საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევები მიიღეთ უსაფრთხოების ზომები?

„აქამდე ყოველთვის უსაფრთხოდ ვმართავდი მანქანას, ამიტომ არ ღირს ავტოავარიაზე ფიქრით შევიწუხო თავი“. „საგზაო შემთხვევების მსხვერპლი მხოლოდ ახალგაზრდა და წინდაუხედავი მძღოლები ხდებიან“. ბევრი დარწმუნებულია იმაში, რომ არასოდეს მოყვება ავტოავარიაში. თქვენც ასე ხომ არ ფიქრობთ? დაზღვეული ხართ საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევებისგან?

თუ განვითარებულ ქვეყანაში ცხოვრობთ, სტატისტიკის თანახმად, საკმაოდ დიდია იმის ალბათობა, რომ სიცოცხლის განმავლობაში, სულ მცირე, ერთხელ მაინც დაშავდეთ საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევის დროს. ასეთი საგზაო შემთხვევები ბევრისთვის შეიძლება სიკვდილითაც დასრულდეს. დღესდღეობით, მთელ მსოფლიოში ყოველწლიურად ნახევარ მილიონზე მეტი ადამიანი იღუპება ავტოკატასტროფებში. ვინ იცის, იქნებ გასულ წელს დაღუპულთა დიდი ნაწილიც იმას ფიქრობდა, რომ ასეთი რამ მათ არასდროს შეემთხვეოდათ. რა უნდა გააკეთოთ, რომ რისკი მინიმუმამდე დაიყვანოთ? აუცილებელია უსაფრთხოების ზომების მიღება. წაიკითხეთ იმის შესახებ, თუ როგორ შეგიძლიათ მთვლემარე მდგომარეობითა და ხანდაზმულობით გამოწვეული ავარიების თავიდან არიდება.

მთვლემარე მძღოლი

როგორც ზოგი სპეციალისტი ამბობს, მთვლემარე მძღოლი შეიძლება ისეთივე საშიში იყოს, როგორც მთვრალი მძღოლი. ბოლოდროინდელი ცნობების თანახმად, საჭესთან ჩაძინების გამო სულ უფრო და უფრო მეტი ავარიები ხდება. სულ ახლახან ერთი ჟურნალი (Fleet Maintenance & Safety Report) იტყობინებოდა, რომ მხოლოდ ერთი წლის განმავლობაში ყოველი 12 ნორვეგიელი ავტომობილისტიდან ერთს მაინც ჩაეძინა საჭესთან. როგორც სამხრეთ აფრიკის რესპუბლიკის ქალაქ იოჰანესბურგში გამომავალი გაზეთი „სტარი“ გვატყობინებს, ამ ქვეყანაში სატრანსპორტო საშუალებათა შეჯახების ერთი მესამედი მძღოლის დაღლილობით არის გამოწვეული. სხვა ქვეყნებიდან მიღებული ცნობები ცხადყოფს, რომ დაღლილობა ყველგან ახდენს მძღოლებზე გავლენას. რატომ მოხშირდა ასე ძალიან მძღოლთა ჩაძინების შემთხვევები?

ამ პრობლემის გამომწვევი ერთ-ერთი ფაქტორი დღევანდელობისთვის დამახასიათებელი დაძაბული ცხოვრების სტილია. ჟურნალი „ნიუსუიკი“ ახლახან იტყობინებოდა, რომ ამერიკელებს „ყოველღამე საათ-ნახევრით ნაკლები სძინავთ იმასთან შედარებით, რამდენიც XX საუკუნის დასაწყისისთვის ეძინათ და, როგორც ჩანს, ამ მხრივ მდგომარეობა უფრო გაუარესდება“. რატომ? ჟურნალმა ძილის საკითხების შემსწავლელი სპეციალისტის, ტერი იანგის, სიტყვები მოიყვანა: „ხალხი ძილს ისეთ რამედ მიიჩნევს, რაც თავისუფლად შეგიძლია მოიკლო. თუ ვინმეს ცოტა სძინავს და ბევრს მუშაობს, მას პროგრესულ ადამიანად მიიჩნევენ“.

