Dagiti Pastor ken Karnero iti Teokrasia

“Ni Jehova isu ti Ukomtayo, ni Jehova isu ti Mannangted iti linteg kadatayo, ni Jehova isu ti Aritayo; isalakannatayo.”​—ISAIAS 33:22.

1. Kasano a maikuna a dagiti Kristiano idi umuna a siglo ken dagiti Kristiano iti kaaldawantayo ket maysa a teokrasia?

TURAY ti Dios ti kayat a sawen ti teokrasia. Ramanenna ti panangbigbig iti autoridad ni Jehova ken panangsurot kadagiti pagannurotan ken pannursurona iti dadakkel ken babassit a pangngeddengtayo iti biag. Maysa a napaypayso a teokrasia ti umuna-siglo a kongregasion. Sipupudno a maikuna dagiti Kristiano idi: “Ni Jehova isu ti Ukomtayo, ni Jehova isu ti Mannangted iti linteg kadatayo, ni Jehova isu ti Aritayo.” (Isaias 33:22) Maysa met a napaypayso a teokrasia ti organisasion ni Jehova a Dios ita, a ti napulotan a natda ti sentrona.

Kadagiti Ania a Pamay-an a Datayo ket Teokratiko Ita?

2. Iti ania a pamay-an nga agpaspasakop dagiti Saksi ni Jehova iti turay ni Jehova?

² Kasanotay a maibaga a maysa a teokrasia ti organisasion ni Jehova ditoy daga? Gapu ta pudno nga agpaspasakop dagiti kameng daytoy iti turay ni Jehova. Ken sursurotenda ti panangidaulo ni Jesu-Kristo, ti insaad ni Jehova a kas Ari. Kas pangarigan, iti panawen ti panungpalan, naiturong ken Jesus daytoy direkta a bilin a naggapu iti Naindaklan a Teokrata: “Iserrekmo ta kumpaymo ket aganika, agsipud ta dimtengen ti oras a panagani, ta ti anien iti daga naan-anayen a natangkenan.” (Apocalipsis 14:15) Tungtungpalen ni Jesus [daytoy a bilin] ket manarimaan nga agan-ani iti daga. Supsuportaran dagiti Kristiano ti Arida iti daytoy dakkel a trabaho babaen ti sireregta a panangikasaba ti naimbag a damag ken panangaramid kadagiti adalan. (Mateo 28:19; Marcos 13:10; Aramid 1:8) Iti panangaramidda iti dayta, agserserbida met a katrabahuan ni Jehova, ti Naindaklan a Teokrata.​—1 Corinto 3:9.

3. Kasano nga agpaspasakop dagiti Kristiano iti teokrasia no iti moralidad?

³ No maipapan met iti kababalin, agpaspasakop dagiti Kristiano iti turay ti Dios. Kinuna ni Jesus: “Ti mangaramid iti pudno umay iti lawag, tapno dagiti aramidna maiparangarangda kas naaramid a maitunos iti Dios.” (Juan 3:21) Itatta, saan nga agpatpatingga dagiti debate maipapan kadagiti moral a pagalagadan, ngem awan lugar dagiti kastoy a panagsusuppiat kadagiti Kristiano. Matmatanda nga imoral ti kuna ni Jehova nga imoral, ket liklikanda dayta a kas maysa a makaakar ken makapapatay a sakit! As-asikasuenda met dagiti pamiliada, agtultulnogda kadagiti dadakkelda, ken agpaspasakopda kadagiti nangatngato nga agtuturay. (Efeso 5:3-5, 22-33; 6:1-4; 1 Timoteo 5:8; Tito 3:1) Iti kasta, agtigtignayda iti teokratiko a pamay-an, maitunos iti Dios.

4. Ania a di umiso a kababalin ti imparangarang da Adan ken Eva ken ni Saul, ket kasano nga ipakpakita dagiti Kristiano ti naiduma a kababalin?

