Ti “New World Translation”​—Nalaing ken Napudno

“NAPNUAN panangulbod!” Idi maika-16 a siglo, kastat’ kuna dagiti bumusbusor iti patarus ni Martin Luther iti Biblia. Patienda a mapaneknekanda a ti Biblia ni Luther naglaon ti “1,400 a heretiko a kamali ken kinaulbod.” Itatta, ti Biblia ni Luter mamatmatan kas pagtandaan a patarus. Ti libro a Translating the Bible kunaenna pay a dayta ti “aramid ti henio”!

Iti daytoy maika-20 a siglo, ti New World Translation naakusar met iti panangulbod. Apay? Agsipud ta simmina manipud kadawyan a pannakaipatarus dagiti adu a bersikulo ken ipaganetgetnat’ panangusar ti nagan ti Dios, a Jehova. Ngarud, di anamongan ti kaaduan. Ngem pagbalinenna kadi dayta nga ulbod? Saan. Daytat’ napaadda buyogen adu a kinaannad ken atension a maidetalye, ket ti agparang a kasla di pamiliar irepresentarnat’ napudno a panagregget tapno siaannad a mairepresentar dagiti nasayaat a kualidad dagiti orihinal a pagsasao. Ni teologo a C. Houtman ilawlawagna dagiti rason iti di pannakitunos ti New World Translation iti naipasdek a doktrina ti relihion: “Ti nagduduma a kadawyan a patarus dagiti kangrunaan a termino manipud orihinal a teksto naiwaksidan, tapno makagteng iti kasayaatan a pannakaawat.” Intay usigen ti dadduma a pangarigan daytoy.

Naiduma​—Ngem Saan a Kamali

Maysa pay, dagiti agpapada a sasao kadagiti orihinal a pagsasao ti Biblia naipatarusda, no adino a posible, iti nagduduma a sasao iti Ingles, tapno ipaawat iti estudiante ti Biblia dagiti posible a bassit a nagdudumaan iti kaipapanan. Gapuna, ti syn·teʹlei·a naipatarus a “panagngudo” ken ti teʹlos “panungpalan,” nupay agpadpada a dagitoy a sasao naipatarusda a “panungpalan” iti adu a sabsabali pay a patarus. (Mateo 24:3, 13) Ti sao a koʹsmos ket naipatarus a “lubong,” ti ai·onʹ “sistema dagiti bambanag,” ken ti oi·kou·meʹne “mapagnaedan a daga.” Manen, adu a patarus ti Biblia basta usarenda laeng ti “lubong” a mangirepresentar ti uray ania a dua wenno amin dagiti tallo kadagitoy Griego a sasao, nupay iti kinapudnona, adda nagdudumaan dagitoy.​—Mateo 13:38, 39; 24:14.

Umas-asping, ti New World Translation siaannad nga innotarna ti nagdumaan ti gnoʹsis (“pannakaammo”) ken e·piʹgno·sis (naipatarus nga “umiso a pannakaammo”)​—ti panagduma nga inlaksid dagiti adu. (Filipos 1:9; 3:8) Paglasinenna met ti taʹphos (“tanem,” indibidual a pagitabonan), mneʹma (“tanem”), mne·meiʹon (“tanem a pakalaglagipan”), ken haiʹdes (“hades,” tuktukoyen idiay Biblia a gagangay a tanem ti natay a sangatauan). (Mateo 27:60, 61; Juan 5:28; Aramid 2:29, 31) Dagiti sumagmamano a patarus ti Biblia paglasinenda ti taʹphos ken mne·meiʹon idiay Mateo 23:29 ngem balbaliwanda kadagiti sabsabali.​—Kitaenyo ti Mateo 27:60, 61, New International Version.

Dagiti paniempo a verbo (verb tenses) naannad ken eksakto ti pannakaipatarusda. Kas pangarigan, idiay Revised Standard Version, kuna ti 1 Juan 2:1: “No adda asinoman nga agbasol, addaantayo ti Manangibabaet iti Ama, ni Jesu-Kristo a nalinteg.” Kalpasanna, ti isu met laeng a patarus ipatarusna ti 1 Juan 3:6 nga: “Awan asinoman nga agtaeng ken [Jesus] nga agbasol.” No awan pasurot ni Kristo nga agbasol, kasano nga agaplikar ti 1 Juan 2:1?

