რწმენის გამო დაპატიმრებულები – ერიტრეა

არაერთი წელია, ერიტრეის ხელისუფლება იეჰოვას მოწმეებს, მათ შორის ქალებსა და ხანდაზმულებს, რელიგიური საქმიანობის ან სხვადასხვა გაურკვეველი მიზეზის გამო ყოველგვარი ბრალის წაყენებისა და გასამართლების გარეშე აპატიმრებს. პრეზიდენტ აფვერკის 1994 წლის 25 ოქტომბრის ბრძანებულებით, იეჰოვას მოწმეებს ჩამოართვეს მოქალაქეობა, რადგან მათ 1993 წელს არ მიიღეს მონაწილეობა დამოუკიდებლობის რეფერენდუმში და უარი თქვეს სამხედრო სამსახურზე. სავალდებულო სამხედრო სამსახურის ამოქმედებამდე ერიტრეაში არსებობდა ალტერნატიული სამხედრო სამსახური. არაერთი იეჰოვას მოწმე გადიოდა აღნიშნულ სამსახურს სხვადასხვა სახელმწიფო დაწესებულებაში. ხელისუფლების წარმომადგენლები სისტემატურად გასცემდნენ „ეროვნული სამსახურის დასრულების სერტიფიკატს“ და ხშირად აქებდნენ კიდეც მონაწილეებს გულმოდგინე შრომისთვის. თუმცა, პრეზიდენტის ზემოაღნიშნული განკარგულების გამოცემის შემდეგ ძალოვანი უწყებები აპატიმრებენ, აწამებენ და უმოწყალოდ ეპყრობიან იეჰოვას მოწმეებს, რათა უარი ათქმევინონ საკუთარ რწმენაზე.

ამჟამად 64 იეჰოვას მოწმე იმყოფება ციხეში (37 კაცი და 27 ქალი). 2024 წლის სექტემბერში სამართალდამცველები შეიჭრნენ იეჰოვას მოწმეთა მშვიდობიან შეხვედრაზე, რომელიც კერძო სახლში ტარდებოდა და 24 ადამიანი დააკავეს. ორი არასრულწლოვანი მალევე გაათავისუფლეს. რამდენიმე დღეში 85 წლის ქალიც დააკავეს. 23-ვე იეჰოვას მოწმე მაი სერვას ციხეში გადაიყვანეს. 2024 წლის 7 დეკემბერს ერთ-ერთი იეჰოვას მოწმე, სარონ გებრუ გაათავისუფლეს, რომელიც 9 თვის ორსული იყო, 2025 წლის 15 იანვარს კი 82 წლის მისან გებრეიესუსიც გაათავისუფლეს.

2024 წლის 1 ნოემბერს სამართალდამცავებმა 4 იეჰოვას მოწმე მოსწავლე დააკავეს, რომელთა ასაკიც 16-დან 18 წლამდე იყო. დაკითხვის შემდეგ ისინი მაი სერვას ციხეში გადაიყვანეს. 22 ნოემბერს პოლიციელებმა ალმაზ გებრეივოტის არასრულწლოვანი გოგონა სკოლიდან პირდაპირ პოლიციის განყოფილებაში წაიყვანეს. როცა დედა განყოფილებაში შვილის წამოსაყვანად მივიდა, გოგონა გაათავისუფლეს, თავად ალმაზი კი დააკავეს. ამჟამად ის ასმარაში, პოლიციის მეხუთე განყოფილებაში იმყოფება.

საბედნიეროდ, ორი იეჰოვას მოწმე ქალი გაათავისუფლეს. ესენი არიან მიკალ ტადეისი, რომელიც 2025 წლის 25 თებერვალს მაი სერვას ციხიდან გამოუშვეს და ბერეკტი გებრეტატიოსი, რომელიც 2025 წლის 12 მარტს ადი აბეტოს ციხიდან გაათავისუფლეს.

ციხის უმკაცრესი პირობები

მაი სერვასა თუ სხვა ციხეებში იეჰოვას მოწმეებს არაადამიანურ პირობებში უწევთ ყოფნა. ციხის საკნებში იმდენად სივიწროვეა, რომ პატიმრებს ჰორიზონტალურად დაწოლაც კი არ შეუძლიათ, რის გამოც ერთმანეთზე მიყუდებულებს უწევთ დაძინება. სველი წერტილები საკანში არ არსებობს. მამაკაცებსაც და ქალებსაც კონკრეტულ დროს, დღეში მხოლოდ ორჯერ შეუძლიათ საპირფარეშოში გასვლა. ისინი ამ დროსაც ჯარისკაცების მეთვალყურეობის ქვეშ არიან. სამედიცინო მომსახურებაც ფაქტობრივად არ არსებობს. პატიმრებს საკვები და სასმელი წყალიც ძალიან მცირე რაოდენობით აქვთ.