⁴ Napukaw da Adan ken Eva ti Paraiso gapu ta kinaykayatda nga aramiden ti bukodda a pangngeddeng no maipanggep iti umiso ken di umiso. Ti mismo a kasungani daytoy ti tinarigagayan ni Jesus. Kinunana: “Sapulek, saan a ti bukodko a pagayatan, no di ket ti pagayatan daydiay nangibaon kaniak.” Kasta met laeng ti tarigagayan dagiti Kristiano. (Juan 5:30; Lucas 22:42; Roma 12:2; Hebreo 10:7) Ni Saul, ti immuna nga ari ti Israel, nagtulnog ken Jehova​—ngem saan a naan-anay. Daytoy ti gapuna a nailaksid. Kinuna ni Samuel kenkuana: “Ti panagtulnog naim-imbag ngem iti panagsakripisio, ken panangipangag ngem iti kinalukmeg dagiti karnero a lallaki.” (1 Samuel 15:22) Teokratiko aya ti panangsurot iti pagayatan ni Jehova iti sumagmamano a pamay-an, nalabit babaen ti regular a panangasaba wenno pannakigimong, ket kalpasanna makikompromisotay met no iti moralidad wenno iti sabali a pamay-an? Ay ket saan! Ikagumaantayo nga ‘aramiden ti pagayatan ti Dios iti amin a kararua.’ (Efeso 6:6; 1 Pedro 4:1, 2) Saan a kas ken Saul, agpasakoptay a naan-anay iti turay ti Dios.

Moderno a Teokrasia

5, 6. Kasano ti pannakilangen ni Jehova iti sangatauan ita, ket ania ti resulta ti pannakitunos iti daytoy nga urnos?

⁵ Iti napalabas, nagturay ken impalgak ni Jehova dagiti kinapudno baeten dagiti tattao, kas kadagiti mammadto, ari, ken apostol. Iti panawentayo, saanen a kasta; awanen dagiti napaltiingan a mammadto wenno apostol. Ngem ketdi, kinuna ni Jesus nga iti kaaddana a kas ari, ipabigbigna ti maysa a matalek a bagi dagiti pasurotna, maysa a “matalek ken masirib nga adipen,” ket isaadna a mangaywan iti amin a sanikuana. (Mateo 24:45-47; Isaias 43:10) Idi 1919 naipabigbig dayta nga adipen kas dagiti natda a napulotan a Kristiano. Manipud idin, isu dayta ti sentro ti teokrasia ditoy daga, nga ibagian ti Bagi a Manarawidwid dagiti Saksi ni Jehova. Iti intero a lubong, ti Bagi a Manarawidwid ket ibagian dagiti Komite ti Sanga, agdaldaliasat a manangaywan, ken panglakayen ti kongregasion.

⁶ Napateg a paset ti panagpasakop iti teokrasia ti pannakitunos iti teokratiko nga organisasion. Makatulong ti kasta a pannakitunos iti panagkaykaysa ken urnos iti “intero a timpuyog dagiti kakabsat” iti sangalubongan. (1 Pedro 2:17) Makaay-ayo daytoy ken ni Jehova, a “maysa a Dios, saan a ti riribuk, no di ket ti talna.”​—1 Corinto 14:33.

Dagiti Panglakayen iti Teokrasia

7. Apay a maikuna a teokratiko ti pannakadutok dagiti Kristiano a panglakayen?

⁷ Tungtungpalen dagiti amin a nadutokan a lallakay, aniaman ti pagrebbenganda, dagiti kualipikasion a naibalabala idiay Biblia para iti saad ti maysa a manangaywan, wenno panglakayen. (1 Timoteo 3:1-7; Tito 1:5-9) Mainayon pay, dagiti sasao ni Pablo kadagiti panglakayen idiay Efeso ket agaplikar kadagiti amin a panglakayen: “Asikasuenyo ti bagbagiyo ken ti isuamin nga arban, a kadakuada dinutokannakayo ti nasantuan nga espiritu kas manangaywan, tapno ipastoranyo ti kongregasion ti Dios.” (Aramid 20:28) Wen, ti nasantuan nga espiritu a naggapu ken ni Jehova a Dios ti nangdutok kadagiti panglakayen. (Juan 14:26) Teokratiko ti pannakadutokda. Maysa pay, ipastoranda ti arban ti Dios. Ni Jehova ti akinkukua iti arban, saan a dagiti panglakayen. Maysa dayta a teokrasia.