ცნობილია, რომ ადამიანს ყოველღამე საშუალოდ ექვსნახევარი—ცხრა საათი უნდა ეძინოს. როდესაც ვინმე ამ ნორმას არ იცავს, იგი, ასე ვთქვათ, ძილის მოვალე ხდება. ამერიკის საავტომობილო ასოციაციასთან არსებული საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების ფონდის მიერ გავრცელებულ ანგარიშში ნათქვამია: «ჩვეულებრივი სამუშაო კვირის განმავლობაში ადამიანს ყოველღამე ნორმაზე 30—40 წუთით ნაკლებიც რომ ეძინოს, კვირის ბოლოს ძილისადმი მისი „დავალიანება“ 3—4 საათს შეადგენს, რაც სრულიად საკმარისია იმისათვის, რომ დღის განმავლობაში საკმაოდ ძილმორეული იყოს».

ზოგჯერ შეიძლება, უბრალოდ, ვერ მოახერხოთ გამოძინება. უძილობის, ავადმყოფ ბავშვზე ზრუნვის ან თქვენგან დამოუკიდებელი სხვა მიზეზების გამო შეიძლება ძილი დაგაკლდეთ და, გასაკვირი არ იქნება, თუ მეორე დღეს საჭესთან ჯდომისას შეამჩნევთ, რომ ძილი გერევათ. რა უნდა გააკეთოთ, თუ ასეთი რამ დაგემართათ?

ისეთმა პოპულარულმა საშუალებებმა — როგორიცაა კოფეინის შემცველი სასმელები, ფანჯრის ჩამოწევა, საღეჭი რეზინის ღეჭვა ან ცხარე სანელებლიანი საჭმელების მირთმევა — შეიძლება ვერ გამოგაფხიზლოთ. ვერც ერთი მათგანი ვერ ჭრის პრობლემას. საჭიროა დაძინება. კარგი იქნებოდა, თუ ცოტას დაიძინებდით. „ნიუ-იორკ ტაიმზში“ ასეთი რჩევა იყო მოცემული: „სამუშაო დღის განმავლობაში მცირე ხნით დაძინება, რაც გამომაცოცხლებელია, 30 წუთს არ უნდა აღემატებოდეს; წინააღმდეგ შემთხვევაში ორგანიზმი ღრმა ძილში გადავა, რის გამოც გამოფხიზლება კიდევ უფრო გაძნელდება“. მცირე ხნით დაძინებამ შეიძლება დაგაგვიანოთ, მაგრამ სიცოცხლეს გაგიხანგრძლივებთ.

თქვენ მიერ არჩეული ცხოვრების სტილი შეიძლება ხელს უწყობს იმას, რომ საჭესთან ძილი გერევათ. საათობით ხომ არ ზიხართ ინტერნეტთან ან გვიანობამდე ხომ არ უყურებთ ტელევიზორს? ხომ არ დადიხართ ისეთ წვეულებებსა და თავყრილობებზე, რომლებიც გათენებამდე გრძელდება? ნუ მისცემთ ასეთ ჩვევებს იმის საშუალებას, რომ ძილი მოგაკლონ. ბრძენმა მეფე სოლომონმა ერთხელ იმაზე გაამახვილა ყურადღება, რომ თვით «ერთი პეშვი სიმშვიდეც [„მოსვენებაც“, აქ]» კი ფასეულია (ეკლესიასტე 4:6).

გამოცდილი, მაგრამ ხანდაზმული მძღოლი

ხანდაზმული მძღოლები, ხშირად, ყველაზე გამოცდილები არიან. თანაც, ისინი იშვიათად მიდიან რისკზე და თავიანთი შეზღუდული შესაძლებლობებიც კარგად ესმით. მაგრამ, როგორც უნდა იყოს, ხანდაზმული მძღოლები დაზღვეული არ არიან ავარიაში მოყოლისგან. პირიქით, რაც უფრო ხანში შედიან, საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევაში მათი მოყოლის ალბათობაც მით უფრო იზრდება. შეერთებულ შტატებში გამომავალი ჟურნალი „ავტომობილი და მგზავრობა“ იტყობინებოდა: „70-ს გადაცილებულ ადამიანთა რაოდენობა მთელი მოსახლეობის 9 პროცენტს შეადგენს, მაგრამ ავტოავარიათა 13 პროცენტი სწორედ მათზე მოდის“. სამწუხაროდ, ხანდაზმული მძღოლების მიერ გამოწვეულ შეჯახებათა რიცხვი მატულობს.

