Ou Yu Kyan Stie Api Ef Yu A Tek Kier A Sumadi We Op Iina Iej Ar We Sik?

1-2. Ou Jeuova fiil bout di wan dem we a tek kier a sumadi we dem lov? (Pravorbz 19:17) (Luk pan di picha dem tu.)

WAN breda we kom fram Koriya we niem Jin-yeol se: “A muor dan 32 ier nou mi an mi waif marid. Mi waif av Paakinsn diziiz an shi kyan bieli muuv. An so fi faiv ier nou, a mi a tek kier a ar. Mi lov mi waif bad an mi lov fi tek kier a ar. Evri nait shi afi sliip iina wan speshal bed, bot mi sliip saida ar an wi uol wi wan aneda an.”

² Yu av sumadi we yu lov we yu a tek kier a? Sumadi laik yu mada, yu faada, yu ozban ar waif, yu pikni ar wan a yu fren dem? Ef a so it go, wi nuo se yu api fi du wa yu a du bikaa yu lov dem an yu lov Jeuova tu. (1 Tim. 5:4, 8; Jmz. 1:27) Bot a no wan iizi ting fi tek kier a sumadi, kaaz somtaim yu afi diil wid som prablem we nobadi no nuo bout. Som a di taim yu mait-a aal fiil laik se nobadi no andastan wa yu a go chuu. Piipl mait-a aal si yu a sumail an dem no nuo se yu fiil sad bad. (Sa. 6:6) Iivn duo som piipl mait-a no andastan wa yu a go chuu an nuo ou yu fiil, Jeuova nuo evriting we a gwaan wid yu. (Luk pan Eksidos 3:7.) Jeuova si evriting we yu wuda waahn fi du, bot yu kyaahn dwi’it kaa yu a tek kier a di sumadi we yu lov. Im si wen yu sad an a baal an im si di uol iip a wok we yu av fi du, an kaaz a dat, im lov yu bad. (Sa. 56:8; 126:5.) Jeuova se wen yu tek kier a sumadi we yu lov, a sitn gud yu a du fi im. An kaaz a dat, im pramis fi bles yu.​—Riid Pravorbz 19:17

3. Wa mek it mait-a did aad fi Iebriyam an Siera fi tek kier a Tiira?

³ Nof piipl iina di Baibl did afi tek kier a sumadi we op iina iej ar we sik. Laik tingk bout Iebriyam an Siera. Wen dem did afi lef Or, Iebriyam did kyari im faada, Tiira, wid im we did bout 200 ier uol. Dem did afi chravl bout 600 mail fi go a Ieran. (Jen. 11:31, 32) Yu no afi aks ef Iebriyam an Siera neehn lov Tiira. Bot it mos did aad fi dem tek kier a im wen dem did afi go so faar. Plos a kyamil an dangki dem did afi chravl pan, an dat mos did aad fi Tiira we did op iina iej. So som a di taim Iebriyam an Siera mos did taiyad bad. No mata wa did gwaan, wi nuo fi shuor se Jeuova did gi dem di chrent we dem niid. An siem wie laik ou Jeuova did elp Iebriyam an Siera, wi nuo se im a-go elp yu tu.​—Sa. 55:22.

4. A wa wi a-go taak bout iina da lesn ya?

⁴ A no wan iizi ting fi tek kier a sumadi we op iina iej ar we sik, bot yu si wen yu api, dat wi elp yu fi dwi’it. (Pr. 15:13) Sumadi kyan api no mata wa dem a go chuu iina laif. (Jmz. 1:2, 3) Wa yu kyan du fi stie api? Wan ting yu kyan du a fi prie tu Jeuova an aks im fi elp yu fi si di gud tingz we a gwaan roun yu. Iina da lesn ya, wi a-go taak bout wa an wa sumadi we a tek kier a sumadi we dem lov kyan du fi stie api, an wi a-go luk pan wa ada piipl kyan du fi elp dem. Bot fos, mek wi luk pan wa mek it mait-a aad fi dem fi stie api an den wi a-go luk pan som tingz we dem kyan du fi bi api.

WA MEK IT MAIT-A AAD FI TEK KIER A SUMADI WE YU LOV?

5. Wa mek wi fi stie api wen wi a tek kier a sumadi wi lov?

⁵ Ef evritaim wi onggl a tingk bout di prablem dem we wi a go chuu kaa wi a tek kier a sumadi we wi lov, den wi a-go fiil schres out an sad. (Pr. 24:10) An kaaz a dat, wi naa go chriit di sumadi gud an gi dem di elp we dem niid. So wa mek it mait-a aad fi stie api wen yu a tek kier a sumadi we yu lov?

