„Hjartað“ í orði Guðs, Biblíunni

ENGINN vafi er á að mannshjartað hefur notið meiri athygli í hugsun manna en nokkurt annað líffæri líkamans. Bæði bundið mál og óbundið er auðugt af tilvísunum til hjartans. Það er því ekki undarlegt að hjartanu sé mikill gaumur gefinn í orði Guðs. Reyndar er það nefnt þar á einn eða annan hátt næstum 1000 sinnum. Hvernig ber okkur þá að skilja orðið „hjarta“?

Í Biblíunni er ekki óalgengt að orð sé notað á marga mismunandi vegu með mismunandi merkingarblæbrigðum. Við skulum til dæmis taka eftir hvernig Biblían notar orðin „himnar“ og „andi.“ Stundum tákna „himnar“ andrúmsloftið umhverfis jörðina sem fuglarnir fljúga um. (1. Mósebók 1:26, NW) Allur hinn efnislegi alheimur, þar á meðal sýnilegar og ósýnilegar stjörnur, er stundum kallaður himnar. (Sálmur 19:2) Í 2. Pétursbréfi 3:7 virðist vera talað um pólitíska himna. En „himnarnir“ tákna stundum sjálfan dvalarstað skipulags Jehóva myndað af andaverum. (Opinberunarbókin 12:12) Orðið getur líka átt við hið himneska ríki, samanber 2. Pétursbréf 3:13.

Það er svipað með orðið „andi.“ Stundum er talað um Jehóva Guð, Jesú Krist og englana sem anda eða andaverur. (Jóhannes 4:24; 1. Korintubréf 15:45; Hebreabréfið 1:13, 14) Lífskrafturinn, sem er í öllum lifandi verum, er líka kallaður „andi.“ (Prédikarinn 12:7) Hin ríkjandi tilhneiging manns er stundum kölluð „andi.“ (Orðskviðirnir 25:28, NW) Og mjög oft er starfskraftur Jehóva Guðs kallaður „andi“ eða „heilagur andi.“ — 1. Mósebók 1:2; Sakaría 4:6; Markús 13:11.

Hvað þá um „hjartað“? Í 2. Mósebók 28:30 á hebreska orðið, sem merkir hjarta, við hið bókstaflega líffæri. (Þýtt ‚brjóst‘ í íslensku biblíunni.) Þar gaf Jehóva boð um að dómskjöldurinn skyldi vera yfir hjarta Arons. Þar var átt við hið bókstaflega mannshjarta. Og auðvitað ber að taka bókstaflega orðin í Sálmi 45:6 sem hljóða svo í Íslensku biblíunni 1859: „Þínar örvar eru hvesstar . . . í hjarta konungsisns óvina.“

Þá er orðið hjarta notað til að tákna miðju eða miðpunkt einhvers. Í Esekíel 27:25-27 (NW) rekumst við þrívegis á orðalagið „í hjarta hins opna hafs,“ en með því er vafalaust átt við mitt úti á hafi. Jesús sagði einnig fyrir um að hann myndi vera í „hjarta“ jarðarinnar, eða í fylgsnum jarðar í þrjá daga og þrjár nætur. — Matteus 12:40, NW.

Hjartað er einnig tengt tilfinningum svo sem gleði og hryggð. Við lesum í 1. Konungabók 8:66 (NW) að þegar musteri Salómos var vígt hafi ‚allur Ísrael glaðst og fagnað í hjarta sér yfir öllu því góða sem Jehóva Guð hafði gert fyrir þjón sinn Davíð og fyrir Ísrael.‘ Í Nehemía 2:2 (NW) spyr Ataxerxes konungur Nehemía hvers vegna hann sé svo dapur í bragði þótt hann sé ekki sjúkur. „Það er ekkert annað en dapurleiki hjartans,“ sagði hann. — NW.

Hjartað er sett í samband við lunderni okkar og viðhorf, hvort sem við erum dramblát og stolt eða hógvær og auðmjúk. Orðskviðirnir 16:5 (NW) segja að ‚hver sem er dramblátur í hjarta sér sé viðurstyggilegur Jehóva.‘ Á hinn boginn sagði Jesús í Matteusi 11:29: „Ég er hógvær og af hjarta lítillátur.“

Siðferðilegir eiginleikar — gæska, dyggð, illska og mannvonska — eru sagðir búa í hjartanu. Til dæmis lesum við í Jeremía 7:24 um að Ísraelsmenn hafi ‚farið eftir vélráðum síns illa hjarta.‘ Jesús sýnir fram á í Matteusi 12:34, 35 að bæði gott og slæmt geti fundist í hjartanu.

