AGKAYONG A PANNAKIASAWA

Iti sabali a pannao, panagasawa dagiti agkayong; maysa a kaugalian nga iti dayta asawaen ti maysa a lalaki ti awan anakna a naibalo ti pimmusay a kabsatna tapno mangpataud iti putot a mangitultuloy iti linia ti kabsatna. Ti Hebreo a berbo a kaipapananna ti ‘aramiden ti agkayong a pannakiasawa’ ket ya·vamʹ, nainaig kadagiti Hebreo a termino maipaay iti “kayong” ken “naibalo ti kabsat a lalaki.”​—Ge 38:8; De 25:5, Rbi8 ftn; 25:7.

Ti linteg maipapan iti agkayong a pannakiasawa iti Deuteronomio 25:5, 6 kunana: “No kas pagarigan agkakanaed ti agkakabsat ket maysa kadakuada ti natay nga awanan anak, ti asawa a babai ti natay rebbeng a saan nga agbalin a kukua ti maysa a ganggannaet a lalaki iti ruar. Ti kayongna rebbeng a mapan kenkuana, ket masapul nga alaenna kas asawana ket aramidenna ti agkayong a pannakiasawa kenkuana. Ket mapasamakto a ti inauna nga ipasngaynanto rebbeng a sumublat iti nagan ti natay a kabsatna, tapno ti naganna saan a mapunas iti Israel.” Awan duadua a nagaplikar daytoy uray no naasawaan ti sibibiag a kabsat a lalaki wenno saan.

Ni Jehova daydiay “nakautangan ti tunggal pamilia idiay langit ken iti daga ti naganna.” (Efe 3:15) Adda pannakaseknanna iti pannakataginayon ti nagan ken linia ti pamilia. Nasurot daytoy a prinsipio kadagidi tiempo dagiti patriarka ket idi agangay naitipon iti Linteg ti tulag iti Israel. Ti babai saan nga “agbalin a kukua ti maysa a ganggannaet a lalaki iti ruar,” kayatna a sawen, saan koma a makiasawa iti asinoman nga adda iti ruar ti pamilia. No isu alaen ti kayongna, ti inauna awitenna, saan a ti nagan ti kayong, no di ket ti nagan ti pimmusay a tao. Saan a kayat a sawen daytoy a ti ubing kankanayon nga inawitna ti isu met laeng a nagan no di ket intultuloyna ti linia ti pamilia ket ti pagtatawidan a sanikua nagtalinaed iti sangakabbalayan ti pimmusay a tao.

Ti sasao a “no kas pagarigan agkakanaed ti agkakabsat” nalawag a saanna a kayat a sawen a nagnanaedda iti maymaysa a balay no di ket iti maymaysa a lugar. Nupay kasta, kunaen ti Mishnah (Yevamot 2:1, 2) a kayat a sawen dayta a saan nga iti maymaysa a komunidad no di ket iti maymaysa a tiempo. Siempre, ti panagnaed iti nakaad-adayo a distansia pagbalinenna a narigat ti panangaywan ti kabsat a lalaki iti bukodna a tawid ken iti tawid ti kabsatna agingga nga adda agtawid a mangaywan iti dayta. Ngem dagiti tawid ti pamilia gagangay nga adda iti maymaysa a lugar.

Ti maysa a pagarigan ti agkayong a pannakiasawa kadagidi tiempo dagiti patriarka isu ti kaso ni Juda. Nangala iti asawa, ni Tamar, maipaay ken Er nga inaunana, ket idi nagbalin a dakes ni Er kadagiti mata ni Jehova, isu pinapatay ni Jehova. “Gapu iti dayta ni Juda kinunana ken Onan [kabsat ni Er]: ‘Makidennaka iti asawa ti kabsatmo ket aramidem kenkuana ti agkayong a pannakiasawa ket mangpatanorka iti putot maipaay iti kabsatmo.’ Ngem ammo ni Onan a ti putot saannanto a kukua; ket napasamak nga idi nakidenna iti asawa ti kabsatna sinayangna ti semiliana iti daga tapno saan a makaipaay iti putot ken kabsatna.” (Ge 38:8, 9) Agsipud ta nagkitakit ni Onan a mangitungpal iti pagrebbenganna mainaig iti urnos ti agkayong a pannakiasawa, isu pinapatay ni Jehova. Idin imbaga ni Juda nga aguray ni Tamar agingga nga agmataengan ti maikatlo nga anakna a ni Sela, ngem saan a kinalikaguman ni Juda nga aramiden ni Sela ti annongenna ken Tamar.

