ახალგაზრდები იძლევიან შეკითხვას. . .

შემიძლია სკოლაში უკეთეს წარმატებებს მივაღწიო?

«ნიშნები ჩემი მშობლებისთვის ყველაფერია. „რა მიიღე მათემატიკის გამოცდაზე? რა მიიღე ინგლისურ წერაში?“ — მძულს ასეთი შეკითხვები!» — ამბობს 13 წლის სემი.

სემი გამონაკლისი არ არის. ერთი წიგნის ავტორები აღნიშნავენ: „ჯერ არ შევხვედრივართ მშობელს, რომელიც ფიქრობს, რომ მათი შვილი სკოლაში თავისი შესაძლებლობის მაქსიმუმს აკეთებს“ (Could Do Better). მაგრამ მრავალი მოსწავლე, სემის მსგავსად, ფიქრობს, რომ მათი მშობლები სკოლაში წარმატებების გასაუმჯობესებლად ძალიან ბევრს მოითხოვენ მათგან და შესაძლოა ამას იმიტომ აკეთებენ, რომ სურთ, თავიანთი შვილები სხვებზე უკეთესები იყვნენ. გარდა ამისა, მოსწავლეები შეიძლება სირთულეებს კლასშიც წააწყდნენ. „მასწავლებლებს მოთმინება არ ყოფნით, — ჩივის ერთი მოზარდი. — მათ მაშინვე უნდათ, რომ ყველაფერი დაიმახსოვრო და თუ ამას ვერ ახერხებ, გონებაჩლუნგად გაგრძნობინებენ თავს. ამიტომ მე არც კი ვცდილობ რაიმეს დამახსოვრებას“.

მოწაფეებს, რომლებიც მშობლების ან მასწავლებლების იმედებს არ ამართლებენ, ხშირად ზარმაცებს უწოდებენ. ფაქტობრივად, გარკვეულ საკითხებში ნებისმიერი მოწაფე შეიძლება მთელ თავის შესაძლებლობებს არ ავლენდეს. რატომ? საინტერესოა, მაგრამ ამის მიზეზი ყოველთვის სიზარმაცე ან უუნარობა არ არისa.

რატომ არ იყენებს ზოგიერთი მთელ თავის შესაძლებლობებს

მართლაც, გაკვეთილების მომზადებისას ზოგიერთი მოწაფე იმით კმაყოფილდება, რასაც ზერელე სწავლით აღწევს. „როდესაც აუცილებელ მინიმუმს ადვილად შევითვისებ, მეტზე არც ვირჯები“, — აღიარებს 15 წლის ჰერმანი. თუმცა, გულწრფელად რომ ვთქვათ, ყველა მოსწავლე როდია სწავლის მიმართ გულგრილი. შესაძლოა მათ, უბრალოდ, არ მოსწონდეთ ზოგი საგანი. ან შეიძლება ზოგი ვერ ხედავდეს იმის პრაქტიკულ ღირებულებას, რასაც სწავლობს. რეუბენი, 17 წლის ახალგაზრდა, ამას შემდეგნაირად გამოხატავს: „სკოლაში ისეთ საგნებსაც ვსწავლობთ, რომლებსაც, დარწმუნებული ვარ, სკოლის დამთავრების შემდეგ ვერაფერში გამოვიყენებ“. ასე რომ, ინტერესის ან სტიმულის უქონლობას მოწაფე ადვილად მიჰყავს სიზარმაცემდე.

არსებობს სხვა ფაქტორებიც. მაგალითად, თუ მასწავლებლის ტემპები ბევრად აღემატება შენსას, გული გიტყდება. თუ ის ძალიან ნელია, გბეზრდება. კლასის დონემაც შეიძლება გავლენა იქონიოს შენს აკადემიურ მოსწრებაზე. ერთი წიგნი განმარტავს: „თუ ჭკვიან, ნიჭიერ ბავშვს სურს კეთილგანწყობილებით სარგებლობდეს დაბალი აკადემიური მოსწრების მქონე კლასში, ამან შეიძლება მასზე გავლენა იქონიოს და ზერელედ იმეცადინოს“ (Kids Who Underachieve). მაგალითად, ერთი მოზარდი ჩიოდა, რომ, როდესაც ის დაწყებით კლასებში გულმოდგინედ მეცადინეობდა, სხვებს შურდათ მისი და დასცინოდნენ. დიახ, მოსწავლეები შესაძლოა იგავნის 14:17-ში (აქ) მოცემული სინამდვილის პირისპირ აღმოჩნდნენ: „მოაზროვნე კაცი მოძულებულია“.