6. Wa mek yu mait-a fiil taiyad bad wen yu a tek kier a sumadi?

⁶ Dem mait taiyad bad an na’av no chrent fi du notn els. Wan sista we niem Liya se: “Iivn wen tingz a gwaan gud, nof a di taim mi fain se mi stil schres out wen di die don an mi no av no chrent fi du notn els, nat iivn fi ansa wan teks mesij.” An ada piipl mait-a fain it aad fi jos get som taim fi demself an jos iizi bak, ar fi get som sliip. Wan neda sista we niem Inés se: “It aad fi mi sliip a nait taim. A evri tuu owa mi afi get op fi tek kier a mi mada-in-laa. A lang taim nou mi an mi ozban no go somwe fi spen som taim wid wi wan aneda.” Som breda an sista we a tek kier a sumadi we dem lov no iivn av taim fi go a wan get-tugeda ar du sortn an sortn tingz fi Jeuova we dem wuda laik. An kaaz a dat, dem mait-a fiil sad an fiil laik se notn naa gwaan fi dem.

7. Wa mek di wan dem we a tek kier a sumadi we dem lov mait-a fiil sad?

⁷ Di wan dem we a tek kier a sumadi we dem lov mait fiil sad. Dis a wa wan sista we niem Jessica se: “Nof a di taim mi fiil laik mi kuda du muor fi tek kier a mi dadi. An enitaim mi tek som taim fi du tingz fi miself mi fiil a wie.” Som piipl mait-a wanda wa mek dem afi a du aal a dis ya wok ya, an so dem fiil laik dem jos kyaahn du no muor. An den yu av som piipl we fiil bad iina demself kaaz somtaim dem mait-a du ar se tingz we ort di sumadi we dem a tek kier a. Bot dat a kaa dem mait-a taiyad an schres out. (Jmz. 3:2) Yu av som piipl tu we mait-a fiil sad kaa wen dem a luk pan di sumadi we dem a tek kier a, dem jos si dem a get sika an sika. A so wan sista we niem Barbara did fiil. Shi se: “Wan a di aadis ting fi mi a wen mi luk pan mi fren an si se shi a get wosa an wosara evridie.”

8. A ou som piipl fiil wen ada piipl tel dem tangks fi wa dem a du?

⁸ Som piipl fiil se wa dem a du no miin notn tu nobadi. Wa mek dem mait-a fiil dem wie de? Nof a dem gi op tingz we dem wuda waahn fi du kaa dem afi wok aad fi tek kier a di sumadi we dem lov. So wen piipl no tel dem tangks an big dem op fi wa dem a du, dem mait-a fiil a wie. So a wan big ting wen sumadi tel dem tangks fi aal a we dem a du. (1 Tes. 5:18) Wan sista we niem Melissa se: “Som a di taim, mi baal kaa mi taiyad bad, so wen di piipl dem we mi a tek kier a tel mi se ‘Tangk yu fi evriting we yu du fi mi,’ it mek mi fiil beta an it mek mi wel waahn get op outa mi bed fi tek kier a dem di neks die.” Wan breda we niem Ahmadu an im waif tek kier a dem niis we sik bad. Im tel wi ou im fiil wen im niis tel dem tangks. Im se: “Wi niis no andastan evriting we wi du fi ar. Bot wen shi chrai fi rait an se ‘Mi lov yu,’ dat mek wi api bad.”

OU YU KYAN STIE API

9. Ef yu a tek kier a sumadi we yu lov, wa mek it gud fi nuo wa yu kyan du fram wa yu kyaahn du?

⁹ Nuo wa yu kyan du fram wa yu kyaahn du. (Pr. 11:2) Wi no aalwiez av di taim an di chrent fi du evriting we wi wuda waahn fi du. Yu afi mek op yu main fi nuo wa yu kyan du. An so som a di taim wen piipl aks yu fi du sortn an sortn tingz yu afi tel dem no, an notn no rang wid dat. It jos a shuo se yu nuo wa yu kyan du fram wa yu kyaahn du. An ef ada piipl tel yu se dem waahn fi elp yu, tek di elp we dem a gi yu. Wan breda we niem Jason se: “Evridie wi kyan onggl du wa wi kyan du wid di taim an di chrent we wi av. An ef wi chrai fi no du muor dan wa wi kyan du wi a-go api.”

10. Ef yu a tek kier a sumadi, wa yu fi chrai andastan bout dem se? (Pravorbz 19:11)

¹⁰ Chrai fi andastan wa mek sumadi mait-a gwaan sortn an sortn wie. (Riid Pravorbz 19:11.) Wen yu nuo wa mek sumadi mait-a du ar se sortn tingz, den it a-go elp yu fi iizi yuself wen dem naa chriit yu gud. So tek di taim fi chrai fi andastan wa mek dem mait-a biev so. Som kain-a siknis kyan mek sumadi se ar du tingz we dem wudn naamali du. (Iik. 7:7) Laik sumadi we naamali chriit piipl gud mait staat fi kos an galang bad. Ar dem mait-a iizi fi get beks an komplien bout evri likl ting. Ef yu a elp sumadi we sik bad, it wuda gud fi fain out muor bout di kain-a siknis we dem av. Di muor yu andastan bout da siknis de, a di muor yu wi andastan wa mek di sumadi du ar se sortn tingz.​—Pr. 14:29.