Ti New World Translation solbarenna daytoy a panagsuppiat. Idiay 1 Juan 2:1, kunaenna: “Isuratko kadakayo dagitoy a bambanag tapno dikay koma makaaramid ti basol. Ngem, no adda asinoman a makaaramid ti basol, addantay katulongan iti Ama, ni Jesu-Kristo, a nalinteg.” Ni Juan inusarna ti aorist (verbo a mangipamatmat ti simple a pasamak nga awan pannakadakamat ti kinanaan-anay wenno kapautna) a paniempo iti daytoy a bersikulo, a mangipakita ti panangaramid ti naisina a basol, ti kita ti banag a maaramidtayo iti intunggal oras gapu ta imperpektotayo. Nupay kasta, iti 1 Juan 3:6 mabasa: “Tunggal maysa nga agtaeng kenkuana saan nga agaramid ti basol; awan asinoman nga agaramid ti basol ket makakita kenkuana wenno makaam-ammo kenkuana.” Ditoy inusar ni Juan ti paniempo iti agdama (present tense), a mangipakita ti agtultuloy, naiyugali a kurso ti panagbasol a mamagbalin nga awan mamaayna ti panagbalin a maysa a Kristiano.

Dadduma nga Iskolar Umanamongda

Dagiti sumagmamano a di pamiliar a termino a mabalin a pinataud dagiti Saksi ni Jehova ket suportaran dagiti dadduma a patarus ti Biblia wenno pagreperensiaan. Idiay Lucas 23:43, ti New World Translation inrekordna dagiti sasao ni Jesus iti daydiay tulisan a kaduana a mapapatay: “Pudno kunak kenka nga iti daytoy nga aldaw, makipaggiankanto kaniak idiay Paraiso.” Iti orihinal a Griego, awan dagiti punctuation marks a kas kadagiti comma; ngem masansan dadduma a kita ti punctuation ti inserrek dagiti managipatarus tapno tumulong iti panagbasa. Ti kaaduan, nupay kasta, pagbalinenda ti Lucas 23:43 a mabasa a kasla ni Jesus ken ti tulisan agturongda idiay Paraiso iti dayta met la nga aldaw. Ti The New English Bible kunana: “Kunak kenka: ita nga aldaw makipaggiankanto kaniak idiay Paraiso.” Saan nga amin ket ipalawagda daytoy a kapanunotan, nupay kasta. Ni Propesor Wilhelm Michaelis ipatarusna ti bersikulo a kastoy: “Pudno, iti daytoy met la nga aldaw ipanamnamak kenka: (maysa nga aldaw) makikadduakanto kaniak idiay paraiso.” Daytoy a patarus adayu a mas lohikal ngem ti The New English Bible. Ti matmatayen a tulisan saanna koma a nabalinan ti mapan idiay Paraiso a kadua ni Jesus iti dayta met la nga aldaw. Ni Jesus saan a napagungar agingga ti maikatlo nga aldaw kalpasan ti ipapatayna. Kabayatanna isut’ adda idiay Hades, ti gagangay a tanem ti sangatauan.​—Aramid 2:27, 31; 10:39, 40.

