ᲗᲐᲕᲘ 6
გამანადგურებელი ძალა — „იეჰოვა ძლიერი მეომარია“
1—3. ა) რა საფრთხე ემუქრებოდა ისრაელებს ეგვიპტელთა მხრიდან? ბ) როგორ იბრძოლა იეჰოვამ თავისი ხალხისთვის?
ᲘᲡᲠᲐᲔᲚᲔᲑᲘ ჩიხში მოექცნენ — სინაის პირქუშ ციცაბოებსა და გაუვალ ზღვას შორის იყვნენ მომწყვდეული. ეგვიპტელთა ლაშქარი მთელი შემართებით მისდევდა მათ კვალდაკვალ.a მოსე კი ამხნევებდა ღვთის ხალხს და არწმუნებდა: „იეჰოვა იბრძოლებს თქვენთვის“ (გამოსვლა 14:14).
2 მოსემ, როგორც ჩანს, იეჰოვას შეჰღაღადა და ღმერთმაც უპასუხა: „მე რატომ შემომღაღადებ? . . ასწიე ჯოხი, გაიწოდე ზღვისკენ და გააპე“ (გამოსვლა 14:15, 16). იცი, რა მოხდა შემდეგ? იეჰოვამ დაუყოვნებლივ უბრძანა თავის ანგელოზს და ისრაელთა უკან ღრუბლის სვეტი გაჩნდა, რომელიც, შესაძლოა, განიერი კედელივით აღიმართა და საიერიშოდ ჩამწკრივებულ ეგვიპტელებს აბრკოლებდა (გამოსვლა 14:19, 20; ფსალმუნი 105:39). მოსემ ხელი გაიწოდა. ამოვარდა ძლიერი ქარი და ზღვა ორად გაყო. წყლები შემკვრივდა, კედლებივით აიზიდა და მათ შორის, მთელი ერის გადასასვლელად საჭირო, საკმაოდ განიერი გზა გამოჩნდა! (გამოსვლა 14:21; 15:8).
3 ასეთი ძლევამოსილების შემსწრე ფარაონს, წესით შინ გაბრუნება უნდა ებრძანებინა თავისი ხალხისთვის. ნაცვლად ამისა, ქედმაღალმა ფარაონმა ბრძანება გასცა იერიშის მისატანად (გამოსვლა 14:23). წინდაუხედავი ეგვიპტელები ელვის სისწრაფით შეჰყვნენ ისრაელებს ზღვის ფსკერზე, მაგრამ იერიში მალე არეულობაში გადაეზარდათ, რადგან ეტლებს ბორბლები სძვრებოდა. როგორც კი ისრაელები სამშვიდობოს გავიდნენ, იეჰოვამ უბრძანა მოსეს: „გაიწოდე ხელი ზღვისკენ, რომ ეგვიპტელებს, მათ საომარ ეტლებსა და მხედრებს წყალი თავზე ჩამოექცეთ“. ზღვის კედლები ჩამოიქცა და ფარაონი თავის სამხედრო ძალასთან ერთად დაასამარა! (გამოსვლა 14:24—28; ფსალმუნი 136:15).
4. ა) რა დაამტკიცა იეჰოვამ წითელ ზღვასთან? ბ) რა თვალსაზრისი შეიძლება შეუქმნას ზოგიერთს იმან, რომ იეჰოვა მეომარია?
4 ისრაელი ერის გათავისუფლება წითელ ზღვასთან მნიშვნელოვანი მოვლენა იყო ღვთისა და ადამიანთა ურთიერთობის ისტორიაში. იეჰოვამ თავად დაამტკიცა, რომ „ძლიერი მეომარია“ (გამოსვლა 15:3). მაგრამ, როცა იგებ, რომ იეჰოვა მეომარია, რა აზრი გექმნება მასზე? გულახდილად რომ ვთქვათ, ომს აუწყველი ტკივილი და ტანჯვა მოაქვს კაცობრიობისათვის. მაშ, ისე ხომ არ გამოდის, რომ ღვთის მიერ გამანადგურებელი ძალის გამოყენება უფრო დამაშინებელი იქნება, ვიდრე მასთან დასაახლოებლად აღმძვრელი?