80 წლის მერტლი საკუთარი დაკვირვების შედეგებს გვიზიარებსa. მანქანის მართვა მან 60-ზე მეტი წლის წინათ დაიწყო და არასოდეს მოყოლილა ავარიაში. მაგრამ, სხვა მრავალი ხანდაზმულის მსგავსად, ისიც ვერც ის უვლის გვერდს მოხუცებულობის შედეგებს, რომლებიც კიდევ უფრო ზრდის ავარიის მოხდენის ალბათობას. არცთუ ისე დიდი ხნის წინათ „გამოიღვიძეთ!“-ის კორესპონდენტს მან უთხრა: „რაც უფრო ხანში შედიხარ, მით უფრო გიძნელდება ყველაფრის კეთება [მათ შორის მანქანის მართვაც]“.

რა გააკეთა მან საგზაო შემთხვევის რისკის შესამცირებლად? „ასაკისდა მიხედვით ცვლილებები მოვახდინე“, — ამბობს მერტლი. მაგალითად, მან შეამცირა საჭესთან ჯდომის დრო — განსაკუთრებით ღამით. ამ პატარა ცვლილების წყალობით იგი უსაფრთხოდ მართავს მანქანას — ასე რომ, გასაღებთან სულ მთლად გამომშვიდობებაც არ მოუწია.

ძნელი შესაგუებელი კია, მაგრამ ხანდაზმულობა ყველას აჩნევს თავის კვალს (ეკლესიასტე 12:1—7). მას თან მოაქვს ჯანმრთელობასთან დაკავშირებული სხვადასხვა პრობლემა, მოხუცს რეაქციაც უფრო შენელებული აქვს და თვალთაც აკლდება — ეს ყველაფერი კი მას ავტომობილის უსაფრთხოდ მართვას უძნელებს. მაგრამ, როგორც ასეთი, თვითონ ხანდაზმულობა როდი ხდის ადამიანს მძღოლად გამოუსადეგარს. ყველაზე მნიშვნელოვანი ის არის, თუ რამდენად მარჯვედ მართავს იგი მანქანას. სიმართლეს თვალებში შეხედეთ: აღიარეთ, რომ თქვენი შესაძლებლობები რამდენადმე შეიზღუდა და მოახდინეთ საჭირო ცვლილებები — ეს მართვის ოსტატობის გაუმჯობესებაში დაგეხმარებათ.

შეიძლება თქვენ ვერც კი ამჩნევთ, მაგრამ თვალი უწინდებურად აღარ გიჭრით. ხანში შესვლასთან ერთად თქვენი მხედველობის არე უფრო ვიწროვდება და თვალის ბადურასაც უფრო მეტი სინათლე ესაჭიროება. ბროშურაში „ხნიერი, მაგრამ უფრო გამოცდილი მძღოლი“ ნათქვამია: „60 წლის მძღოლს სამჯერ მეტი სინათლე სჭირდება, ახალგაზრდასავით რომ ხედავდეს და ორჯერ უფრო მეტი დრო სჭირდება სინათლიდან სიბნელეში გადასვლისას თვალის შესაგუებლად“. თვალის სტრუქტურაში მომხდარი ამ ცვლილებების გამო ღამით ავტომობილის მართვა უფრო ძნელი ხდება.

ჰენრი 72 წლისაა და უკვე 50 წელზე მეტია, რაც უსაფრთხოდ მართავს მანქანას. რაც უფრო ემატებოდა წლები, ამჩნევდა, რომ შემხვედრი მანქანების ფარების მკვეთრი შუქი ღამით მართვას უძნელებდა. სპეციალისტთან თვალზე გასინჯვის შემდეგ გამოირკვა, რომ მას ახალი სათვალე სჭირდებოდა, რომლის დანიშნულება ღამით თვალისმომჭრელი სინათლის განეიტრალება იყო. „ახლა აღარ მიჭირს ღამით მართვა“, — ამბობს ჰენრი. ეს პატარა ცვლილება მას დიდად წაადგა მანქანის უსაფრთხოდ მართვაში. სხვებისთვის კი — მაგალითად, მერტლისთვის — საუკეთესო გამოსავალი შეიძლება ის იყოს, რომ საერთოდ უარი თქვან ღამით საჭესთან დაჯდომაზე.