ერიტრეის ციხის აუტანელი პირობების გამო ოთხი იეჰოვას მოწმე პატიმრობისას გარდაიცვალა, სამი ხანდაზმული კი – გათავისუფლებიდან მალევე.

2011 და 2012 წლებში ორი იეჰოვას მოწმე მიტერის ციხეში გარდაიცვალა უმკაცრესი პირობების გამო. 62 წლის მისგინა გებრეტინსაე 2011 წლის ივლისში დაიღუპა ციხეში არსებული საშინელი სიცხის გამო. ის სასჯელს იხდიდა ციხის ეგრეთ წოდებულ მიწისქვეშეთში, სადაც პატიმრებს სჯიან. 68 წლის იოჰანეს ჰაილი კი, რომელიც თითქმის ოთხი წელი იჯდა იმავე გაუსაძლის პირობებში, 2012 წლის 16 აგვისტოს დაიღუპა.
სამი ხანდაზმული იეჰოვას მოწმე – კაჰსაი მეკონენი, გოიტომ გებრეკრისოსი და წეჰაიე ტესფარიამი – მიტერის ციხიდან გათავისუფლების შემდეგ მალევე გარდაიცვალნენ.
2018 წელს ორი მოწმე გარდაიცვალა მაი სერვას ციხეში გადაყვანის შემდეგ. 2018 წლის 3 იანვარს ჰაბტემიქაელ ტესფამარიამი 76 წლის ასაკში გარდაიცვალა, 77 წლის ჰაბტემიქაელ მეკონენი კი – 2018 წლის 6 მარტს. სამართალდამცავმა ორგანოებმა ორივე მათგანი 2008 წელს დააკავეს და ყოველგვარი ბრალის წაყენების გარეშე დააპატიმრეს.

განუსაზღვრელი დროით დაპატიმრებულები

იეჰოვას მოწმე მამაკაცების უმეტესობას განუსაზღვრელი ვადით აპატიმრებენ და მათ სიკვდილამდე ან ჯანმრთელობის უკიდურესად გაუარესებამდე არ ათავისუფლებენ. ქვეყანაში არ მიმდინარეობს არანაირი სამართლებრივი გამოძიება იეჰოვას მოწმეთა საქმეებზე და არც უკეთესობისკენ იცვლება სიტუაცია. მათი პატიმრობა ფაქტობრივად სამუდამო პატიმრობაა.

რწმენის გამო დაპატიმრებული

უინტანა შიუაზეჟი

უინტანა შიუაზეჟი 1989 წელს დაიბადა ერიტრეაში. ის 2007 წლის 5 აგვისტოს მოინათლა და იეჰოვას მოწმე გახდა, 2014 წლის 27 აპრილს კი რწმენის გამო დააკავეს. დაპატიმრების მომენტში უინტანა რელიგიურ შეხვედრას ესწრებოდა. ის დღემდე ციხეში რჩება და ღვთისადმი ერთგულების გამო არაერთი განსაცდელის ატანა უწევს.

უინტანას მამას ჯანმრთელობის სერიოზული პრობლემები აქვს, დედა კი სხვა ქვეყანაში იმყოფება, როგორც რელიგიური ნიშნით დევნილი. დაპატიმრებამდე უინტანა საოჯახო ბიზნესში იყო ჩართული – კერავდა და ყიდდა ტანსაცმელს. გარდა ამისა, საბუღალტრო საქმესაც ფლობდა. უინტანა შემოქმედებითი უნარებითა და ხელგაშლილობით გამოირჩეოდა. ძალიან უყვარდა ხელნაკეთი ნივთების შექმნა, ხატვა და სხვებისთვის საჩუქრების ჩუქება.

რაც ყველაზე მთავარია, უინტანას ძლიერი რწმენის მქონე ადამიანად იცნობენ. განსაცდელების მიუხედავად, ის იმედს და რწმენას არ კარგავს. უინტანასთვის ყველაზე მნიშვნელოვანი ბიბლიური პრინციპების თანახმად ცხოვრებაა. მას სწორედ ღვთის სიტყვა მატებს ძალებს, რომ აიტანოს ყველა ის სირთულე, რასაც პატიმრობისას ხვდება. უინტანას ძალიან ამხნევებს 2 კორინთელების 4:7–9-ში ჩაწერილი სიტყვები: „ეს განძი ჩვენ თიხის ჭურჭელში გვაქვს, რათა ცხადი იყოს, რომ ძალა, რომელიც ჩვეულებრივს აღემატება, ღვთისგანაა. ყოველმხრივ შევიწროებულნი ვართ, მაგრამ ისე არ ვართ, განძრევა რომ არ შეგვეძლოს; საგონებელში ვართ ჩაცვენილნი, მაგრამ გამოუვალ მდგომარეობაში არ ვართ; დევნილნი ვართ, მაგრამ არა მიტოვებულნი; გათელილნი ვართ, მაგრამ არა დაღუპულნი“.

