagiti annongen ti nangato a padi ti Israel ken dagiti inaramid ni Jesus. Kada tawen iti Aldaw ti Pannakaabbong, mapan ti nangato a padi iti altar iti paraangan ti templo sa agidaton iti toro a pangabbong kadagiti basol dagiti papadi. Kalpasanna, ipanna ti dara ti toro iti uneg ti templo, lumabas iti ruangan a namaglasin iti paraangan ken ti Nasantuan a siled sa iti kortina a namaglasin iti Nasantuan ken ti Kasasantuan a siled. No nakastreken iti Kasasantuan a siled, iwarsi ti nangato a padi ti dara iti sanguanan ti lakasa ti tulag. Kalpasanna, kasta met laeng ti pamay-anna a mangidaton iti kalding a pangabbong iti basol dagiti 12 a tribu ti Israel a saan a papadi. (Levitico 16:5-15) Kasano a mainaig daytoy a seremonia iti naespirituan a templo ti Dios?
8. (a) Iti ania a pamay-an a naidatag ni Jesus nangrugi idi 29 K.P.? (b) Ania a naisangsangayan a relasion ken ni Jehova ti tinagiragsak ni Jesus kabayatan ti ministeriona ditoy daga?
8 No ar-arigen, naidatag ni Jesus iti altar ti pagayatan ti Dios idi nabautisaran ken napulotan iti nasantuan nga espiritu ti Dios idi 29 K.P. (Lucas 3:21, 22) Kinapudnona, daytoy a pasamak ti nangrugian ti panagsakripisio ni Jesus a nagpaut iti tallo ket kagudua a tawen. (Hebreo 10:5-10) Iti las-ud dayta a panawen, tinagiragsak ni Jesus ti nayanak-espiritu a relasionna iti Dios. Saan a maawatan a naan-anay ti dadduma a tattao daytoy naisangsangayan a relasion ni Jesus iti nailangitan nga Amana. Kas man la adda bengbeng a nanglinged iti mata ti pannakaawatda, kas iti bengbeng a nanglinged iti Nasantuan a siled tapno saan a makita dagidiay adda iti paraangan ti tabernakulo.—Exodo 40:28.
9. Apay a di mabalin a sumrek ni Jesus idiay langit kas maysa a tao, ket kasano a narisut daytoy a kasasaad?
9 Nupay napulotan-espiritu nga Anak ti Dios, saan a mabalin nga agbiag ni Jesus kas tao idiay langit. Apay a saan? Agsipud ta ti lasag ken dara saanda a mabalin a tawiden ti nailangitan a Pagarian ti Dios. (1 Corinto 15:44, 50) Tangay nagserbi a bangen ti natauan a lasag ni Jesus, maitutop la unay a dayta ti iladladawan ti bengbeng a namaglasin iti Nasantuan ken ti Kasasantuan a siled iti nagkauna a templo ti Dios. (Hebreo 10:20) Ngem tallo nga aldaw kalpasan ti ipapatayna, ni Jesus ket pinagungar ti Dios kas maysa nga espiritu. (1 Pedro 3:18) Mabalinna ngaruden ti sumrek iti Kasasantuan a siled ti naespirituan a templo ti Dios—idiay langit a mismo. Ket eksakto a kasta ti napasamak. Insurat ni Pablo: “Simrek ni Kristo, saan nga iti nasantuan a disso [nabatad a tuktukoyenna ti Kasasantuan a siled] nga inaramid dagiti ima, a katulad ti kinapudno, no di ket idiay langit a mismo, tapno agparang ita iti sanguanan ti persona ti Dios maipaay kadatayo.”—Hebreo 9:24.