8. Ania dagiti nadumaduma a pagrebbengan dagiti panglakayen ita?

⁸ Iti suratna kadagiti taga-Efeso, imbinsabinsa ni apostol Pablo ti nadumaduma a pagrebbengan dagiti panglakayen. Kinunana: “Intedna ti sumagmamano kas apostol, ti sumagmamano kas mammadto, ti sumagmamano kas managebanghelio, ti sumagmamano kas papastor ken mannursuro, a maipaay iti pannakaator dagiti sasanto, maipaay iti trabaho a panagministerio, maipaay iti pannakapabileg ti bagi ni Kristo.” (Efeso 4:11, 12) Awanen dagiti apostol ken mammadto iti ilalabas ti kinamaladaga “ti bagi ni Kristo.” (Idiligyo ti 1 Corinto 13:8.) Ngem kupado pay laeng dagiti panglakayen iti panangasaba, panangipastor, ken panangisuro.​—2 Timoteo 4:2; Tito 1:9.

9. Kasano ti rumbeng a panagsagana dagiti panglakayen a mangibagi iti pagayatan ti Dios iti kongregasion?

⁹ Tangay turay ti Dios ti kayat a sawen ti teokrasia, pagaammo unay dagiti epektibo a panglakayen ti pagayatan ti Dios. Naibilin ken Josue nga inaldaw a basaenna ti Linteg. Nasken met nga agadal ken agkonsulta a kanayon dagiti panglakayen iti Kasuratan ken agbalinda a pamiliar kadagiti literatura ti Biblia nga impablaak ti matalek ken masirib nga adipen. (2 Timoteo 3:14, 15) Ramanen daytoy dagiti magasin a Pagwanawanan ken Agriingkayo! ken dadduma pay a publikasion a mangipakita no kasano nga agaplikar dagiti prinsipio ti Biblia kadagiti espisipiko a situasion.a Nupay kasta, saan laeng a nasken nga ammuen ken suroten ti maysa a panglakayen dagiti pagannurotan a naipablaak kadagiti literatura ti Watch Tower Society, no di pay ket rumbeng a kabesadona dagiti Nainkasuratan a prinsipio a nakaibatayan dagitoy. Iti kasta kabaelanna nga iyaplikar dagiti Nainkasuratan a pagannurotan a buyogen ti pannakaawat ken asi.​—Idiligyo ti Mikias 6:8.

Panagserbi a Buyogen ti Nakristianuan nga Espiritu

10. Ania a di umiso a kababalin ti rumbeng a pagannadan dagiti panglakayen, ken kasano?

¹⁰ Idi agarup tawen 55 K.P., inaramid ni apostol Pablo ti umuna a suratna iti kongregasion sadi Corinto. Nainaig kadagiti sumagmamano a lallaki nga agtarigagay iti kinalatak iti uneg ti kongregasion ti maysa kadagiti parikut a tinamingna. Insurat ni Pablo: “Napnekankay kadin? Nabaknangkay kadin? Nangrugikay kadin nga agturay kas ar-ari nga awankami? Ket pudno a kayatko a nangrugikayon nga agturay kas ar-ari, tapno makipagturaykami met kadakayo kas ar-ari.” (1 Corinto 4:8) Idi umuna a siglo K.P., addaan dagiti amin a Kristiano iti namnama a makipagturay ken Jesus sadi langit kas ar-ari ken papadi. (Apocalipsis 20:4, 6) Nupay kasta, nalawag a nalipatan dagiti dadduma idiay Corinto a ditoy daga, awan dagiti ari iti Kristiano a teokrasia. Imbes nga agtignayda a kas ar-ari daytoy a lubong, suksukayen dagiti Kristiano a papastor ti kinapakumbaba, maysa a galad a makaay-ayo ken Jehova.​—Salmo 138:6; Lucas 22:25-27.

11. (a) Siasino dagiti kangrunaan nga ulidan ti kinapakumbaba? (b) Kasano ti rumbeng a panangmatmat dagiti panglakayen ken amin a dadduma pay a Kristiano iti bagbagida?