Sigun ti Mateo 26:26 idiay New World Translation, ni Jesus, idi inyussuatna ti pannakarambak ti Pangrabii ti Apo, kunana maipapan ti tinapay nga inpasana kadagiti adalanna: “Daytoy kaipapananna ti bagik.” Kaaduan a sabali pay a patarus ipatarusda daytoy a bersikulo a kastoy: “Daytoy isu ti bagik,” ket daytoy nausar tapno suportaran ti doktrina a kabayatan ti pannakarambak ti Pangrabii ti Apo, ti tinapay literal a nagbalin a lasag ni Kristo. Ti sao a naipatarus idiay New World Translation a “kaipapananna” (es·tinʹ, maysa a porma ti ei·miʹ) naggapu manipud Griego a sao a kaipapananna ti “agbalin,” ngem mabalin nga ipamatmamatna met ti “kayatna a sawen.” Gapuna, ti Thayer’s Greek-English Lexicon of the New Testament kunana a daytoy a verbo ket masansan katupagna ti mangipaawat, mangipamatmat, mangiyulogan. Pudno unay, ti “kaipapananna” ket lohikal a patarus ditoy. Idi inyussuat ni Jesus ti Maudi a Pangrabii, ti lasagna adda pay laeng kadagiti tulangna, isu a kasano koma a ti tinapay nagbalin a ti literal a lasagna?a

Idiay Juan 1:1 ti New World Translation kunana: “Ti Verbo maysa a dios.” Kadagiti adu a patarus daytoy a sarita kunana: “Ti Verbo isu ti Dios” ket daytat’ maus-usar tapno suportaran ti doktrina a Trinidad. Di pagsiddaawan, dagiti Trinitariano dida kayat ti patarus idiay New World Translation. Ngem ti Juan 1:1 saan a pinagbalin a palso tapno paneknekan a ni Jesus ket saan a Mannakabalin Amin Dios. Dagiti Saksi ni Jehova, agraman adu a sabsabali pay, sinuppiatdat’ pannakaisurat ti “dios” iti dadakkel a letra adayu pay kasakbayan ti iyadda ti New World Translation, a mangregregget a mangipatarus a siuumiso ti orihinal a pagsasao. Lima nga Aleman a managipatarus ti Biblia kasta met inusarda ti termino a “maysa a dios” iti dayta a bersikulo.b Di nakurkurang ngem 13 a sabsabali pay inusarda dagiti sasao a kas ti “iti nadibinuan a kita” wenno “kas dios a kita.” Dagitoy a patarus makipada kadagiti dadduma a paset ti Biblia tapno ipakitada a, wen, ni Jesus idiay langit ket maysa a dios iti kaipapanan a kas maysa a nadibinuan. Ngem ni Jehova ken ni Jesus saanda nga agpada a persona, agpada a Dios.​—Juan 14:28; 20:17.

Ti Personal a Nagan ti Dios

Idiay Lucas 4:18, sigun ti New World Translation, inyaplikar ni Jesus iti bagbagina ti padto idiay Isaias, a kunkunana: “Ti espiritu ni Apo Jehova adda kaniak.” (Isaias 61:1) Adut’ di umanamong iti pannakausar ti nagan ni Jehova ditoy. Dayta ket, nupay kasta, maysa laeng kadagiti nasurok a 200 a luglugar a pakasarakan dayta a nagan idiay New World Translation of the Christian Greek Scriptures, ti maaw-awagan Baro a Tulag. Pudno, awan nasapsapa a nagtalinaed a Griego a manuskrito ti naglaon ti personal a nagan ti Dios. Ngem ti nagan nainayon idiay New World Translation gaput’ naimbag a rasrason, saan a gapu ta kaykayat laeng. Ken ti dadduma sinurotda daytoy umas-asping a dalan. Iti laengen Aleman a pagsasao, di nakurkurang ngem 11 a patarus inusardat’ “Jehova” (wenno ti katupagna a sao iti Hebreo, “Yahweh”) iti teksto ti “Baro a Tulag,” bayat nga uppat pay a managipatarus innayonda ti nagan iti parentheses kalpasan ti “Apo.”c Nasurok a 70 a managipatarus nga Aleman inusarda kadagiti footnotes wenno komentario.

Idiay Israel, ti nagan ti Dios naibalikas nga awan pannakaiparitna iti nasurok a sangaribu a tawen. Isut’ nagan nga agparang a kankanayon idiay Hebreo a Kasuratan (“Daan a Tulag”), ket awan makakumbinsir a pammaneknek a daytat’ di am-ammo ti kaaduan wenno a ti pannakabalikasna ket nalipatan idi umuna a siglo iti Kadawyan a Panawentayo, idi a dagiti Judio a Kristiano napaltiinganda a mangisurat kadagiti libro iti “Baro a Tulag.”​—Ruth 2:4.