ხანში შესვლა საპასუხო რეაქციის სიჩქარეზეც ახდენს გავლენას. ახალგაზრდასთან შედარებით, მოხუცი შეიძლება გაცილებით გონიერი და საზრიანი იყოს, მაგრამ რაც უფრო ხანში შედის ადამიანი, მით უფრო დიდი დრო ესაჭიროება ინფორმაციის გადასამუშავებლად და საპასუხო რეაქციის მოსახდენად. ეს კიდევ უფრო ართულებს მართვას, ვინაიდან მოძრაობისას ტრანსპორტის განლაგება და გზა განუწყვეტლივ იცვლება. ადამიანმა დროულად რომ მოასწროს საპასუხო ზომების მიღება, ასეთი ცვლილებები სწრაფად უნდა გააანალიზოს.

ჟურნალში „ავტომობილი და მგზავრობა“ ნათქვამია, რომ „შუახანს გადაცილებულ მძღოლებს შორის საბედისწერო შეჯახებათა ყველაზე გავრცელებული მიზეზი ის არის, რომ ხანდაზმული მძღოლები მოძრაობის მარეგულირებელ ნიშნებზე შეუჩერებლივ განაგრძობენ სვლას“. რატომ? იგივე წყარო დასძენს: „როგორც ჩანს, პრობლემა. . . იმ კონკრეტულ სიტუაციებს უკავშირდება, როცა ხანში შესულმა მძღოლმა ისე არ უნდა გაიაროს გზაჯვარედინი, ვიდრე მარცხენა და მარჯვენა შესახვევებიდან ტრანსპორტის მოძრაობას არ დააკვირდება“.

რა უნდა გააკეთოთ, რომ რეაქციის შედარებით დაქვეითებულმა უნარმა პრობლემა არ შეგიქმნათ? გამოიჩინეთ სიფრთხილე, როდესაც იმ ადგილს უახლოვდებით, სადაც გზები კვეთენ ერთმანეთს. ჩვევად გაიხადეთ ტრანსპორტის მოძრაობის ორჯერ შემოწმება, ვიდრე გზას განაგრძობდეთ. განსაკუთრებული სიფრთხილე გამოიჩინეთ გადახვევისას. გზების გადაკვეთაზე გადახვევა შეიძლება უზომოდ სახიფათო იყოს, განსაკუთრებით კი მაშინ, თუ შემხვედრი ტრანსპორტის სავალი ნაწილის გადაკვეთა გიწევთ.

შეერთებულ შტატებში 75 წელს გადაცილებულ მძღოლთა შორის გზაჯვარედინზე მომხდარ საბედისწერო ავტოკატასტროფათა 40 პროცენტის მიზეზი მარცხენა მოსახვევში შეხვევა იყო. ამერიკის საავტომობილო ასოციაციასთან არსებული საგზაო მოძრაობის უსაფრთხოების ფონდი ამ ქვეყნის მძღოლებს ურჩევს: „ზოგჯერ შეიძლება გზა დაიგრძელოთ: სამჯერ შეუხვიოთ მარჯვნივ და ამით თავი აარიდოთ ერთხელ მარცხნივ გადახვევას“. ეს პრინციპი შეგიძლიათ ადგილობრივ სიტუაციას მიუსადაგოთ. თუ ყველაფერს წინასწარ გაითვალისწინებთ, ამით შეიძლება თავი აარიდოთ სახიფათო და რთულ გზაჯვარედინებზე მოძრაობას.