წითელ ზღვასთან იეჰოვა მოქმედებდა როგორც „ძლიერი მეომარი“.
ღვთის ომი განსხვავდება ადამიანთა ომებისგან
5, 6. ა) რატომაა იეჰოვასთვის „ლაშქართა ღმერთი“ შესაფერისი წოდება? ბ) როგორ განსხვავდება ღვთის ომი ადამიანთა ომისგან?
5 ბიბლიის დედნისეულ ენებზე, ებრაულ წერილებში დაახლოებით 260-ჯერ, ქრისტიანულ-ბერძნულ წერილებში კი ორჯერ, იეჰოვა „ლაშქართა ღმერთის“ ტიტულით მოიხსენიება (1 სამუელი 1:11).როგორც უზენაეს ხელისუფალს, იეჰოვას ძლიერ ანგელოზთა დიდძალი ლაშქარი ემორჩილება (იესო ნავეს ძე 5:13—15; 1 მეფეები 22:19). ეს ლაშქარი გამანადგურებელ ძალას ფლობს (ესაია 37:36). მიუხედავად იმისა, რომ ადამიანთა განადგურება არ არის სასიამოვნო სანახაობა, უნდა გვახსოვდეს, რომ ღვთის ომი განსხვავდება ადამიანთა ომებისგან, რომელთაც ნაკლებად მოეძებნება გამართლება. სამხედრო და პოლიტიკური ლიდერები შეიძლება ცდილობენ კიდეც, კეთილშობილებით შენიღბონ თავიანთი აგრესია, მაგრამ ადამიანთა ომის მიღმა ყოველთვის სიხარბე და ეგოიზმი დგას.
6 იეჰოვას კი ბრმა გრძნობები როდი მართავს. კანონის 32:4-ში ნათქვამია: „კლდეა იგი და სრულყოფილია მისი ნამოქმედარი, სამართლიანია მისი ყოველი გზა. ერთგული ღმერთია და უსამართლოდ არასოდეს მოქმედებს. მართალი და სამართლიანია იგი“. ღვთის სიტყვაში დაგმობილია თავშეუკავებელი რისხვა, სისასტიკე და ძალადობა (დაბადება 49:7; ფსალმუნი 11:5). ასე რომ, იეჰოვა განუსჯელად არასოდეს მოქმედებს. თავის გამანადგურებელ ძალას გაწონასწორებულად იყენებს და მას მხოლოდ უკიდურეს შემთხვევაში მიმართავს. აი, რას ამბობს წინასწარმეტყველ ეზეკიელის პირით: „გგონიათ, მიხარია ბოროტის სიკვდილი?! — ამბობს უზენაესი უფალი იეჰოვა, — ის არ მირჩევნია, რომ ბოროტი მობრუნდეს თავისი ბოროტი გზიდან და იცოცხლოს?!“ (ეზეკიელი 18:23).
7, 8. ა) რა მცდარ დასკვნამდე მივიდა იობი თავის ტანჯვასთან დაკავშირებით? ბ) როგორ გამოუსწორა ამ მხრივ ელიჰუმ იობს აზროვნება? გ) რას ვსწავლობთ იობის განსაცდელიდან?
7 მაშ, რატომ იყენებს იეჰოვა გამანადგურებელ ძალას? ამ კითხვაზე პასუხის გაცემამდე, შეგვიძლია გავიხსენოთ იობი, მართალი კაცი. სატანის გამოწვევა მარტო იობს არ ეხებოდა. ეს, სინამდვილეში, ნებისმიერ ადამიანს ეხება, რაც განსაცდელის დროს უმწიკვლობის შენარჩუნებასთან არის დაკავშირებული. იეჰოვამ ნება დართო სატანას, გამოეცადა იობის უმწიკვლობა. ამის გამო იობი სნეულებით იტანჯებოდა, მთლად გაღატაკდა და შვილებიც დაეხოცა (იობი 1:1—2:8). რადგან არ იცოდა, თუ რისთვის ჩავარდა ასეთ სავალალო მდგომარეობაში, იობმა შეცდომით დაასკვნა, რომ ღმერთი უსამართლოდ სჯიდა და იმიტომაც იტანჯებოდა. იგი ეკითხებოდა ღმერთს: „რატომ ამომიღე მიზანში? . . და მტრად რატომ მთვლი?!“ (იობი 7:20; 13:24).