¹¹ Maysa aya a pagkapuyan ti kinapakumbaba? Saan! Nailadawan ni Jehova a mismo kas napakumbaba. (Salmo 18:35) Impanguluan dagiti ari ti Israel dagiti armada iti gubat ken inturayanda ti nasion iti babaen ni Jehova. Ngem, masapul nga agannad ti tunggal maysa ‘tapno di mapatangsit ti pusona kadagiti kakabsatna.’ (Deuteronomio 17:20) Maysa a nailangitan nga Ari ni napagungar a Jesus. Idi adda ditoy daga, nupay kasta, binugguanna ti saka dagiti adalanna. Anian a kinapakumbaba! Ket tapno ipakita a kayatna nga agpakumbaba met dagiti apostolna, kinunana: “Ngarud, no siak, nupay Apo ken Mannursuro, binugguak dagiti sakayo, rebbengyo met a bugguan dagiti saka ti maysa ken maysa.” (Juan 13:14; Filipos 2:5-8) Rumbeng a maiturong amin a dayag ken dayaw ken ni Jehova, saan nga iti asinoman a tao. (Apocalipsis 4:11) Panglakayenda man wenno saan, matmatan koma dagiti amin a Kristiano ti bagbagida a maitunos iti sasao ni Jesus: “Awan kaes-eskanmi nga ad-adipen. Ti naaramidanmi isu ti rebbengmi nga aramiden.” (Lucas 17:10) Saan a teokratiko ti aniaman a sabali a panangmatmat.

12. Apay a ti ayat ket maysa a napateg a galad a rumbeng a sukayen dagiti Kristiano a panglakayen?

¹² Malaksid pay iti kinapakumbaba, suksukayen dagiti Kristiano a panglakayen ti ayat. Impakita ni apostol Juan ti kinapateg ti ayat idi kinunana: “Ti di agayat dina naam-ammo ti Dios, agsipud ta ti Dios ket ayat.” (1 Juan 4:8) Saan a teokratiko dagiti awanan ayat. Saanda nga am-ammo ni Jehova. Maipapan iti Anak ti Dios, kuna ti Biblia: “Ni Jesus, nga inayatna ti kukuana nga adda idi iti lubong, inayatna ida agingga iti panungpalan.” (Juan 13:1) Kinuna ni Jesus kadagiti 11 a lallaki nga agbalinto a paset ti bagi a manarawidwid ti kongregasion Kristiano: “Daytoy ti bilinko, nga ayatenyo ti maysa ken maysa kas ti panagayatko kadakayo.” (Juan 15:12) Ti ayat ti pakabigbigan ti pudno a Kinakristiano. Allukoyenna dagiti nadudog ti pusona, agladladingit, ken nakayawan iti naespirituan nga agtarigagay iti wayawaya. (Isaias 61:1, 2; Juan 13:35) Masapul a mapagulidanan dagiti panglakayen no iti panangipakita iti ayat.

13. Nupay mabalin a narikut dagiti problema ita, kasano a makatulong ti maysa a panglakayen iti amin a situasion?

¹³ Itatta, masansan a makiddaw dagiti panglakayen a tumulong a mangsolbar kadagiti narikut a problema. Mabalin a nauneg ti pannakairamut ken naynay dagiti parikut ti agassawa. Addaan dagiti agtutubo kadagiti parikut a narigat a maawatan dagiti nataengan. Masansan a narigat a matarusan dagiti emosional a sakit. Mabalin a di masinunuo ti maysa a panglakayen a naipasango kadagiti kasta a banag no ania ti aramidenna. Ngem mainanamana a no agpannuray iti sirib ni Jehova babaen ti kararag, no agsukimat iti Biblia ken kadagiti impormasion nga impablaak ti matalek ken masirib nga adipen, ken no makilangen a sipapakumbaba ken siaayat iti arban, dakkel ti maitulongna uray iti narikut unay a situasion.

14, 15. Ania ti kuna dagiti dadduma a mangipakita a pinaraburan ni Jehova ti ilina iti adu a nasayaat a panglakayen?

¹⁴ Sibabaknang a pinaraburan ni Jehova ti organisasionna kadagiti “sagut a tattao.” (Efeso 4:8) Pasaray makaawat ti Watch Tower Society kadagiti makaparagsak a surat a mangipaneknek iti ayat nga ipakpakita dagiti napakumbaba a panglakayen a mangipaspastor a siaasi iti arban ti Dios. Kas pangarigan, insurat ti maysa a panglakayen ti kongregasion: “Diak malipatan ti ibibisita ti maysa a manangaywan ti sirkito a nakaapekto kaniak iti kasta unay wenno madakdakamat pay laeng iti kongregasion. Tinulongannak ti manangaywan ti sirkito a makabigbig iti kinapateg ti positibo a kababalin iti pannakilangen kadagiti kakabsat, nga inyunay-unayna ti panangkomendar.”