10. Ania ti inaramid ni Jesus apaman a nagsubli idiay langit?
10 Idiay langit, ‘inwarsi [ni Jesus] ti dara’ a datonna babaen ti panangidatagna iti mangsubbot a pateg ti darana ken ni Jehova. Ngem saan la a dayta ti inaramid ni Jesus. Sakbay ti ipapatayna, kinunana kadagiti pasurotna: “Mapanak tapno isaganak ti maysa a lugar a maipaay kadakayo. Kasta met, no mapanak ket isaganak ti maysa a lugar a maipaay kadakayo, umayakto manen ket awatenkayto kaniak a mismo iti pagtaengan, tapno no sadino ti yanko addakayo met koma.” (Juan 14:2, 3) No kasta, idi simrek iti Kasasantuan, wenno idiay langit, linuktan ni Jesus ti dalan para kadagiti sabsabali a sumarsaruno kenkuana. (Hebreo 6:19, 20) Agserbi dagitoy nga indibidual, nga agdagup iti 144,000, kas katulongan a papadi iti naespirituan a templo ti Dios. (Apocalipsis 7:4; 14:1; 20:6) Kas iti panangipan nga umuna ti nangato a padi ti Israel iti dara ti toro iti uneg ti Kasasantuan a siled a pangabbong kadagiti basol dagiti papadi, dagitoy 144,000 a katulongan a papadi ti umuna a nakaipaayan ti pateg ti naiparukpok a dara ni Jesus.b
“Dagiti Napateg a Gameng” iti Moderno a Panawen
11. Agpaay kadagiti siasino ti kalding nga indatag ti nangato a padi ti Israel, ket ania ti iladladawan daytoy?
11 Agparang nga idi tawen 1935, nalpasen ti sapasap a pannakaurnong dagiti napulotan.c Ngem saan pay a nalpas ti panangpadayag ni Jehova iti balayna. Sumrekto pay laeng iti dayta “dagiti napateg a gameng.” Laglagipenyo a dua nga animal ti idaton idi ti nangato a padi iti Israel—maysa a toro agpaay kadagiti basol dagiti papadi ken maysa a kalding agpaay kadagiti basol dagiti tribu a saan a papadi. Tangay dagiti papadi iladawanda dagiti napulotan nga agbalin a kakadua ni Jesus iti nailangitan a Pagarian, siasino ti itakderan dagiti tribu dagiti saan a papadi? Masarakan ti sungbat iti sasao ni Jesus a nailanad iti Juan 10:16: “Addaanak pay iti sabsabali a karnero, nga awan iti daytoy a pagiyaponan; masapul met nga iyegko dagidiay, ket imdengandanto ti timekko, ket agbalindanto a maymaysa nga arban, maymaysa a pastor.” No kasta, dua a grupo dagiti tao ti magunggonaan iti naiparukpok a dara ni Jesus—umuna, dagiti Kristiano nga addaan namnama a makipagturay ken ni Jesus sadi langit ken maikadua, dagidiay mangnamnama nga agbiag nga agnanayon iti paraiso a daga. Nalawag a daytoy maikadua a grupo ti iladladawan “dagiti napateg a gameng” iti padto ni Haggeo.—Mikias 4:1, 2; 1 Juan 2:1, 2.
12. Kasano a maiturturong ita iti balay ti Dios dagiti adu a “napateg a gameng”?
12 Puspuseken pay laeng dagitoy “napateg a gameng” ti balay ni Jehova. Kadagiti kallabes a tawen, awanen ti panangipawil idiay Makindaya nga Europa, sumagmamano a pagilian ti Africa, ken dadduma pay a dagdaga. Mairakrakuraken ti naimbag a damag ti naipasdeken a Pagarian ti Dios kadagiti di pay pulos idi nadandanon a teritoria. Bayat a maur-urnong dagiti napateg a tattao iti arig templo nga urnos ti Dios, ikagkagumaanda met ti mangaramid kadagiti kanayonan nga adalan, kas panangtungpal iti bilin ni Jesus. (Mateo 28:19, 20) Bayat nga ar-aramidenda dayta, adu a tattao ti masarakanda, agtutubo ken natataengan, a posible nga agbalinto a ‘napapateg a gameng’ a mangpadayag iti balay ni Jehova. Usigenyo ti sumagmamano laeng nga ehemplo no kasano a mapaspasamak daytoy.