8 ახალგაზრდა მამაკაცმა, სახელად ელიჰუმ, იობის აზროვნების ნაკლი დღის სინათლეზე გამოიტანა და უთხრა: „იმდენად დარწმუნებული ხარ საკუთარ სიმართლეში, რომ ამბობ, ღმერთზე მართალი ვარო?!“ (იობი 35:2). დიახ, არ იქნებოდა გონივრული, თუ ვიფიქრებდით, რომ ღმერთზე მეტი გვესმის; არც ის იქნებოდა სწორი, თუ უსამართლოდ მოქმედებას მივაწერდით ღმერთს. „შორს არის ღვთისგან ბოროტება და ყოვლისშემძლისგან — უსამართლობა!“, — განაცხადა ელიჰუმ. შემდეგ კი დასძინა: „ჩაუწვდომელია ყოვლისშემძლის გზები, ძლევამოსილია იგი და არასოდეს გაამრუდებს სამართალსა და სიმართლეს“ (იობი 34:10; 36:22, 23; 37:23). ამგვარად, შეგვიძლია დარწმუნებული ვიყოთ, რომ ღვთის ბრძოლის მიზეზი სამართლიანია. ახლა, მოდი გამოვიკვლიოთ იმის მიზეზები, თუ რატომ ასრულებს მშვიდობის ღმერთი ხანდახან მეომრის როლს (1 კორინთელები 14:33).
რა აიძულებს მშვიდობის ღმერთს, რომ იბრძოლოს
9. რატომ იბრძვის წმინდა ღმერთი?
9 მას შემდეგ, რაც ხოტბა შეასხა, მოსემ ღმერთს, როგორც „ძლიერ მეომარს“, განუცხადა: „რომელი ღმერთი შეგედრება, იეჰოვა?! ვინაა შენსავით წმინდა?!“ (გამოსვლა 15:11). აბაკუმ წინასწარმეტყველიც ამას წერდა: „ვერ უმზერ ბოროტებას, რადგან სპეტაკია შენი თვალები, არ იწყნარებ სიავეს“ (აბაკუმი 1:13). თუმცა იეჰოვა სიყვარულის ღმერთია, ის სიწმინდის, სიმართლისა და სამართლიანობის ღმერთიც არის. ზოგჯერ მას გამანადგურებელი ძალის გამოსაყენებლად სწორედ ეს თვისებები აღძრავს (ესაია 59:15—19; ლუკა 18:7). ასე რომ, ღვთის სიწმინდე მაშინაც წუნდაუდებელია, როცა იბრძვის. უფრო მეტიც, სწორედ იმიტომ იბრძვის, რომ წმინდაა (გამოსვლა 39:30).
10. როგორ მოეღებოდა დაბადების 3:15-ში ნაწინასწარმეტყველებ მტრობას ბოლო და რა კურთხევებს მოუტანდა ეს მართალ ადამიანებს?