¹⁵ Insurat ti maysa a kabsat a babai a napan nagpaagas iti adayo nga ospital: “Nabang-aranak a nakaam-ammo iti maysa a panglakayen iti daydi damo a makapadanag a rabii iti maysa nga ospital nga adayo iti pagtaengak! Adu nga oras ti binusbos ti panglakayen ken dagiti dadduma pay a kakabsat a nangkadua kaniak. Uray dagiti tattao ti lubong a makaammo iti kasasaadko nariknada a pulos a diak koma nakalasat no awan ti liwliwa, panangasikaso, ken kararag dagidiay naayat ken napasnek a kakabsat.” Insurat ti maysa pay a kabsat a babai: “Sibibiagak pay laeng ita gapu ta siaanus a tinulongandak ti bagi dagiti panglakayen a makidangadang iti nakaro a panagladingit. . . . Di ammo ti maysa a kabsat ken ti baketna no ania ti ibagada kaniak. . . . Ngem ti nangtukay iti riknak iti kasta unay isu ti naayat a panangisakitda kaniak nupay saanda a maawatan a naan-anay ti kasasaadko.”

16. Aniat’ imbalakad ni Pedro kadagiti panglakayen?

¹⁶ Wen, adu a panglakayen ti mangiyap-aplikar iti pammagbaga ni apostol Pedro: “Ipastoranyo ti arban ti Dios nga adda iti aywanyo, di mapilpilit, no di ket situtulok; saan met nga iti panagayat iti nakusit a gunggona, no di ket sigagagar; saan met a kas agturay kadagidiay tawid ti Dios, no di ket agbalinkayo a pagulidanan ti arban.” (1 Pedro 5:1-3) Anian a bendision dagiti kasta a teokratiko a panglakayen!

Dagiti Karnero iti Teokrasia

17. Dakamatenyo dagiti galad a rumbeng a sukayen dagiti amin a kameng ti kongregasion.

¹⁷ Nupay kasta, saan a bin-ig a panglakayen ti mangbukel iti teokrasia. No kasano a masapul nga agbalin a teokratiko dagiti pastor, kasta met dagiti karnero. Kadagiti ania a pamay-an? Bueno, dagiti prinsipio a mangidaldalan kadagiti panglakayen, isu met laeng ti mangidaldalan kadagiti karnero. Masapul a napakumbaba dagiti amin a Kristiano, saan laeng a dagiti panglakayen, tapno paraburan ida ni Jehova. (Santiago 4:6) Masapul a sukayen ti tunggal maysa ti ayat gapu ta no awan dayta, saan a makaay-ayo ken Jehova dagiti sakripisiotayo kenkuana. (1 Corinto 13:1-3) Ken amintayo, saan laeng a dagiti panglakayen, ‘mapno koma iti umiso a pannakaammo iti pagayatan [ni Jehova] iti isuamin a sirib ken naespirituan a pannakaawat.’​—Colosas 1:9.

18. (a) Apay a saan nga umdas ti narabaw a pannakaammo iti kinapudno? (b) Kasano a mapnotay amin iti umiso a pannakaammo?

¹⁸ Masansan a maipasango dagiti agtutubo ken nataengan kadagiti narikut a pangngeddeng iti panangikagumaanda nga agtalinaed a matalek nupay agbibiagda iti lubong ni Satanas. Ti pagannayasan ti lubong iti panagkawkawes, musika, pelikula, ken literatura suotenna ti espiritualidad dagiti dadduma. Saan nga umdas ti narabaw a pannakaammo iti kinapudno a tumulong kadatayo nga agtalinaed a natimbeng. Tapno makapagtalinaedtayo a matalek, masapul a mapnotayo iti umiso a pannakaammo. Kasapulantayo ti pannakaawat ken sirib a ti laeng Sao ti Dios ti makaited kadatayo. (Proverbio 2:1-5) Kaipapanan daytoy ti panangparang-ay iti nasayaat nga ug-ugali iti panagadal, panangut-utob iti maad-adaltayo, ken panangiyaplikar iti dayta. (Salmo 1:1-3; Apocalipsis 1:3) Dagiti amin a Kristiano, saan laeng a dagiti panglakayen, ti sinuratan ni Pablo idi kinunana: “Ti nakired a taraon agpaay kadagiti nataengan a tattao, kadagidiay a babaen iti panangusar nasanay dagiti pannakabalin ti pannakaawatda a mangilasin agpadpada iti umiso ken di umiso.”​—Hebreo 5:14.