Trú er nátengd hjartanu því að Páll segir okkur í Rómverjabréfinu 10:10: „Með hjartanu er trúað til réttlætis, en með munninum játað til hjálpræðis.“

Hjartað er setur hvata og tilefnis. Önnur Mósebók 35:21 (NW) segir að þeir sem gáfu til tjaldbúðarinnar hafi komið, ‚hver sem hjartað knúði til þess.‘ Samkvæmt Hebreabréfinu 4:12, 13 er orði Jehóva líkt við beitt sverð sem getur ‚dæmt hugsanir og hugrenningar hjartans.‘ Já, hjarta mannsins er setur tilefnis og hvata, hefur áhrif á hugann til góðs eða ills. Dæmi um það að hjartað fái fólk Guðs til að breyta viturlega er að finna í 2. Mósebók 31:6. Þar stendur (NW): „Í hjarta sérhvers, sem vitur er í hjarta, legg ég visku, til að þeir geti gert allt sem ég hefi boðið þér.“

Meira en nokkuð annað eru þó kærleikur og hatur sett í samband við hjartað. Ísraelsmönnum var boðið: „Þú skalt ekki hata bróður þinn í hjarta þínu.“ (3. Mósebók 19:17) Við lesum líka um að Egyptar hafi hatað Ísraelsmenn í hjörtu sér. (Sálmur 105:25) Á hinn bóginn segir Páll postuli okkur: „Markmið þessarar hvatningar er kærleikur af hreinu hjarta.“ (1. Tímóteusarbréf 1:5) Og Pétur ráðleggur okkur: „Þér hafið hreinsað yður með því að hlýða sannleikanum . . . Elskið því hver annan af heilu hjarta.“ — 1. Pétursbréf 1:22.

Ritningin talar líka um að dýrmæt lífsreynsla sé geymd í hjartanu. Því lesum við í Lúkasi 2:51 að María, móðir Jesú, hafi ‚geymt allt þetta um Jesú í hjarta sér.‘

Hjartanu eru sannarlega eignuð mismunandi störf og hæfileikar! Býr allt þetta í hinum bókstaflega hjarta? Svo getur varla verið. Tungumál, sem gera glöggan greinarmun á hinu holdlega hjarta og hinu táknræna, bera það með sér. Til dæmis eru bæði í kínversku og japönsku notuð tvö tákn sem merkja „hjarta-líffæri“ um hið bókstaflega hjarta. En þegar lýst er eiginleikum sem koma frá hjartanu er aðeins notað fyrra táknið sem rennur þá saman við önnur tákn í orðum svo sem kærleikur, hatur, ætlun og þolgæði. (Sjá rammann að neðan.) Þannig er gerður glöggur greinarmunur á hinu bókstaflega líffæri annars vegar og hins vegar hvötum og tilfinningalífi einstaklingsins, enda þótt haldið sé sambandi þar á milli.

Athyglisvert er að gefa því einnig gaum hvernig Ritningin talar um ýmis önnur líffæri. Við komumst til dæmis að raun um að minnst er yfir 20 sinnum á hin bókstaflegu nýru í Hebresku ritningunum, aðallega í Mósebókunum. Aftur og aftur lesum við um „bæði nýrun og nýrnamörinn“ í sambandi við dýrafórnirnar sem lögmálið krafðist. (2. Mósebók 29:13, 22; 3. Mósebók 3:4, 10, 15; 4:9; 7:4) Enginn vafi leikur á að hér er verið að tala um hin bókstaflegu nýru. Og sálmaritarinn Davíð hafði hin holdlegu nýru eflaust í huga þegar hann skrifaði: „Því að þú hefir myndað nýru mín, ofið mig í móðurlífi.“ — Sálmur 139:13.

En var spámaðurinn Jeremía að tala um hin bókstaflegu nýru þegar hann sagði í Jeremía 11:20 að Jehóva ‚rannsakaði nýrun og hjartað‘? Og getur Davið hafa verið að tala um bókstaflegu nýru þegar hann sagði: „Jafnvel um nætur áminna nýrun mig“? (Sálmur 16:7, Ísl. bi. 1912) Varla geta okkar bókstaflegu nýru áminnt okkur. Hvað átti hann þá við? Varpar ekki Jeremía 12:2 einhverju ljósi á það? Þar stendur (NW): „Þú hefur gróðursett þá! þeir hafa líka fest rætur. Þeir sækja fram; þeir hafa líka borið ávöxt. Þú ert nálægur í munni þeirra en fjarlægur nýrum þeirra.“ Eiga ekki ‚nýrun‘ hér við dýpstu tilfinningar mannsins? Þessi ritningargrein virðist líka hliðstæð Jesaja 29:13 sem Jesús vitnaði í samkvæmt Matteusi 15:7, 8: „Hræsnarar, sannspár var Jesaja um yður, er hann segir: Lýður þessi heiðrar mig með vörunum, en hjarta þeirra er langt frá mér.“ Enginn vafi er á að Jesús var hér að tala um hvers konar mann þessir óguðlegu menn hefðu að geyma innst inni.