Iti naikeddeng a tiempo, kalpasan ti ipapatay ti asawa ni Juda, immaniobra ni Tamar ti paspasamak tapno makaala iti tawid manipud iti katuganganna. Inaramidna daytoy babaen ti pananglimlimo, a nagdalungdong iti palingay ken nagabbungot, ken nagtugaw iti igid ti dalan nga ammona a lumabasan idi ni Juda. Impagarup ni Juda nga isu maysa a balangkantis ket nakidenna kenkuana. Nakagun-od ni Tamar kadagiti tanda manipud kenkuana kas pammaneknek iti panagdennada, ket idi rimmuar ti kinapudno, ni Juda saanna a binabalaw ni Tamar no di ket indeklarana a nalinlinteg ngem isu. Kunaen ti rekord a saanen a nakidenna kenkuana idi naammuanna ti kinasiasinona. Iti kasta, di inggagara a nakapataud a mismo ni Juda iti agtawid maipaay ken Er babaen iti manugangna-a-babai.​—Ge 38.

Iti sidong ti Linteg, no kas pagarigan ti kayong saanna a kayat nga aramiden ti annongenna, ti naibalo idatagna ti banag kadagiti lallakay iti siudad ket pakaammuanna ida maipapan iti daytoy a kinapudno. Ti kayong dumatag iti imatangda ket ibagana a saanna a kayat nga asawaen dayta a babai. Ngarud, ti naibalo uksotenna ti palloka iti saka ti kayong ket tupraanna ti rupana. Kalpasan daytoy, ti lalaki “mapanagananto iti Israel ‘Ti balay daydiay nauksot ti pallokana,’” maysa nga ebkas ti umsi maipaay iti sangakabbalayan ti lalaki.​—De 25:7-10.

Ti kaugalian a pananguksot iti palloka mabalin a timmaud iti kinapudno a no ti asinoman nangtagikua iti sanikua a daga, inaramidna ti kasta babaen ti panangbaddebaddekna iti daga ken panangipettengna iti kalinteganna nga agtagikua babaen ti panagtakderna a nakapalloka iti dayta a daga. Iti pananguksotna iti pallokana ken panangitedna iti sabali, pagpanawanna ti saadna ken sanikuana iti imatang dagiti natudingan a saksi a lallakay iti ruangan ti siudad.​—Ru 4:7.

Daytoy a banag naipaayan iti kanayonan a pannakalawag iti libro ti Ruth. Natay ti maysa a Judeano a lalaki nga agnagan Elimelec, kasta met ti dua nga annakna a lallaki, nga imbatina ti naibalona a ni Noemi ken ti dua a nabalo a manugangna-a-babbai. Adda lalaki a natukoy iti Biblia kas “Kastoy-a-kua” a nasinged a kabagian ni Elimelec, nalabit maysa a kabsat a lalaki. Yantangay kaasitgan a kabagian, daytoy a tao isu daydiay naawagan iti go·ʼelʹ, wenno manangsaka. Nagkedked daytoy a mangitungpal iti annongenna, iti kasta inuksotna ti pallokana ket nabatad nga intedna ken Boaz, ngarud pinagbalinna ni Boaz kas ti sumaruno a kaasitgan a kabagian nga addaan iti kalintegan a mangsaka. Kalpasanna ginatang ni Boaz ti daga ni Elimelec ket iti kasta innalana ni Noemi, ngem yantangay baket unayen ni Noemi maipaay iti panagipasngay iti anak, ti nabalo a manugang-a-babai a ni Ruth isu daydiay aktual a nagbalin nga asawa ni Boaz tapno mangpatanor iti ubing maipaay iti nagan ni Elimelec. Idi nayanak ti ubing a ni Obed, kinuna dagiti kaarruba a babbai: “Nayanak ken Noemi ti maysa nga anak a lalaki,” nga imbilangda ti ubing kas anak da Elimelec ken Noemi. Intungpal da Boaz ken Ruth ti maysa a panagserbi ken Jehova, a ti nagan a naited iti anakda kaipapananna ti “Adipen; Daydiay Agserserbi.” Binendisionan ni Jehova daytoy nga urnos, ta ni Obed nagbalin nga inapo ni David ket, ngarud, naadda iti direkta a linia ti kapuonan ni Jesu-Kristo.​—Ru 4.

Ti kalintegan iti panagasawa dagiti agkayong nabatad a nayawat iti kaasitgan a kabagian a lalaki kas naibalabala iti linteg a nangtarawidwid iti panagtawid iti sanikua, awan sabali, ti kalakayan a kabsat a lalaki, ti dadduma pay a kakabsat a lallaki sigun iti edad, kalpasanna ti uliteg iti ama, ken dadduma pay. (Nu 27:5-11) Iti pannakatukoy ti agkayong a pannakiasawa iti Mateo 22:23-28 ken Lucas 20:27-33, naipasimudaag a ti annongen a panangasawa iti awan anakna a naibalo ti maysa a lalaki maipasa manipud maysa a kabsat a lalaki agingga iti sumaruno no agsasaganadda a matay. Ti sabali a kabsat a lalaki nabatad a saanna a mabalin nga un-unaan ti laklakay a kabsat, a nangnangruna a makinrebbeng, malaksid no ti laklakay agkedked a mangwatwat iti dayta.