13. Idiay Bolivia, kasano nga imparangarang ti maysa nga ubing a babai ti regtana a mangirakurak iti mensahe ti Pagarian?
13 Idiay Bolivia, maysa a lima ti tawenna nga ubing a babai a pinadakkel ti nagannak a Saksi ti nangkiddaw iti maestrana a mapalubosan koma a lumangan iti klase iti lawas a panagbisita ti manangaywan ti sirkito. Apay? Kayatna ti makiraman iti ministerio kabayatan daytoy naisangsangayan a lawas ti panangasaba. Nasdaaw dagiti dadakkelna, ngem naragsakanda iti kasta a nagsayaat a panagnaknakemna. Iti agdama, lima a panagadal iti Biblia iti pagtaengan ti ikonkondukta daytoy nga ubing, ket tumabtabuno kadagiti Nakristianuan a gimong ti dadduma kadagiti iyad-adalanna. Naawisna pay ti maestrana a makigimong iti Kingdom Hall. Nalabit addanto tiempo nga agbalin a ‘napapateg a gameng’ a mangpadayag iti balay ni Jehova ti dadduma nga iyad-adalanna iti Biblia.
14. Idiay Korea, kasano a nasupapakan ti panagporsegi ti maysa a kabsat a babai a makisarita iti tao a kasla saan nga interesado?
14 Idiay Korea, bayat nga adda nga agur-uray iti estasion ti tren, inasitgan ti maysa a Kristiano a babai ti maysa nga estudiante a naka-headphone a dumdumngeg iti musika. “Adda kadi relihionmo?” insaludsodna. “Saanak nga interesado iti aniaman a relihion,” insungbat ti estudiante. Saan a naublag ti kabsat. Intuloyna a kinuna, “Iti panaglabas ti panawen mabalin a kayat ti maysa a tao ti agpili iti relihionna. Ngem no awan ammona maipapan iti relihion, amangan no saan a husto ti mapilina.” Nagbaliw ti reaksion ti estudiante, ket sipapasnek a dimngeg iti ibagbaga ti kabsat. Intukon ti kabsat ti libro nga Is There a Creator Who Cares About You? ket kinunana a dakkel ti maitulong kenkuana daytoy a publikasion inton dumteng ti tiempo nga agpili iti relihionna. Sidadaan nga inawatna ti libro. Iti simmaganad a lawas, inrugina ti nakipagadal iti Biblia kadagiti Saksi ni Jehova, ket tumabtabunon kadagiti amin a gimong ti kongregasion.
15. Idiay Japan, kasano ti panangirugi ti maysa nga agtutubo a babai kadagiti panagadal iti Biblia, ket kasano a nasupapakan ti panagreggetna?
15 Idiay Japan, minatmatan ni 12-anyos a Megumi ti eskuelaanna kas nabunga a tay-ak a pangasabaan ken pangisuruan. Nakairugi pay ketdi iti adu a panagadal iti Biblia. Kasanona nga aramiden daytoy? Tangay ugalina ti agbasa iti Biblia wenno agsagana para kadagiti gimong bayat ti pangngaldaw, masansan a damagen dagiti kaklasena no ania ti ar-aramidenna. Adda dagidiay agsaludsod ken ni Megumi no apay a saan a makipaset iti dadduma nga aktibidad ti eskuelaan. Sungbatan ni Megumi dagiti saludsodda sana ipasarunson nga adda nagan ti Dios. Daytoy ti masansan a mangtukay iti interes dagiti agdengdengngeg kenkuana. Kalpasanna, itukonna kadakuada ti panagadal iti Biblia. Iti agdama, 20 ti iyad-adalan ni Megumi—18 kadagitoy ti kaklasena.
16. Idiay Cameroon, kasano a narugian ti maysa a kabsat a lalaki nga iyadalan iti Biblia ti dadduma kadagiti lallaki nga adda iti grupo dagiti managuyaw?