10 ვნახოთ, როგორი მდგომარეობა შეიქმნა მას შემდეგ, რაც პირველი ადამიანები, ადამი და ევა, ღვთის წინააღმდეგ წავიდნენ (დაბადება 3:1—6). თუ მათ საქციელზე თვალს დახუჭავდა, იეჰოვა თავის უზენაესობას ეჭვქვეშ დააყენებდა. მაგრამ როგორც სამართლიანმა ღმერთმა, თავი ვალდებულად ჩათვალა, ადამისა და ევასთვის სასიკვდილო განაჩენი გამოეტანა (რომაელები 6:23). ბიბლიის პირველ წინასწარმეტყველებაში ღმერთმა წინასწარ განაცხადა, რომ მტრობა ჩამოვარდებოდა თავის მსახურთა და „გველის,“ ანუ სატანის, მომხრეთა შორის (გამოცხადება 12:9; დაბადება 3:15). საბოლოოდ, ეს მხოლოდ სატანის სრული განადგურებით დასრულდებოდა (რომაელები 16:20). აღსრულებული განაჩენი მართალ ადამიანებს დიდებულ კურთხევებს მოუტანდა; დედამიწა სატანის ზეგავლენისგან გათავისუფლდებოდა და მისი ყოველი კუთხე-კუნჭული სამოთხედ იქცეოდა (მათე 19:28). მანამდე კი სატანის მსახურები საფრთხეს შეუქმნიდნენ ღვთის ხალხის ფიზიკურ თუ სულიერ კეთილდღეობას. ამიტომ მოითხოვდა მდგომარეობა დროდადრო იეჰოვას ჩარევას.
ღმერთი ბოროტების აღმოსაფხვრელად მოქმედებს
11. რატომ ვერ დახუჭავდა ღმერთი თვალს ბოროტებაზე და რატომ მოუვლინა ქვეყნიერებას წარღვნა?
11 ნოეს დროინდელი წარღვნა სწორედ ამგვარი ჩარევის მაგალითია. დაბადების 6:11, 12-ში ნათქვამია: „დაინახა ღმერთმა, რომ დედამიწა გახრწნილიყო და ძალადობით ავსებულიყო. გადახედა ღმერთმა გახრწნილ დედამიწას და დაინახა, რომ ბოროტებას სჩადიოდა ყოველი ხორციელი“. ნუთუ ღმერთი დაუშვებდა, რომ ბოროტება გაბატონებულიყო და ზნეობრიობის ნიშანწყალიც კი აღარ დარჩენილიყო დედამიწაზე? არა. იეჰოვა თვალს ვერ დახუჭავდა ამაზე; ამიტომ ქვეყნიერებას წარღვნა მოუვლინა და მოსპო ისინი, ვინც თავს არ ანებებდა ძალადობასა და უზნეობას.
12. ა) რა იწინასწარმეტყველა იეჰოვამ აბრაამის „შთამომავალზე“? ბ) რატომ განადგურდნენ ამორეველები?
12 ღმერთმა მსგავსი განაჩენი გამოუტანა ქანაანელებს. იეჰოვამ აბრაამს გაუმჟღავნა, რომ მისი „შთამომავლის“ მეშვეობით დედამიწაზე ადამიანთა მთელი მოდგმა იკურთხებოდა. ღმერთმა ინება, რომ აბრაამის შთამომავლებისთვის დაემკვიდრებინა ქანაანელთა მიწა, სადაც ამორეველებად წოდებული ხალხი სახლობდა. ცხადია, ღმერთი უსამართლოდ არ აჰყრიდა ამორეველებს თავიანთი ქვეყნიდან. იეჰოვამ წინასწარ თქვა, რომ არ გააძევებდა მათ დაახლოებით 400 წლის განმავლობაში — სანამ ამორეველთა დანაშაული ზღვარს გასცდებოდაb (დაბადება 12:1—3; 13:14, 15; 15:13, 16; 22:18). ამ ხნის მანძილზე ამორეველები ზნეობრივად სულ უფრო კნინდებოდნენ. ქანაანი კერპთაყვანისმცემლობის, სისხლის ღვრისა და სექსუალური აღვირახსნილობის ბუნაგად გადაიქცა (გამოსვლა 23:24; 34:12, 13; რიცხვები 33:52). ქვეყნის მოსახლენი მსხვერპლშესაწირად ბავშვებსაც კი ხოცავდნენ და წვავდნენ. ნუთუ წმინდა ღმერთი ამგვარი ბოროტების ჩამდენ ხალხს ნებაზე მიუშვებდა? არა! მან განაცხადა: „ამიტომაცაა მათი მიწა გაუწმინდურებული. მე დავატეხ მათ სასჯელს მათივე დანაშაულის გამო და ამოიძირკვებიან იმ მიწიდან“ (ლევიანები 18:21—25). მიუხედავად ამისა, იეჰოვას განურჩევლად არ დაუხოცავს ხალხი. ის ქანაანელები, რომელთაც სწორი დამოკიდებულება ჰქონდათ, მაგალითად რახაბი და გაბაონელები, დაინდო (იესო ნავეს ძე 6:25; 9:3—27).