უგულებელყოფილია ადამიანის უფლებათა დამცველი ორგანიზაციების რეკომენდაციები

ერიტრეა გამუდმებით არღვევს ადამიანის უფლებათა საერთაშორისო სტანდარტებს. ადამიანის უფლებათა დამცველმა წამყვანმა ორგანიზაციებმა დაგმო ერიტრეის მიერ ადამიანის ძირითადი უფლებების უგულებელყოფის ფაქტები და ხელისუფლებას მდგომარეობის გამოსწორებისკენ მოუწოდა.

2016 წელს გაეროს საგამოძიებო კომისიამ ადამიანის უფლებათა სფეროში დაადგინა, რომ ერიტრეის ხელისუფლებამ ჩაიდინა „დანაშაული კაცობრიობის წინააღმდეგ“, ვინაიდან ის რელიგიური და ეთნიკური ნიშნით დევნის იეჰოვას მოწმეებსა და სხვებს.
2017 წელს ბავშვთა უფლებებისა და კეთილდღეობის საკითხებზე მომუშავე აფრიკული კომისიის ექსპერტთა ჯგუფმა გამოთქვა შეშფოთება იმის თაობაზე, რომ იეჰოვას მოწმეთა შვილები ვერ სარგებლობენ ქვეყანაში არსებული კანონებით, რომლებიც ბავშვთა უფლებებს იცავს. აღნიშნულის გამოც ისინი უხეში მოპყრობის მსხვერპლნი ხდებიან. ბავშვთა უფლებებისა და კეთილდღეობის საკითხებზე მომუშავე აფრიკული კომისიის ექსპერტთა ჯგუფმა მოუწოდა ერიტრეის ხელისუფლებას, რომ ეღიარებინა და პატივისცემით მოჰკიდებოდა ბავშვთა უფლებებს აზრის, სინდისისა და რელიგიის თავისუფლების შესახებ და შეეწყვიტა ყოველგვარი დისკრიმინაცია.
2018 წელს ბავშვთა უფლებებისა და კეთილდღეობის საკითხებზე მომუშავე აფრიკული კომისიის ექსპერტთა ჯგუფმა მოუწოდა ერიტრეის ხელისუფლებას, დაუყოვნებლივ მიეღო ზომები ყველა იმ პატიმართან მიმართებით, რომელთა ძირითადი უფლებები დარღვეული იყო … მათ რიცხვში შედიოდნენ იეჰოვას მოწმეებიც. გარდა ამისა, ხელისუფლებას უნდა გამოეძიებინა ციხეში დაღუპულ იეჰოვას მოწმეთა გარდაცვალების ფაქტები. კომისიამ ხაზი გაუსვა იმის აუცილებლობას, რომ ხელისუფლებას ყველაფერი უნდა ეღონა საიმისოდ, რომ იეჰოვას მოწმეებს შეძლებოდათ თავიანთი მოქალაქეობრივი უფლებებით სარგებლობა.
2019 წლის მაისში გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტმა განკარგულება გასცა ერიტრეის მისამართით, რომ ხელისუფლებას გაეკონტროლებინა, ხდებოდა თუ არა ქვეყნის ფარგლებში ადამიანის რელიგიისა და მრწამსის თავისუფლებების უფლებების ჯეროვნად დაცვა და „გაეთავისუფლებინა ყველა, ვინც რელიგიური თავისუფლების უფლებით სარგებლობის გამო იყო დაკავებული და დაპატიმრებული, მათ შორის, იეჰოვას მოწმეები“. გაეროს ადამიანის უფლებათა კომიტეტმა აგრეთვე მოუწოდა ერიტრეის მთავრობას, „დაეცვა მათი უფლებები, ვინც სინდისის გამო უარს ამბობდა სამხედრო სამსახურზე და უზრუნველეყო ისინი ალტერნატიული სამოქალაქო სამსახურით“.
2024 წლის 7 მაისით დათარიღებულ გაეროს ადამიანის უფლებათა საბჭოს ანგარიშში სპეციალურმა მომხსენებელმა ერიტრეაში შექმნილი მდგომარეობის თაობაზე აღნიშნა: „ერიტრეაში იეჰოვას მოწმეებს სასტიკი და განსხვავებული მეთოდებით დევნიან. მათ თვითნებურად აპატიმრებენ, ართმევენ მოქალაქეობას, პასპორტებს და სხვა საბუთებს. ისინი ვერ სარგებლობენ ადამიანის ძირითადი უფლებებით და სხვადასხვა სამოქალაქო მომსახურებით“. ამ ანგარიშში მთავრობას მოუწოდეს, რომ დაუყოვნებლივ და უპირობოდ გაეთავისუფლებინა ყველა თვითნებურად დაკავებული პირი და წერტილი დაესვა უსაფუძვლო დაკავებისა და დაპატიმრების ფაქტებისთვის.