11. Ef yu a tek kier a sumadi, wa a som tingz yu fi aalwiez mek di taim fa? (Saam 132:4, 5)

¹¹ Mek taim fi du tingz we kyan elp yu fi get kluosa an kluosa tu Jeuova. Som a di taim, yu jos afi mek op yu main se yu naa go du sortn an sortn tingz so yu kyan av muor taim fi du ada tingz. (Fil. 1:10) Wan impuotant sitn fi du a fi tek di taim fi get kluosa an kluosa tu Jeuova. King Dievid did av uol iip a tingz a du, bot im did stil mek we Jeuova waahn bi di big ting iina im laif. (Riid Saam 132:4, 5.) An a siem wie so yu mait-a av uol iip a tingz a du, bot yu fi tek di taim evridie an riid yu Baibl an prie tu Jeuova. Wan sista we niem Elisha se: “Wen mi prie tu Jeuova, riid di Saamz dem, an tingk bout wa mi riid, it elp mi fi iizi miself wen tingz get rof an fi stil stie api. Wen mi prie tu Jeuova, a dat elp mi di muos. A nof taim iina wan die mi afi prie tu Jeuova an aks im fi elp mi.”

12. Wa mek it impuotant fi di wan dem we tek kier a ada piipl fi tek kier a demself tu?

¹² Mek shuor se yu tek kier a yuself. Kaaz di wan dem we a tek kier a ada piipl bizi bad, dem mait-a kyaahn fain di taim fi bai an kuk gud fuud fi tek kier a dem badi. Wen yu iit gud fuud, an yu eksasaiz aafn, it a-go elp yu fi kip elti iina evri wie. So iivn duo yu mait-a na’av uol iip a taim, it impuotant fi yu fi tek di taim fi iit gud fuud an eksasaiz. (Ifii. 5:15, 16) Pan tap a dat, chrai fi get som gud sliip. (Iik. 4:6) Piipl we stodi bout di brien se wen wi sliip, it elp fi kip wi brien elti. Sitn we dem rait op pan dat we niem “How Sleep Can Affect Stress,” se dat wen sumadi get som gud sliip, dat kyan elp im fi no wori wori op imself bout tingz, an wen tingz get rof wid im, im a-go kyan diil wid it an iizi imself. Yu fi chrai an du tingz fi enjai yuself tu. (Iik. 8:15) Wan sista we tek kier a piipl mek wi nuo wa elp ar fi stie api. Shi se: “Wen di son brait outa duor an di die nais, mi go outa duor go enjai miself. At liis wan die evri mont mi an mi fren go somwe go enjai wiself.”

13. Wa mek it gud fi fain sitn fi laaf bout wen yu a tek kier a sumadi? (Pravorbz 17:22)

¹³ Fain sitn fi laaf bout. (Riid Pravorbz 17:22; Iik. 3:1, 4) Wen yu laaf, it elp yu fi no fiil so schres out. Wen yu a tek kier a sumadi, som a di taim tingz mait-a apm we yu neehn ekspek fi apm, an dat mait-a no iizi fi diil wid. Bot ef yu fain sopm fi laaf bout bies pan wa a gwaan, yu naa go fiil so beks. An ef yu laaf wid di sumadi we yu a tek kier a, dat wi elp unu fi get kluosa tu unu wan aneda.

14. Ou wen yu taak tu wan a yu gud fren dem, dat kyan elp yu?

¹⁴ Tel wan a yu gud fren dem ou yu a fiil. No mata ou aad yu chrai fi stie api, som a di taim yu a-go stil fiil laik yu kyaahn manij. An wen dat apm, taak tu wan a yu gud fren dem we naa go joj yu ar mek yu fiil a wie bout wa yu a se. (Pr. 17:17) Dem a-go lisn tu yu an se tingz we a-go mek yu fiil beta, an dat wi elp yu fi fiil api agen.​—Pr. 12:25.