თავისი სახელისთვის მებრძოლი
13, 14. ა) რატომ იყო იეჰოვა ვალდებული, განეწმინდა თავისი სახელი? ბ) როგორ მოსწმინდა იეჰოვამ თავის სახელს სირცხვილი?
13 იეჰოვა წმინდაა და ამიტომ სახელიც წმინდა აქვს (ლევიანები 22:32). იესომ ასწავლა თავის მოწაფეებს, ასე ელოცათ: „განიწმინდოს შენი სახელი“ (მათე 6:9). ედემში მომხდარმა დაუმორჩილებლობამ შებღალა ღვთის სახელი, საეჭვო გახადა ღვთის რეპუტაცია და მმართველობის წესი. იეჰოვა არასოდეს შეიწყალებდა ამგვარ ცილისწამებასა და წინააღმდეგობას. იგი ვალდებული იყო, სირცხვილი მოეწმინდა თავისი სახელისთვის (ესაია 48:11).
14 მოდი ისევ ისრაელებს დავუბრუნდეთ. დაპირება, რომელიც ღმერთმა მისცა აბრაამს, რომ მისი შთამომავლის მეშვეობით დედამიწაზე ადამიანთა მთელი მოდგმა იკურთხებოდა, შეუსრულებელი ჩანდა ხანგრძლივი დროის განმავლობაში, სანამ მონები იყვნენ ეგვიპტეში. მაგრამ იეჰოვამ ისრაელები გაათავისუფლა, ერად ჩამოაყალიბა და თავის სახელს სირცხვილი მოსწმინდა. დანიელ წინასწარმეტყველი ასე მიმართავდა ღმერთს: „იეჰოვა, ჩვენო ღმერთო, შენ გამოიყვანე შენი ხალხი ეგვიპტიდან შენი ძლიერი ხელით და სახელი გაითქვი“ (დანიელი 9:15).
15. რატომ იხსნა იეჰოვამ იუდეველები ბაბილონის ტყვეობიდან?
15 საინტერესოა, რომ დანიელი მაშინ ლოცულობდა ასე, როცა იუდეველებისთვის აუცილებელი იყო, იეჰოვას კვლავ ემოქმედა თავისი სახელის გულისთვის. ურჩი იუდეველები ამ დროს ტყვეები იყვნენ ბაბილონში. მათი სატახტო ქალაქი იერუსალიმი კი ნანგრევებად ქცეულიყო. დანიელმა იცოდა, რომ თუ იუდეველები სამშობლოში დაბრუნდებოდნენ, იეჰოვას სახელი განდიდდებოდა. ის ასე ლოცულობდა: „გვაპატიე, იეჰოვა! მოგვხედე და იმოქმედე, იეჰოვა! ნუ დააყოვნებ შენი სახელის გულისთვის, ჩემო ღმერთო, რადგან შენი სახელით იწოდება შენი ქალაქი და შენი ხალხი“ (დანიელი 9:18, 19).
თავისი ხალხისთვის მებრძოლი
16. ახსენი, რატომ არ ნიშნავს იეჰოვას მხრიდან თავისი სახელის შემართებით დაცვა გულცივობასა და თავკერძობას.