დროის დიაგრამა

2025 წლის 17 აპრილი

მთლიანობაში 64 იეჰოვას მოწმეა დაპატიმრებული.
2024 წლის 22 ნოემბერი

ალმაზ გებრეივოტი დააკავეს პოლიტიკურ პარტიაში გაწევრიანებაზე უარის თქმის გამო.
2024 წლის 1 ნოემბერი

დააკავეს 4 იეჰოვას მოწმე მოსწავლე და გადაიყვანეს მაი სერვას ციხეში.
2024 წლის 27 სექტემბერი

დააკავეს 23 იეჰოვას მოწმე და გადაიყვანეს მაი სერვას ციხეში. 2 მათგანი მალევე გაათავისუფლეს.
2021 წლის 1 თებერვალი

სამ მოწმეს ათავისუფლებენ ციხიდან
2021 წლის 29 იანვარი

ერთ მოწმეს ათავისუფლებენ ციხიდან
2020 წლის 4 დეკემბერი

28 იეჰოვას მოწმე გათავისუფლდა პატიმრობიდან.
2018 წლის 6 მარტი

მაი სერვას ციხეში გადაყვანისას გარდაიცვალა 77 წლის ჰაბტემიქაელ მეკონენი.
2018 წლის 3 იანვარი

მაი სერვას ციხეში გადაყვანისას გარდაიცვალა 76 წლის ჰაბტემიქაელ ტესფამარიამი.
2017 წლის ივლისი

მიტერის ციხიდან ყველა იეჰოვას მოწმე გადაიყვანეს ქალაქ ასმერას გარეთ მდებარე მაი სერვას ციხეში.
2014 წლის 25 ივლისი

14 აპრილს დაპატიმრებულთა უმეტესობა გაათავისუფლეს, მაგრამ 27 აპრილს დაკავებულთაგან 20 კვლავ პატიმრობაში რჩება.
2014 წლის 27 აპრილი

31 მოწმე დააპატიმრეს, როდესაც ისინი თაყვანისცემის მიზნით იყვნენ შეკრებილნი.
2014 წლის 14 აპრილი

დააპატიმრეს 90-ზე მეტი იეჰოვას მოწმე ყოველწლიური ღონისძიების – იესო ქრისტეს სიკვდილის გახსენების საღამოს – აღნიშვნისას.
2012 წლის 16 აგვისტო

საშინელი პირობების გამო 68 წლის ძმა იოჰანეს ჰაილი ციხეში გარდაიცვალა.
2011 წლის ივლისი

62 წლის მისგინა გებრეტინსაე ციხეში უკიდურესად მძიმე პირობებში ყოფნის გამო დაიღუპა.
2009 წლის 28 ივნისი

სამართალდამცავები შეიჭრნენ ერთი მოწმის სახლში, სადაც რელიგიური შეხვედრა ტარდებოდა და იქ მყოფი ოცდასამივე იეჰოვას მოწმე დააპატიმრეს, მათ შორის ყველაზე პატარა 2 წლის იყო, ხოლო ყველაზე ხანდაზმული – 80 წლის.
2009 წლის 28 აპრილი

სამართალდამცავებმა ერთის გარდა ყველა იეჰოვას მოწმე პოლიციის განყოფილებიდან მიტერის ციხეში გადაიყვანეს.
2008 წლის 8 ივლისი

სამართალდამცავებმა დაიწყეს მოწმეების სახლებისა და სამუშაო ადგილების ჩხრეკა; 24 მოწმე დააპატიმრეს, რომელთა უმეტესობასაც ოჯახის რჩენა უწევდა.
2002 წლის მაისი

მთავრობამ ყველა იმ რელიგიური დაჯგუფების საქმიანობა აკრძალა, რომლებიც არ იმყოფებოდნენ სახელმწიფოს მიერ აღიარებული ოთხი რელიგიური მიმდინარეობის დაქვემდებარებაში.
1994 წლის 25 ოქტომბერი

პრეზიდენტის ბრძანებულების თანახმად, იეჰოვას მოწმეებს ჩამოერთვათ მოქალაქეობა და მოქალაქის ძირითადი უფლებები.
1994 წლის 17 სექტემბერი

პაულუს ეიასუ, ისააკ მოგოსი და ნეგედე ტეკლემარიამი ბრალის წაყენებისა და გასამართლების გარეშე დააპატიმრეს.
1950-იანი წლები

ერიტრეაში იეჰოვას მოწმეებმა დაიწყეს რელიგიური საქმიანობა.