Annað dæmi, sem nefna mætti, er gríska orðið splagkhna sem þýtt er þarmar eða iður. Það er notað í bókstaflegri merkingu í Postulasögunni 1:18 þar sem við lesum um Júdas: „Hann keypti reit fyrir laun ódæðis síns, steyptist á höfuðið og brast sundur í miðju, svo að iðrin öll féllu út.“ En þótt þetta orð komi 11 sinnum fyrir í kristnu Grísku ritningunum á það aðeins í þetta eina skipti við hin bókstaflegu iður. Það er þýtt ‚hjartagróin‘ í Lúkasi 1:78 (Ísl. bi. 1912) eða „blíður“ (NW) og ýmist ‚hjartans,‘ ‚hjartanlega,‘ ‚hjartgróin,‘ ‚hjartaþel,‘ ‚viðkvæmt hjartaþel,‘ eða ‚ástuð‘ í 2. Korintubréfi 6:12; 7:15; Fillippíbréfinu 2:1; Kólossubréfinu 3:12 og Fílemonsbréfinu 7 í íslensku biblíum frá 1859, 1912 og 1981. Á öllum þeim stöðum er það þýtt „blíðar tilfinningar,“ í New World Translation. Í 1. Mósebók 43:30 og 1. Konungabók 3:26 er rachamím, samsvarandi hebreskt orð, þýtt „iður“ í Authorized Version þótt það eigi raunar við hinar „innstu tilfinningar“ mannsins og sé þannig þýtt í New World Translation.

Hið sama er að segja um hebresku og grísku orðin sem merkja „hjarta.“ Nokkrum sinnum, þótt ekki sé það mjög oft, er átt við hið bókstaflega hjarta, til dæmis í 2. Mósebók 28:30 og Sálmi 45:6. En á nærri þúsund öðrum stöðum, þar sem Biblían nefnir „hjarta,“ er það augljóslega notað í táknrænni merkingu. Með því er ekki sagt að ekkert samband sé milli hins holdlega hjarta og þess táknræna. Þau eru nátengd. Til dæmis getur tilfinningaálag og streita haft skaðleg áhrif á hið bókstaflega hjarta, valdið veikindum og jafnvel dauða. En augljóslega verður að gera greinarmun á líffærinu hjarta og hinum táknræna hjarta. W. E. Vine kemst svo að orði: „Hjartað er notað í táknrænni merkingu um hinar huldu lindir hins persónubundna lífs.“ — An Expository Dictionary of New Testament Words, 2. bindi, bls. 206-7.

Af öllu þessu er ljóst að biblíuritararnir nota hebresku og grísku orðin, sem merkja „hjarta,“ um fjölmarga tilfinningalega og siðferðilega eiginleika sem mynda hinn innri mann. Með því að brýna fyrir okkur nauðsyn þess að gefa gætur að löngunum okkar, þrám og hvötum er orð Guðs að hjálpa okkur að „þjóna honum af öllu hjarta.“ Það gerir okkur albúin og hæf til sérhvers góðs verks. (1. Kroníkubók 28:9; 2. Tímóteusarbréf 3:17) Mörg góð ráð af þessu tagi er að finna í orði Guðs.

[Skýringarmynd á blaðsíðu 6]

(Sjá uppraðaðann texta í blaðinu)

Kínversk tákn sem merkja hjarta

[Kínverskt tákn] hjarta, venjulega táknrænt

[Kínverskt tákn] líffærið hjarta, líkamlegt

Takið eftir hvernig grunntáknið birtist í eiginleikum tengdum hjartanu:

[Kínverskt tákn] kærleikur

[Kínverskt tákn] hatur

[Kínverskt tákn] fyrirgefning

[Kínverskt tákn] hryggð

[Kínverskt tákn] áhyggjur

[Kínverskt tákn] ætlun

[Kínverskt tákn] reiði

[Kínverskt tákn] þolgæði

[Mynd á blaðsíðu 5]

Hjartað er tengt mannlegum kenndum, viðhorfum, trú, hvötum og tilfinningum.