16 ნიშნავს თავისი სახელის შემართებით დაცვა იმას, რომ იეჰოვა გულცივი და თავკერძაა? არა! როდესაც სიწმინდითა და სამართლიანობის სიყვარულით მოქმედებს, იგი თავის ხალხს იცავს. ვნახოთ დაბადების მე-14 თავში მოთხრობილი ოთხი მეფის ლაშქრობის ამბავი, რომლებმაც აბრაამის ძმისწული ლოტი ოჯახიანად გაიტაცეს. ღვთის დახმარებით, აბრაამმა გამაოგნებელი დარტყმა მიაყენა ბევრად უფრო მრისხანე სამხედრო ძალას! შესაძლოა, პირველად ეს გამარჯვება ჩაიწერა „იეჰოვას ომების მატიანეში“. როგორც ჩანს, ამ წიგნში ისეთი ბრძოლებიც იყო აღწერილი, რომელთა შესახებაც ბიბლიაში არაფერია ნათქვამი (რიცხვები 21:14). ამ გამარჯვებას კიდევ უფრო მეტი გამარჯვება უნდა მოჰყოლოდა.
17. რა გვიჩვენებს, რომ ქანაანის მიწაზე ისრაელთა შესვლისთანავე იეჰოვა იბრძოდა მათთვის? მოიყვანე მაგალითები.
17 სანამ ქანაანის მიწაზე ფეხს დადგამდნენ, მოსემ აღუთქვა ისრაელებს: „იეჰოვა, თქვენი ღმერთი, წაგიძღვებათ. ის ისევე იბრძოლებს თქვენთვის, როგორც ეგვიპტეში იბრძოდა, რასაც საკუთარი თვალით ხედავდით“ (კანონი 1:30; 20:1). მოსესა და მისი საქმის გამგრძელებლის, იესო ნავეს ძის დროიდან მოყოლებული მსაჯულებისა და იუდას ერთგული მეფეების მმართველობის დროსაც იეჰოვა იბრძოდა თავისი ხალხისთვის და არაერთხელ მოაპოვებინა შთამბეჭდავი გამარჯვება მტრებზე (იესო ნავეს ძე 10:1—14; მსაჯულები 4:12—17; 2 სამუელი 5:17—21).
18. ა) რატომ უნდა ვიყოთ მადლიერი იმისათვის,რომ იეჰოვა არ შეცვლილა? ბ) რა მოხდება, როცა დაბადების 3:15-ში აღწერილი მტრობა კულმინაციას მიაღწევს?
18 იეჰოვა არ შეცვლილა და არც იმ განზრახვის შეცვლას აპირებს, რომ ჩვენი პლანეტა მშვიდობიან სამოთხედ აქციოს (დაბადება 1:27, 28). ღმერთს კვლავინდებურად სძულს ბოროტება, მაგრამ, ამავე დროს, უზომოდ უყვარს თავისი ხალხი და მალე იმოქმედებს კიდეც მის სასარგებლოდ (ფსალმუნი 11:7). დაბადების 3:15-ში აღწერილი მტრობა უახლოეს მომავალში დრამატულად განვითარდება და კულმინაციას მიაღწევს. თავისი სახელის განსაწმენდად და თავისი ხალხის დასაცავად იეჰოვა კვლავაც „ძლიერ მეომრად“ იქცევა! (ზაქარია 14:3; გამოცხადება 16:14, 16).
19. ა) მოიყვანე მაგალითი, თუ რატომ უნდა გვაახლოებდეს ღმერთთან მის მიერ გამანადგურებელი ძალის გამოყენება. ბ) რა გრძნობა უნდა დაგვეუფლოს, როცა ვხედავთ, რომ ღმერთი მზადაა საბრძოლველად?