Ni Wolfgang Feneberg nagkumento iti Jesuita a magasina nga Entschluss/Offen (Abril 1985): “Isu [ni Jesus] dina inlibak ti nagan ni amana kadakami, ngem intalekna kadakami dayta. Nalawag ngarud no apay a ti umuna a dawat iti Kararag ti Apo ket mabasa a: ‘Masantipikar koma ti naganmo!’” Impakita pay nga ad-adda ni Feneberg a “kadagiti sakbay-Kristiano a manuskrito nga agpaay kadagiti Griegot’ pagsasaona a Judio, ti nagan ti Dios ket saan a naiparang iti sabali a pannao baben ti kýrios [Apo], ngem daytat’ naisurat iti tetragram a porma [YHWH] kadagiti Hebreo wenno archaic a Hebreo a letra. . . . Makasaraktayo kadagiti pakalaglagipan ti nagan kadagiti sursurat dagiti Amma Ti Simbaan; ngem dida interesado iti dayta. Babaen panangipatarus iti daytoy nagan a kýrios (Apo), dagiti Amma ti Simbaan interesadoda nga ad-adda iti panangited kinadayag ti kýrios ken Jesu-Kristo.” Ti New World Translation taginayonenna ti nagan iti teksto ti Biblia no adda napudno, nalaing a rason iti panangaramid iti dayta.​—Kitaenyo ti Apendice 1D iti Reference Bible.

Dadduma babalawenda ti porma a “Jehova” a panangipatarus ti New World Translation iti nagan ti Dios. Kadagiti Hebreo a manuskrito, ti nagan basta agparang kas uppat a consonante, YHWH, ket adut’ mangipapilit a ti umiso a pannakaibalikasna ket “Yahweh,” saan a “Jehova.” Gapuna, mariknada a ti panangusar ti “Jehova” ket kamali. Ngem, iti kinapudnona, dagiti iskolar saanda nga umanamong a ti porma a “Yahweh” irepresentarnat’ orihinal a pannakaibalikas. Ti kinapudnona ket bayat a tinaginayon ti Dios ti pannakadeletiar ti naganna a YHWH iti nasurok a 6,000 a daras idiay Biblia, dina tinaginayon ti pannakaibalikasna a nangngeg ni Moises idiay Bantay Sinai. Gapuna, ti pannakaibalikas ket saan nga isut’ kapapatgan iti daytoy a tiempo.

Idiay Europa ti porma a “Jehova” ket mabigbigbigen iti adu a siglo ken maus-usar kadagiti adu a Biblia, agraman dagiti patarus a Judio. Daytat’ agparang iti di mabilang a daras kadagiti patakder, sensilio ken sabsabali pay a bambanag, ken kadagiti naiyimprenta nga aramid, kasta met kadagiti adu a himno iti simbaan. Gapuna imbes a padpadasen nga irepresentar ti orihinal a Hebreo a pannakaibalikas, ti New World Translation kadagiti amin a nagduduma a pagsasaona us-usarenna ti porma ti nagan ti Dios nga ak-akseptaren ti kaaduan. Isu daytoy ti eksakto nga inaramid dagiti sabsabali a patarus ti Biblia kadagiti amin a sabsabali pay a nagan idiay Biblia.

Apay ti Nainget a Panangbabalaw?

Ti Biblia ni Luther ket nababalaw agsipud ta daytat’ pinataud ti maysa a tao a nangipanayag kadagiti kamali ti tradisional a relihion iti kaaldawanna. Ti patarusna linuktannat’ dalan para kadagiti ordinario a tattao tapno makitadat’ kinapudno ti adu nga insaona. Umas-asping, ti New World Translation ket mababbabalaw agsipud ta daytat’ impablaak dagiti Saksi ni Jehova, a nangipalgak nga adu kadagiti doktrina ti Kakristianuan di masarakan idiay Biblia. Ti New World Translation​—pudno unay, aniaman a Biblia​—pagbalinenna daytoy a nalawag.