15. Wen yu an di sumadi we yu a tek kier a taak bout wa unu a-go du iina Paradais, ou dat kyan mek unu api?

¹⁵ Tingk bout wa yu an dem a-go du iina Paradais tugeda. So yu afi memba se fi tek kier a sumadi we sik ar we op iina iej a no sitn we yu a-go du fi eva, kaaz Jeuova neva mek piipl fi du dem kain-a wok de. (2 Kor. 4:16-18) Memba se iina di fyuucha wi a-go get “di laif we Gad pramis” wi. (1 Tim. 6:19) Wen yu an di sumadi we yu a tek kier a taak bout wa unu a-go du iina Paradais, it kyan mek di tuu a unu api. (Aiz. 33:24; 65:21) Wan sista we niem Heather se: “Mi aalwiez tel di wan dem we mi tek kier a se wen wi iina Paradais, wi a-go mek kluoz tugeda, ron op an dong tugeda, an raid baisikl tugeda. An wi a-go biek bred an kuk fuud fi wi fambili an fren dem we kom bak alaiv. Wi tangk Jeuova fi aal a di nais sitn dem we im pramis fi gi wi iina di fyuucha.”

OU WI KYAN ELP DI WAN DEM WE A TEK KIER A SUMADI

16. Ou wi kyan elp out wan breda ar sista iina di kanggrigieshan we a tek kier a sumadi? (Luk pan di picha tu.)

¹⁶ Elp di breda an sista dem we tek kier a sumadi fi get som res. Aal a wi iina di kanggrigieshan kyan elp out di wan dem we a tek kier a sumadi wen wi spen taim wid di wan we dem a tek kier a. An wen wi du dat, dat wi gi dem taim fi get som res an fi du di ting dem we dem niid fi du. (Gya. 6:2) Fi elp out di wan dem we a tek kier a sumadi, som breda an sista rait dong di niem a di wan dem we a-go elp out a wiik taim. Wan sista we niem Natalya, we tek kier a ar ozban we kripl, se: “Wan breda iina wi kanggrigieshan kom a wi ous wan ar tuu taim a wiik fi spen taim wid mi ozban. Dem du sorvis tugeda, chat wid dem wan aneda, an dem aal wach muuvi tu. Mi ozban lov wen da breda ya kom luk fi im, an dat gi mi taim fi du di sitn dem we mi waahn fi du, laik fi go tek a likl waak.” Som breda an sista iina di kanggrigieshan kyan stie iina di nait fi tek kier a di sumadi we sik so dat di sumadi we naamali tek kier a dem kyan get som sliip.

17. Ou wi kyan elp di wan dem we a tek kier a sumadi wen dem de a di miitn dem?

¹⁷ Elp di wan dem we a tek kier a sumadi wen di miitn dem a gwaan. Nof a di taim, di wan dem we a tek kier a sumadi mait no get fi ier di miitn gud, laik wen dem de a di Kindom Aal, wen dem de a di sorkit miitn dem, ar wen dem de a kanvenshan. An dis a kaa dem bizi a tek kier a di sumadi. So wan a di wie dem we di breda an sista dem iina di kanggrigieshan kyan elp out a di miitn dem a fi sidong wid di sumadi we op iina iej ar we sik, an elp tek kier a dem. Bot ef di sumadi we sik an op iina iej kyaahn lef dem yaad, wi kuda go a dem yaad go stie wid dem so dat di breda ar sista we tek kier a dem kyan get fi go a miitn a di Kindom Aal.

18. Wa a sitn els wi kyan du fi di wan dem we a tek kier a sumadi?

¹⁸ Big op di wan dem we a tek kier a sumadi, an prie fi dem. Di elda dem fi luk fi di wan dem we a tek kier a sumadi, an dem fi chrai fi du dis aafn. (Pr. 27:23) An no mata wa wi a go chuu iina fi wi uona laif, aal a wi kyan big op di wan dem we a tek kier a sumadi, an mek dem nuo se wi lov dem an se wa dem a du wot nof tu wi. Wi kyan beg Jeuova fi gwaan gi dem di chrent we dem niid fi gwaan du wa dem a du an fi stie api.​—2 Kor. 1:11.

19. Iina di fyuucha, wa an wa naa go de bout agen?

¹⁹ Suun suun, Jeuova a-go get rid a aal a di ting dem we kaaz piipl fi sofa an fiil sad. Dem taim de, nobadi naa go get sik, an nobadi naa go ded agen. (Rev. 21:3, 4) An “di wan dem we kripl a-go jomp op an dong.” (Aiz. 35:5, 6) Nobadi naa go get uol an sik agen, so dem naa go niid nobadi fi tek kier a dem. Dem de sitn de a-go don we wid an “[wi] naa go memba dem at aal.” (Aiz. 65:17) Wail wi wiet pan da taim de fi kom, wi kyan nuo fi shuor se Jeuova a-go aalwiez elp wi. An ef wi gwaan chos iina Jeuova, im a-go elp wi fi “uol aan no mata wa, an no grombl grombl, bot a sing sang iina [wi] aat.”​—Kol. 1:11.