16 Idiay Cameroon, walo a lallaki a madama nga agtartrabaho ti nangayab iti maysa a kabsat a lalaki a mangituktukon iti naibatay-Biblia a literatura kadagiti aglabas. Gapu ta kayatda nga uyawen ti kabsat, inimtuodda no apay a di mamati iti Trinidad, umap-apuy nga impierno, wenno iti imortal a kararua. Ti Biblia ti inaramat ti kabsattayo a nangsungbat kadagiti saludsodda. Kas bungana, tallo kadagiti lallaki ti nagpayadal iti Biblia. Ti maysa kadakuada, ni Daniel, inrugina ti nakigimong ken dinadaelna pay ketdi amin a banag nga ik-ikutanna a mainaig iti espiritismo. (Apocalipsis 21:8) Awan pay makatawen, nabautisaranen.
17. Idiay El Salvador, kasano nga impamuspusan dagiti kakabsat a kasabaan ti maysa a lalaki nga idi damo dina kayat ti dumngeg iti mensahe ti Pagarian?
17 Idiay El Salvador, adda maysa a lalaki a no makitana nga umayen dagiti Saksi ni Jehova, igalutna ti nauyong nga asona iti sanguanan ti ruangan ti balayna. Urayenna a makalabas dagiti Saksi, sana met la pastreken ti aso. Saan a pulos a makatungtong dagiti kakabsat dayta a tao. Isu nga iti maysa nga aldaw, adda sabali nga inaramidda. Tangay ammoda a mangngeg ida daydiay lalaki, kinasabaanda ti asona. Inasitganda ti balay, kinablaawanda ti aso, ket kinunada a maragsakanda a maaddaan iti gundaway a makisarita kenkuana. Imbagada nga addanto tiempo nga agbalin a paraiso ti daga, nga awanton ti agung-unget—wen, natalnanton uray dagiti animal. Kalpasanna, sidadayaw a nagpakadada iti aso ket napandan. Nasdaawda unay idi rimmuar ti bumalay ket nagpadispensar iti dina pulos panangipaay iti gundaway kadagiti Saksi a makisarita kenkuana. Nangala kadagiti magasin, ket inrugina ti nakipagadal iti Biblia. Kabsattay itan daytoy a lalaki—maysa kadagiti “napateg a gameng”!
“Dikayo Koma Agbuteng”
18. Ania dagiti karit a pakaipasanguan ti adu a Kristiano, ngem kasano ti panangmatmat ni Jehova kadagiti agdaydayaw kenkuana?
18 Makiramramankayo kadi iti nagpateg a trabaho a panangikasaba iti Pagarian ken panangaramid kadagiti adalan? No kasta, talaga a naparaburankayo. Kinapudnona, babaen iti daytoy a trabaho nga iturturong ni Jehova iti balayna “dagiti napateg a gameng.” (Juan 6:44) Pudno, nalabit adda dagiti tiempo a mariknayo a medio nabannogkayon wenno maup-upay. No dadduma, adda dagidiay makarikna nga awan serserbida—uray kadagiti matalek nga adipen ni Jehova. Ngem dikay sumuksuko! Ibilang ni Jehova a napateg ti tunggal maysa kadagiti agdaydayaw kenkuana, ken maseknan unay iti pannakaisalakanyo.—2 Pedro 3:9.