Dagiti Pastor ken Karnero Agtrabahoda a Sangsangkamaysa

19, 20. Aniat’ naibalakad kadagiti amin iti pannakikooperar kadagiti panglakayen, ken apay?

¹⁹ Kamaudiananna, maiparbeng laeng a kunaen a ti pudpudno a teokratiko nga espiritu ket ipakpakita dagidiay makikooperar kadagiti panglakayen. Nagsurat ni Pablo ken ni Timoteo: “Dagiti lallakay a mangidaulo iti nasayaat a wagas maibilangda koma a maikari iti mamindua a dayaw, nangnangruna dagidiay agtrabaho a sipipinget iti panagsao ken panangisuro.” (1 Timoteo 5:17; 1 Pedro 5:5, 6) Maysa a nagsayaat a pribilehio ti kinapanglakayen, ngem addaan iti pamilia ti kaaduan a panglakayen. Inaldaw nga agsapulda iti pagbiag ken adda assawa ken annak nga asikasuenda. Nupay maragsakanda nga agserbi, nalaklaka ken ad-adda a makagunggona ti panagserbida no mannakikooperar ti kongregasion, saan a manangbabalaw ken manangipapilit.​—Hebreo 13:17.

²⁰ Kinuna ni apostol Pablo: “Lagipenyo dagidiay mangidadaulo kadakayo, isuda a nangisao kadakayo ti sao ti Dios, ket bayat nga ut-utobenyo ti pagbanagan ti kababalinda tuladenyo ti pammatida.” (Hebreo 13:7) Saan nga indagadag ni Pablo kadagiti kakabsat a surotenda dagiti panglakayen. (1 Corinto 1:12) Saan a teokratiko ti panangsurot iti maysa a tao. Ngem nainsiriban la ketdi a tuladen ti nasubok a pammati ti maysa a teokratiko a panglakayen nga aktibo iti trabaho a panagebanghelio, regular a makigimgimong, ken makilanglangen a sipapakumbaba ken siaayat iti kongregasion.

Maysa a Pammaneknek iti Pammati

21. Kasano nga ipakpakita dagiti Kristiano ti natibker a pammati a kas ken Moises?

²¹ Pudno la unay, ti kaadda ti maysa a teokratiko nga organisasion iti daytoy nagdakes a panawen iti pakasaritaan ti tao ket maysa a pammaneknek iti pannakabalin ti Naindaklan a Teokrata. (Isaias 2:2-5) Maysa met daytoy a pammaneknek iti pammati ti agarup lima a milion a Kristiano a lallaki, babbai, ken ubbing, a makidangdangadang kadagiti parikut iti inaldaw a panagbiag ngem kanayon a sipapanunot a ni Jehova ti Agturayda. No kasano a “nagtultuloy [ni matalek a Moises] a natibker a kasla kitkitaenna daydiay Maysa a di makita,” kasta met nga addaan dagiti Kristiano ita iti natibker a pammati. (Hebreo 11:27) Addaanda iti pribilehio nga agbiag iti sidong ti teokrasia, ket inaldaw nga agyamanda ken Jehova gapu iti dayta. (Salmo 100:4, 5) Bayat a mapaspasaranda ti panangisalakan ni Jehova, maragsakanda a mangikuna: “Ni Jehova isu ti Ukomtayo, ni Jehova isu ti Mannangted iti linteg kadatayo, ni Jehova isu ti Aritayo; isalakannatayo.”​—Isaias 33:22.

[Footnote]

Ania ti Ipakita ti Biblia?

◻ Iti ania a pamay-an nga agpaspasakop dagiti Kristiano iti teokrasia?

◻ Kasano ti pannakaorganisar ti teokrasia ita?

◻ Kasano a makapagsagana dagiti panglakayen a mangannong kadagiti pagrebbenganda?

◻ Ania dagiti Nakristianuan a galad a rumbeng a sukayen ken ipakita dagiti panglakayen?

◻ Iti teokrasia, ania ti rebbeng a relasion dagiti karnero ken dagiti pastor?

[Ladawan iti panid 16]

Napukaw da Adan ken Eva ti Paraiso gapu ta kinaykayatda nga aramiden ti bukodda a pangngeddeng no maipanggep iti umiso ken di umiso

[Ladawan iti panid 18]

Kanayon a makagunggona ti maysa a panglakayen no makilangen a sipapakumbaba ken siaayat kadagiti karnero