19 განვიხილოთ მაგალითი: დავუშვათ ოჯახს გააფთრებული მხეცი დაესხა თავს. მამა გახელებულ მხეცს შეება და განგმირა. განა იფიქრებდი, რომ ასეთი საქციელის გამო ცოლ-შვილი ზურგს შეაქცევდა მას? პირიქით, გული აუჩუყდებოდათ მისი თავდადებული სიყვარულის გამო. შესაბამისად, არც ჩვენ უნდა შევაქციოთ ზურგი ღმერთს იმის გამო, რომ ძალას იყენებს. მისმა მზადყოფნამ, რომ ჩვენ დასაცავად იბრძოლოს, უფრო უნდა შეგვაყვაროს იგი. უფრო მეტი პატივისცემითაც უნდა მოვეკიდოთ მის უსაზღვრო ძლიერებას. ასე შევძლებთ „ღმერთს მისთვის მოსაწონად ვემსახუროთ შიშითა და კრძალვით“ (ებრაელები 12:28).
დაუახლოვდი „ძლიერ მეომარს“
20. როცა ღვთის ბრძოლების შესახებ ვკითხულობთ და ყველაფერი ბოლომდე არ გვესმის, როგორ უნდა მოვიქცეთ და რატომ?
20 რა თქმა უნდა, ბიბლიაში ყოველთვის დაწვრილებით არ არის ახსნილი, თუ რამ გადააწყვეტინა იეჰოვას ამა თუ იმ ბრძოლის წამოწყება. მაგრამ, ერთ რამეში მუდამ დარწმუნებული უნდა ვიყოთ: იეჰოვა გამანადგურებელ ძალას არასოდეს იყენებს უსამართლოდ, უაზროდ ან უმოწყალოდ. ხშირად, ბიბლიური მონათხრობის კონტექსტის ან ზოგიერთი მიზეზის გათვალისწინებას მივყავართ ლოგიკურ დასკვნამდე (იგავები 18:13). შესაძლოა, ყველაფერი დაწვრილებით ვერ გავიგოთ, მაგრამ რაც უფრო მეტს ვისწავლით იეჰოვას შესახებ და დავფიქრდებით მის ძვირფას თვისებებზე, მით უფრო გაგვიქარვდება ეჭვები. როცა ასე ვიქცევით, ვხედავთ, რომ იეჰოვა ღმერთზე მისანდობად საკმაოდ მყარი საფუძველი გვაქვს (იობი 34:12).
21. მიუხედავად იმისა, რომ „ძლიერი მეომარია“, როგორი ღმერთია იეჰოვა?
21 მართალია, იეჰოვა საჭიროების შემთხვევაში „ძლიერი მეომარია“, მაგრამ ეს იმას როდი ნიშნავს, რომ იგი ყოველთვის საომარი სულისკვეთებითაა გამსჭვალული. ეზეკიელმა ხილვაში ზეციერი ეტლი იხილა, რითაც იეჰოვა მტრებთან საბრძოლველად მომზადებულ მეომრად იყო წარმოდგენილი, მაგრამ ის ცისარტყელით იყო გარემოცული, რაც მშვიდობის სიმბოლოა (დაბადება 9:13; ეზეკიელი 1:28; გამოცხადება 4:3). უდავოა, რომ იეჰოვა მშვიდი და მშვიდობისმყოფელია. „ღმერთი სიყვარულია“, — წერდა იოანე მოციქული (1 იოანე 4:8). იეჰოვას ყველა თვისება სრულყოფილად არის გაწონასწორებული. მაშ, რამდენად დიდი ბედნიერება გვხვდა წილად, რომ შეგვიძლია დავუახლოვდეთ ასეთ ძლევამოსილ, მაგრამ მოსიყვარულე ღმერთს!
a ებრაელი ისტორიკოსის, იოსებ ფლავიუსის სიტყვების თანახმად, ამ ებრაელებს „600 ეტლთან ერთად 50 000 მხედარი და 200 000-კაციანი კბილებამდე შეიარაღებული ქვეითი ჯარი მისდევდა“ („იუდეველთა სიძველენი“, წიგნი 2, თავი 15, 3).
b როგორც ჩანს, „ამორეველებში“ ქანაანის ყველა ხალხი იგულისხმებოდა (კანონი 1:6—8, 19—21, 27; იესო ნავეს ძე 24:15, 18).