ზოგჯერ ზარმაცობის ფესვები უფრო ღრმაა. სამწუხაროდ, ზოგი ახალგაზრდა ისე იზრდება, რომ საკუთარ თავზე უარყოფითი წარმოდგენა ექმნება. ეს ხდება მაშინ, როდესაც ბავშვს გამუდმებით ისეთ მეტსახელებს ეძახიან, როგორიცაა: შტერი, სულელი ან უქნარა. საუბედუროდ, ასეთი იარლიყები შეიძლება მომავალში გამართლდეს. როგორც ერთი მედიცინის მეცნიერებათა პროფესორი აღნიშნავს: „თუ გეუბნებიან, რომ დებილი ხარ და შენც საკუთარ თავს ამაში დაირწმუნებ, შესაბამისად მოიქცევი“.

უმეტესწილად, მშობლებსა და მასწავლებლებს კარგი განზრახვები ამოძრავებთ, როდესაც ბავშვებს რაღაცისკენ უბიძგებენ. მაგრამ მაშინაც კი ახალგაზრდები შეიძლება ფიქრობდნენ, რომ მათგან მეტისმეტს მოითხოვენ. თუ ეს შენს შემთხვევაშიც ასეა, დარწმუნებული იყავი, რომ მშობლებსა და მასწავლებლებს შენი გაღიზიანება სულაც არ სურთ. შესაძლოა მათ მხოლოდ ის სურთ, რომ მაქსიმალურად გამოიყენო შენი შესაძლებლობები. იმაზე ზედმეტად წუხილმა, რომ უკეთესად ისწავლო, შეიძლება საერთოდ მოგადუნოს. მაგრამ გამაგრდი: შენ შეგიძლია უკეთესი მოსწავლე იყო.

სტიმული

სწავლის გაუმჯობესებისთვის პირველი ნაბიჯი სტიმულია. როდესაც რამეს სწავლობ, უნდა იცოდე, რისთვის სწავლობ. ბიბლია ამბობს: „მხვნელი იმედით უნდა ხნავდეს, და ლეწვის დროს მლეწველსაც უნდა ჰქონდეს იმის იმედი, რომ მოიწევს იმას, რაც ეიმედება“ (1 კორინთელთა 9:10, სსგ). გარკვეულ საგნებზე გამუდმებით და მძიმედ შრომის ფასის დანახვა ყოველთვის ადვილი არ არის. მაგალითად, შენ შეიძლება თქვა: „მე კომპიუტერის პროგრამისტი მინდა გამოვიდე. რაში მჭირდება ისტორია?“

სკოლის სასწავლო პროგრამაში შესაძლოა ყველაფერი მნიშვნელოვნად არ გეჩვენება, ყოველ შემთხვევაში, ახლა მაინც. მაგრამ ეცადე, ცოტა შორს გაიხედო. სხვადასხვა საგნებში ზოგადი განათლების მიღება გარე სამყაროს უკეთესად აღქმაში დაგეხმარება. იეჰოვას მოწმე მრავალ ახალგაზრდას ყოველმხრივი განათლება დაეხმარა, ‘ყველასათვის ყველაფერი გამხდარიყო’ და სხვადასხვა განათლების მქონე ხალხისთვის სამეფოს ცნობის მრავალმხრივ წარდგენის შესაძლებლობა მისცა (1 კორინთელთა 9:22). მაშინაც კი, როდესაც რომელიმე საგანი ნაკლებად პრაქტიკული ღირებულების მქონედ გეჩვენება, თუ კარგად დაეუფლები, ის სარგებლობას მოგიტანს. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, გაგიუმჯობესდება ‘აზროვნების უნარი’, რაც საბოლოოდ დიდ სარგებლობას მოგიტანს (იგავნი 1:1–4, აქ).