Kinapudnona, ti New World Translation ket maysa a nalaing nga aramid. Idi 1989, ni Propesor Benjamin Kedar iti Israel kinunana: “Iti linguistiko a panagsirarakko mainaig ti Hebreo a Biblia ken dagiti patarus, kankanayon nga agdakamatak idiay Ingles nga edision ti maaw-awagan New World Translation. Iti panangaramid a kasta, masarakak a ti riknak paulit-ulit a pasingkedanna a daytoy nga aramid isarmingnat’ napudno a panagregget tapno magun-odan ti pannakaawat iti teksto a nakalawlawag a posible. Mangmangted ebidensia iti nalawa a pannakaawat iti orihinal a pagsasao, ipatarusna dagiti orihinal a sasao iti maysa a maikadua a pagsasao a silalawag a di suminsina manipud espisipiko a pakabuklan ti Hebreo. . . . Ti tunggal ebkas ti pagsasao mangipalubos ti sumagmamano a wayawaya iti panagipatarus. Gapuna ti linguistiko a solusion iti aniaman a naited a kaso mabalin a silulukat iti debate. Ngem diak pulos nasarakan idiay New World Translation ti aniaman a mangidumduma a kaipapanan a mabasa iti teksto ti banag a dina linaon.”

Minilion a managbasa ti Biblia iti sangalubongan usarendat’ New World Translation agsipud ta daytat‘ moderno-pagsasao a patarus a mangipatarus kadagiti termino ti Biblia a buyogen ti kina-umiso. Ti intero a Biblia ket magun-odan itan iti 9 a pagsasao ken ti Kristiano a Griego a Kasuratan laeng iti kanayonan pay a 2; ket daytat’ maisagsagana iti ad-adu pay a 20 a pagsasao. Ti umiso a panagipatarus kasapulannat’ tawtawen ti nakaan-annad a trabaho, ngem manginanama kami a ti New World Translation agparangto kadagitoy amin a nagduduma a pagsasao tapno matulonganna dagiti ad-adu pay a maaddaan nasaysayaat a pannakaawat iti “sao ti biag.” (Filipos 2:16) Agsipud ta natulongannan ti minilion a mangaramid ti kasta, daytat’ pudno a maikari iti rekomendasion.

[Dagiti Footnote]

[Blurb iti panid 28]

Ti New World Translation ket madama itan a maipatpatarus iti kanayonan pay a 20 a pagsasao

[Kahon iti panid 29]

TI PATARUS IREKOMENDANAT’ BAGBAGINA

Maysa kadagiti Saksi ni Jehova idiay Alemania nakipatang iti maysa a baket, imbasana ti Habacuc 1:12: “Saan a sika aya manipud punganay, O Jehova? O Diosko, ti Santok, saanka a matay.” Ti babai nagprotesta agsipud ta ti Bibliana kunana, “Saantayo a matay.” Ti Saksi impakitana a ti New World Translation sursurotenna ti orihinal a manuskrito. Yantangay ti baket makasaot’ Hebreo, innalana ti Bibliana a Hebreo ket nagsiddaaw iti natakuatanna a ti New World Translation ket umiso. Dagiti Soperim (dagiti Judio a mannurat) binaliwanda daytoy a teksto iti nakabaybayagen agsipud ta nariknada a ti orihinal a sasao ipakitadat’ kinaawan nauneg a panagraem iti Dios. Buyogen sumagmamano a pakailaksidan, dagiti Aleman a managipatarus ti Biblia dida mangaramid kadagiti panangbalbaliw tapno makorehir daytoy a panangpalinteg surat. Ti New World Translation tinaginayonnna ti orihinal a teksto.

[Ladawan iti panid 26]

Ti kompleto a New World Translation adda itan iti: Aleman, Danes, Español, Hapones, Ingles, Italiano, Olandes, Portugues, ken Pranses.