მიიღეთ გონივრული გადაწყვეტილება

როგორ შეგიძლიათ იმის გაგება, თუ რამდენად მარჯვედ მართავთ ავტომანქანას? იქნებ მეგობარს, რომელსაც ენდობით, ან ოჯახის წევრს სთხოვოთ, გვერდზე მოგიჯდეთ მანქანის მართვისას და თქვენი ოსტატობა შეაფასოს. შემდეგ ყურადღებით მოუსმინეთ, რას გეტყვიან ისინი თავიანთი დაკვირვების შესახებ. შეგიძლიათ მართვის უსაფრთხოების კურსებიც გაიაროთ. მრავალი საავტომობილო ასოციაცია სპეციალურად ხანში შესული მძღოლებისთვის განკუთვნილი კურსების გავლას სთავაზობს მოსახლეობას. თუ ორი ან უფრო მეტი ისეთი შემთხვევა გქონდათ, რომლებიც კინაღამ ავტოკატასტროფით დასრულდა, ეს იმის ნიშანია, რომ უწინდელივით მარჯვედ ვეღარ მართავთ ავტომობილს.

რეალურად რომ შევხედოთ სიტუაციას, ზოგ შემთხვევაში თქვენთვის, შესაძლოა, ყველაზე საუკეთესო ის ყოფილიყო, რომ საერთოდ უარი გეთქვათ მძღოლობაზე. ასეთი გადაწყვეტილების მიღება შეიძლება მტკივნეული იყოს. მერტლიმ, რომელიც ზემოთ მოვიხსენიეთ, იცის, რომ მალე მანქანის მართვაზე უარის თქმა მოუწევს. და რაც უფრო ახლოვდება ეს დღე, უკვე ახლავე ცდილობს, რომ საჭე უფრო ხშირად მიანდოს სხვებს. რას ფიქრობს იგი საჭის სხვებისთვის დათმობაზე? „ძალიან მსიამოვნებს მანქანით მგზავრობა, როცა თავად არ ვუზივარ საჭეს და არც სტრესს განვიცდი“, — ამბობს ის.

მდგომარეობის გულმოდგინედ აწონ-დაწონის შემდეგ შეიძლება თქვენც მსგავს დასკვნამდე მიხვიდეთ. იქნებ მეგობართან ერთად უფრო სასიამოვნო იყოს საყიდლებზე, სხვადასხვა საქმის მოსაგვარებლად და შეხვედრებზე მანქანით წასვლა. მეგობარს შეეძლო შენ მაგივრად დამჯდარიყო შენივე მანქანის საჭესთან. ასე მგზავრობა შეიძლება უფრო უსაფრთხო და სასიამოვნო გამოდგეს, ვიდრე მანქანის მარტო მართვა. საზოგადოებრივი ტრანსპორტით სარგებლობა, სადაც ეს შესაძლებელია, შეიძლება სხვა პრაქტიკული გამოსავალი იყოს. გახსოვდეთ, რომ თქვენი ღირსება მანქანის მართვის ოსტატობით არ განისაზღვრება. ოჯახის წევრების, მეგობრებისა და თავად ღვთის თვალში ძვირფასს თქვენი კარგი პიროვნული თვისებები გხდით (იგავნი 12:2; რომაელთა 14:18).

არც ხანში შესული და არც ახალგაზრდა, არც გამოცდილი და არც ახალბედა მძღოლი არ არის დაზღვეული საგზაო-სატრანსპორტო შემთხვევის ხიფათისაგან. გააცნობიერეთ, რომ ავტომობილის მართვა სერიოზული პასუხისმგებლობაა. წინასწარ მიიღეთ უსაფრთხოების ზომები, რათა მინიმუმამდე დაიყვანოთ შეჯახების ალბათობა. თუ ასე მოიქცევით, საკუთარ თავსაც დაიცავთ და სხვებსაც მომავალში ავტომობილით მგზავრობების დროს.

[სქოლიო]

[სურათი 20 გვერდზე]

ყოველთვის „მოამარაგეთ“ ორგანიზმი კარგი ძილით.

[სურათი 21 გვერდზე]

წაძინებამ შეიძლება ცოტა ხნით დაგაგვიანოთ, სამაგიეროდ კი მრავალს შეუნარჩუნებს სიცოცხლეს.

[სურათი 21 გვერდზე]

ხანში შესული მძღოლები უფრო გამოცდილები არიან, მაგრამ განსაკუთრებულ სირთულეებს აწყდებიან.

[სურათი 22 გვერდზე]

მეგობართან ერთად მანქანით მგზავრობა ბევრი რამით არის სასარგებლო.