სკოლამ შეიძლება შენი ფარული ნიჭიც გამოავლინოს. მოციქულმა პავლემ ტიმოთეს მისწერა: ‘გააღვივე ღვთის ნიჭი, რომელიც შენშია’ (2 ტიმოთე 1:6). ტიმოთეს, როგორც ჩანს, ქრისტიანულ კრებაში რაღაც განსაკუთრებული მოვალეობა ეკისრა. მაგრამ საჭირო იყო ამ ღვთისგან ბოძებული უნარის — ‘ნიჭის’ — განვითარება, რათა ის უმოქმედო და უსარგებლო არ გამხდარიყო. რასაკვირველია, სკოლაში სწავლის უნარი შენ ღვთისგან ისე უშუალოდ არ მიგიღია, როგორც ტიმოთემ — „ნიჭი“. მაგრამ, მიუხედავად ამისა, ნებისმიერი უნარი, — მხატვრობის, მუსიკის, მათემატიკის, მეცნიერების თუ სხვა, — შენთვის დამახასიათებელი თავისებურებაა და სკოლა მათ აღმოჩენასა და განვითარებაში გეხმარება.

სწავლის კარგი ჩვევები

სკოლიდან მაქსიმალური სარგებლობის მისაღებად კარგი სწავლის რეჟიმის შემუშავებაა საჭირო (შეადარე ფილიპელთა 3:16). გამოყავი საკმარისი დრო საკმაოდ დიდი მასალის ასათვისებლად და ამავე დროს ძალების აღდგენის მიზნით შესვენებების გასაკეთებლადაც. თუ შესწავლაში შედის კითხვა, თავიდან თვალი გადაავლე მასალას, რათა მასზე ზოგადი წარმოდგენა გქონდეს. გაკვეთილის სათაურზე ან ძირითად ქვესათაურებზე დაფუძნებით შეადგინე კითხვები. შემდეგ წაიკითხე და თან ეძებე ის პასუხები, რომლებიც შენ მიერ დასმულ კითხვებზე პასუხობენ. ბოლოს, შეამოწმე, შეგიძლია თუ არა ნასწავლი მასალის მოყოლა.

ახლა ნასწავლი დააკავშირე იმასთან, რაც უკვე იცოდი. მაგალითად, მეცნიერებამ შეიძლება გზა გაგიხსნას ღვთის ‘უხილავი ძალის [ნათლად] დასანახავად’ (რომაელთა 1:20). ისტორიის ცოდნა შემდეგი განაცხადის სისწორეში დაგარწმუნებს: „ვიცი, უფალო, რომ ადამიანის ნებაზე არ არის მისი გზა, რომ მიმავალი კაცი ვერ წარმართავს თავის ნაბიჯებს“ (იერემია 10:23). როდესაც მეცადინეობას მიეჩვევი, ალბათ, ნახავ, რომ სწავლა გიადვილდება და სიამოვნებასაც კი გგვრის. სოლომონმა თქვა: „გონიერს. . . ცოდნა ეადვილება“ (იგავნი 14:6).

დადებითი განწყობილება

ზოგჯერ ზარმაცობა შენს მეგობრებთანაა დაკავშირებული. შენი მეგობრები წარმატებებისკენ გიბიძგებენ თუ ისინიც ზარმაცები არიან? ბიბლიური იგავი ამბობს: „ბრძენკაცებთან მოსიარულე თავად დაბრძენდება, ბრიყვთა მეგობარი კი გაუბედურდება“ (იგავნი 13:20). ასე რომ, ბრძნულად მოიქეცი მეგობრების არჩევისას. იმეგობრე მათთან, ვინც სწავლის მიმართ დადებითადაა განწყობილი. ნუ შეგრცხვება, პირადად დაელაპარაკო მასწავლებელს შენი მიზნის შესახებ, რომ გსურს, გაიუმჯობესო აკადემიური მოსწრების დონე. ეჭვგარეშეა, შენი მასწავლებელი საჭირო ძალისხმევას იხმარს, რათა ამის მიღწევაში დაგეხმაროს.