19. Ania a pammaregta ti impaay ni Jehova babaen ken Haggeo, ket kasano a makapabileg kadatayo dagitoy a sasao?
19 No maupaytayo, gapu man iti ibubusor wenno dadduma pay a di makaay-ayo a kasasaad, makapabileg kadatayo ti kinuna ni Jehova kadagiti nagsubli a Judio. Iti Haggeo 2:4-6, mabasatayo: “Ita ngarud pumigsaka, O Zorobabel, kuna ni Jehova; ket pumigsaka, O Josue, nga anak ni Josadac, a kangatuan a padi; ket pumigsakayo, dakayo amin nga umili ti daga, kuna ni Jehova, ket agtrabahokayo: ta addaak kadakayo, kuna ni Jehova dagiti buybuyot, kas iti sao a pannakitulagko kadakayo idi a rimmuarkayo sadi Egipto, ket ti espirituk nagtaeng iti tengngayo: dikayo koma agbuteng. Ta kastoy ti kuna ni Jehova dagiti buybuyot: Maminsan pay, iti mabiit a kanito, ket pagkintayegekto dagiti langlangit, ken ti daga ken ti taaw, ken ti namaga a daga.” Imutektekanyo ta saan laeng nga imparegta ni Jehova a pumigsatayo no di pay ket impaayannatayo iti gubuayan ti bileg. Kasano? Imutektekanyo dagitoy makaliwliwa a sasao: “Addaak kadakayo.” Anian a makapabileg a panunoten nga uray ania a tubeng ti pakaipasanguantayo, adda ni Jehova kadatayo!—Roma 8:31.
20. Kasano a mapuspusek ita ti balay ni Jehova iti awan kaaspingna a dayag?
20 Nalawag nga adda ni Jehova iti ilina. Kinapudnona, kinunana babaen ken propeta Haggeo: “Ti maud-udi a dayag daytoy a balay dakdakkelto ngem iti immun-una . . . Ket iti daytoy a disso mangtedakto iti talna.” (Haggeo 2:9) Pudno unay, ti kadakkelan a dayag ita ket masarakan iti naespirituan a templo ni Jehova. Kada tawen, ginasut a ribu ti agturturong iti pudno a panagdayaw. Matartaraonan a naimbag dagitoy iti naespirituan, ket uray iti daytoy nariribuk a lubong, tagtagiragsakenda ti talna nga artapanto laeng ti talna nga agari iti baro a lubong ti Dios.—Isaias 9:6, 7; Lucas 12:42.
21. Ania koma ti determinasiontayo?
21 Dandanin pagkintayegen ni Jehova dagiti nasion inton Armagedon. (Apocalipsis 16:14, 16) Usarentay koma ngarud ti natda a panawen a tumulong a mangispal iti ad-adu pay a biag. Sapay koma ta bumileg ken agtalektayo a naan-anay ken ni Jehova. Determinadotay koma nga agtultuloy nga agdaydayaw iti naindaklan a naespirituan a templona, a pusekentay dayta iti ad-adu pay a ‘napapateg a gameng’ agingga nga ibaga ni Jehova a nalpasen ti trabahotayo.
[Footnotes]
a Iti agdama a kaibatoganna, agarup 40 bilion a doliar ti pateg ti amin a sagut nga agpaay iti pannakabangon ti templo ni Solomon. Naikabil iti paggamengan ti templo ti aniaman a saan a nausar iti panagbangon.—1 Ar-ari 7:51.
b Saan a kas iti nangato a padi ti Israel, awan basol ni Jesus a masapul a maabbongan. Nupay kasta, addada basol dagiti kakaduana a papadi agsipud ta nagatangda iti managbasol a sangatauan.—Apocalipsis 5:9, 10.
c Kitaenyo ti Pagwanawanan, Pebrero 15, 1998, panid 17-22.
Malagipyo Kadi?
• Ania ti napatpateg ken ni Jehova ngem kadagiti material a gameng?
• Ania a dua a grupo dagiti tao ti magunggonaan iti naiparukpok a dara ni Jesus?
• Siasino “dagiti napateg a gameng” a mangpadayag iti balay ni Jehova?
• Ania ti mangpaneknek a matungtungpalen ti padto ni Haggeo?
[Diagram iti panid 16]
(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)
Ammoyo kadi ti simboliko a kaipapanan ti nagkauna a templo ni Jehova?
Kasasantuan a siled
Kortina
Nasantuan a siled
Portico
Altar
Paraangan
[Ladawan iti panid 17]
Mangidatag idi ti nangato a padi iti toro agpaay kadagiti basol dagiti papadi ken iti kalding agpaay kadagiti basol dagiti tribu ti Israel a saan a papadi
[Ladawan iti panid 18]
Babaen ti sangalubongan a trabaho a panangikasaba iti Pagarian, umariwekwek ti agturturong iti balay ni Jehova