TEATRO
Maysa a patakder (theʹa·tron ti awag dagiti Griego) a pakaiparangan dagiti pabuya a drama, kinaranggas, komedia, sala, musika, ken eksena. Ti teatro ti masansan a nakaipabuyaan dagiti imoral nga eksena, a liniklikan dagiti matalek a Kristiano. (Efe 5:3-5) Ngem nagserbi met dayta kas lugar a pagtataripnongan ti publiko maipaay iti dadduma pay a panggep.
Idiay teatro ti Efeso ti nakaiyegan ti kakadua ni Pablo a nagdaliasat idi a ni Demetrio nga agpampanday iti pirak pinarnuayna ti maysa a panagderraaw maibusor kadagitoy a Kristiano a misionero. Nupay ti apostol kayatna ti mapan iti sanguanan dagiti umili a naguummong iti dayta a teatro, linapdan isuna dagiti adalan ken ti sumagmamano a nasingpet a komisionado dagiti piesta ken paay-ayam.—Ara 19:23-31.
Naibangon dagiti teatro idiay Grecia idi agarup maikalima a siglo K.K.P. a nagpatpatuloy, ket idi agangay naibangon dagita iti nadumaduma a kangrunaan a siudad. Ti kaaduan a Griego a teatro ket gistay nagsirkulo ti langana iti maysa a nalukong a bakris. Mabalin a kayo wenno bato dagiti pagtugawan sadiay. Nabennebenneg dagiti tugaw babaen kadagiti pasilio, ket naintarda iti in-inut a sumang-at a bakras ti turod. Iti tengnga ti ayan ti or·kheʹstra (pagsasalaan wenno ayan ti koro), nga iti likudanna adda nangato nga entablado a naikkan iti ske·neʹ, wenno background.
Adda rebrebba dagiti teatro a nasarakan iti luglugar a kas iti Efeso, Atenas, ken Corinto. Ti nalawa a teatro a nakabakab idiay Efeso ket addaan iti 66 nga intar ti tugtugaw ken makalaon iti agarup 25,000 a tattao. Agingga ita, nagsayaat pay laeng ti panagallangugan ti uni ta uray ti nakapsut a timek manipud iti entablado ket mangngeg iti kangatuan nga intar.
Masansan a nangibangon dagiti Romano iti teatro kas maysa a patakder a saanda a nagpannuray iti nagundayas a disso. No dadduma, adda atep ti entablado ken ti maysa a benneg ti tugtugaw iti teatroda. Ti sabali pay a kita ti Romano nga ampiteatro ket ti nagsirkulo wenno nagarinduyog a patakder nga awanan iti atep. Kinubongna ti nalawa nga espasio wenno arena, a manipud iti dayta addada intar ti tugtugaw iti aglikmut. Ti Colosseum idiay Roma nga adda pay laeng nabatbati a pasetna a sitatakder, a nairingpas idi 80 K.P., ket maysa a nalatak nga ampiteatro dagiti Romano. Adda met dagiti teatro nga imbangon ni Herodes a Dakkel iti nadumaduma a siudad, a pakairamanan ti Damasco ken Cesarea. Kinuna ni Josephus a “nangibangon [ni Herodes] iti teatro idiay Jerusalem, ken kalpasanna, maysa a nakalawlawa nga ampiteatro iti tanap.”—Jewish Antiquities, XV, 268 (viii, 1).
Ti Griego a sao a theʹa·tron ket mabalin a tumukoy iti lugar a pakaiparparangan ti maysa a pabuya wenno iti mismo a “bubuyaen iti teatro.” Insurat ni Pablo: “Ta pagarupek a ti Dios inkabilnakami nga apostol a maudi a maipabuya kas lallaki a naituding iti ipapatay, agsipud ta nagbalinkami a bubuyaen iti teatro [theʹa·tron] iti lubong, ken kadagiti anghel, ken kadagiti tattao.” (1Co 4:9) Tuktukoyen ngarud ni Pablo ti nakayugalian a pangserra a pabuya kadagiti Romano a panagdadangadang dagiti gladiador iti arena ti ampiteatro, no mairuar ti sumagmamano a tattao a karaman nga awananda iti kawes ken armas, a nairanta a magudasda.
Nakayugalian dagiti Griego ken Romano a maipan iti teatro dagiti kriminal a nakondenar a matay, a sadiay a nagang-angawan ida dagiti naguurnong a bunggoy. Nagsurat ni Pablo kadagiti Hebreo a Kristiano, a nalawag a daytoy nga aramid ti tuktukoyenna. Nupay awan ti rekord a mangikuna a kasta ti pannakatrato dagitoy a Kristiano, umasping kadagita dagiti panagsagaba nga inibturanda. Indagadag kadakuada ti apostol: “Itultuloyyo a laglagipen dagiti immun-una nga aldaw a kadagidi, kalpasan a nalawagankayo, inibturanyo ti dakkel a salisal iti sidong dagiti panagsagaba, no dadduma bayat a maiparparangkayo idi a kasla adda iti maysa a teatro agpadpada kadagiti pannakaumsi ken rigrigat, ken no dadduma bayat a nakiramramankayo kadagidiay addaan iti kasta a kapadasan.”—Heb 10:32, 33.