თუ შენი შესაძლებლობების თაობაზე უარყოფითი აზრები დაგეუფლება, გაიხსენე მოციქულ პავლეს მაგალითი. როდესაც ხალხი მისი ლაპარაკის უნარს აკრიტიკებდა, მან უპასუხა: „თუმცა სიტყვით უმეცარი ვარ, [მაგრამ] არა ცოდნით“ (2 კორინთელთა 10:10; 11:6). დიახ, პავლე ყურადღებას ამახვილებდა არა თავის სუსტ მხარეებზე, არამედ ძლიერზე. რა არის შენი ძლიერი მხარეები? თუ თვითონ არ შეგიძლია მათი განსაზღვრა, რატომ არ უნდა დაელაპარაკო ამის შესახებ ისეთ უფროს პიროვნებას, ვინც დახმარებას აღმოგიჩენს? ასეთ მეგობარს შეუძლია დაგეხმაროს, გაიგო, თუ რა არის შენი ძლიერი მხარეები და მაქსიმალურად გამოგაყენებინოს ისინი.

სირთულეების მიუხედავად, წინ!

„ამაზე იზრუნე და ამაზე იდექი, რათა ყველასათვის ცხადი იყოს შენი წარმატება“ (1 ტიმოთე 4:15). პავლე მამასავით ელაპარაკებოდა ტიმოთეს და მოუწოდებდა, მიუხედავად მიღწეული წარმატებისა, კიდევ უფრო წაწეულიყო წინ მსახურებაში. ბერძნული ზმნა, რომელიც ‘წარმატებად’ გადმოითარგმნა, ბიბლიურ დროში პირდაპირი მნიშვნელობით „გაკაფვას“ ნიშნავდა, რაც დღეს ბუჩქებს შორის გზის გაკვალვას მოგვაგონებს. ზოგჯერ მსგავსად შეიძლება მოგვეჩვენოს სკოლაში სიარული. მაგრამ ბევრად უფრო გაგიადვილდება სკოლის გავლით ბილიკის გაკვალვა, თუ იფიქრებ იმაზე, რომ ამის შედეგად მიღებული ჯილდო ნამდვილად ღირს გაწეულ შრომად.

მონდომება, სტიმული და სწავლა მჭიდრო ურთიერთკავშირშია. მაგალითისთვის: წარმოიდგინე პიროვნება, ვინც მუსიკალურ ინსტრუმენტზე უკრავს. თუ მას სიამოვნებს დაკვრა, უფრო და უფრო მეტს უკრავს. რაც უფრო მეტს უკრავს, მით უფრო იწაფება, რაც თავის მხრივ, მის სიხარულს უფრო ზრდის. რაც უფრო მეტს ვსწავლობთ, მით უფრო გვიადვილდება კიდევ უფრო მეტის სწავლა. ამიტომ გაკვეთილების მომზადებასთან დაკავშირებით გულს ნუ გაიტეხ. ყოველი ღონე იხმარე საჭირო მონდომების გამოსავლენად, იმეგობრე ისეთ პიროვნებებთან, ვინც კარგად სწავლაში დაგეხმარება და გულთან ახლოს მიიტანე ყაზარიას სიტყვები, რომლებიც ძველი დროის მეფე ასას უთხრა: „ნუ დაუძლურდება თქვენი ხელები, რადგან თქვენი საქმისაებრ მოგეზღვებათ“ (მეორე ნეშტთა 15:7).

[სქოლიო]

[სურათი 27 გვერდზე]

ნუ შეგრცხვება, პირადად დაელაპარაკო მასწავლებელს შენი მიზნის შესახებ, რომ გსურს, გაიუმჯობესო აკადემიური მოსწრების დონე.

[სურათი 28 გვერდზე]

მაშინაც კი, როდესაც რომელიმე საგანი ნაკლები პრაქტიკული ღირებულების მქონედ გეჩვენება, კარგად დაუფლების შემთხვევაში, ის სარგებლობას მოგიტანს.