გაკვეთილი 7
გამეორება და ჟესტები
1–3. რატომ არის გამეორება სწავლების მნიშვნელოვანი მეთოდი?
1 საუბრისას შენი მიზანი უნდა იყოს, მსმენელს ისე მიაწოდო ინფორმაცია, რომ შეძლოს დამახსოვრება და გამოყენება. თუ ისინი მას დაივიწყებენ, ვერავითარ სარგებლობას ვერ მიიღებენ. ერთ-ერთი საუკეთესო საშუალება, რომლითაც შენი ნათქვამის დამახსოვრებაში დაეხმარები მათ, არის უმნიშვნელოვანესი აზრების გამეორება. მართებულად არის ნათქვამი, რომ „გამეორება ცოდნის დედააო“. გამეორება სწავლების ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი მეთოდია. შენ უკვე გაიგე მისი ფასი ბიბლიური მუხლების გამოყენების სწავლის დროს. მაგრამ „გამეორება ხაზგასმის მიზნით“ რჩევების ბლანკზე ცალკეა მოცემული, რადგან ის გამოიყენება მოხსენების სხვა ნაწილებშიც.
2 ხაზგასმის მიზნით გამეორების გამოყენებაში შენს დახელოვნებაში დასახმარებლად ამ საკითხს ორი სხვადასხვა კუთხით განვიხილავთ. ორივე გამეორების სხვადასხვა ხერხს ეხება. თითოეულში გარკვეული მიზანია ჩადებული. ძირითადი აზრების გამეორება ხელს უწყობს დამახსოვრებას. გაუგებარი აზრების გამეორება კი — მათ გაგებას.
3 ეს პუნქტი ითვალისწინებს, რომ მნიშვნელოვანია არა მარტო გადმოცემა, არამედ მომზადებაც. საჭიროა წინასწარ განსაზღვრო, რომელი აზრების გამეორებაა საჭირო და როდის იქნება საუკეთესო ამის გაკეთება.
4–6. აღწერე, როგორ შეიძლება მთავარი აზრების გამეორების მიზნით „თანდათანობითი“ და „დასკვნითი“ შეჯამების გამოყენება.
4 მთავარი აზრების გამეორება. მთავარი აზრების გამეორება ხშირად ნათქვამის მოკლედ გამეორებით, შეჯამებით, ხდება. განვიხილოთ შეჯამების ორი ძირითადი სახე, რომლებსაც „თანდათანობითსა“ და „დასკვნითს“ ვუწოდებთ.
5 თანდათანობით შეჯამებაში შედის ყოველი მთავარი პუნქტის ძირითადი საკითხების განხილვა, რომლის დროსაც ყოველ მომდევნო შეჯამებაში მეორდება წინა მთავარი პუნქტების ყველაზე მნიშვნელოვანი საკითხები. ასეთი სახით მოხსენების ძაფი უფრო და უფრო იკვრება.
6 მოხსენების ბოლოს, დასკვნით შეჯამებაში, მიუხედავად იმისა, იყო თუ არა გამოყენებული თანდათანობითი შეჯამება, ხდება ყველაფრის თავმოყრა და შესაძლებელია მთელი მოხსენების რამდენიმე მოკლე წინადადებით გამეორება. ზოგჯერ დამხმარეა იმ აზრების ზუსტი რიცხვის მოხსენიება, რომლების გამეორებასაც აპირებ. ეს დამახსოვრებაში დამხმარე კიდევ ერთი საშუალებაა.
7–10. როგორ შეიძლება აზრების შემაჯამებელი გამეორების საინტერესოდ წარმართვა?
7 შეჯამება არ უნდა იყოს მშრალი და საკითხის ან აზრის ხელახლა გამეორება. ამის მიღწევა სხვადასხვა გზით შეიძლება: თვალსაჩინო მაგალითით, საღვთო წერილის მუხლის გამოყენებით, საკითხის სხვადასხვა კუთხით გაშუქებით, შედარებებითა და დაპირისპირებებით, პარალელების გავლებით, სინონიმების გამოყენებით ან კითხვებით. მაგალითად, საჯარო მოხსენების შესაჯამებლად შეიძლება ძალიან პრაქტიკული ყოფილიყო მოკლე, ხუთწუთიანი გამეორება, სადაც გამოყენებული იქნებოდა საღვთო წერილის ძირითადი მუხლები და მოხსენების მთავარი არგუმენტები. ეს არის მთლიანი მოხსენების მოკლე მიმოხილვა, რომელიც ყველასთვის ადვილი აღსაქმელი და გამოსაყენებელია.
8 შეჯამების სახით გამეორება განსაკუთრებით პრაქტიკულია იმ მოხსენებებში, რომლებიც მსჯელობასა და ლოგიკაზეა აგებული, ხოლო განხილვასა და მოკლე გამეორებას შორის არსებული დროის მონაკვეთი მსმენელის გონებაში აზრების უფრო ღრმად ჩაბეჭდვას უწყობს ხელს. მაგრამ ყოველთვის აუცილებელი არ არის აზრების შეჯამება. ხშირად შეიძლება მათი, უბრალოდ, მოგვიანებით გამეორება, რათა კარგი საფუძველი ჩაეყაროს სხვა აზრების განვითარებას.
9 მთავარი აზრების გამეორების სხვა საშუალებაა მათი მოხსენების შესავალში მოხსენიება, შემდეგ კი თემის ძირითად ნაწილში უფრო დაწვრილებით გაშუქება. ასეთი გამეორება უფრო ღრმად ბეჭდავს აზრებს გონებაში.
10 მთავარი აზრების გამეორების ამ სხვადასხვა საშუალებებთან გაცნობით ბევრი რამ შეიძლება გაკეთდეს მოხსენების საინტერესოდ და სასიამოვნოდ გადმოცემისა და მისი ადვილად დამახსოვრებისთვის.
11–14. რომელი ძირითადი ფაქტორებია გასათვალისწინებელი გაუგებარი აზრების გამეორებისას?
11 გაუგებარი აზრების გამეორება. აზრის გამეორების საჭიროება მისი გაგების მიზნით თითქმის მთლიანად შენს მსმენელზეა დამოკიდებული. თუ ის ძალიან მნიშვნელოვანია და ერთზე მეტჯერ მოსმენის გარეშე გაუგებარი დარჩება, რამენაირად კიდევ ერთხელ უნდა განიხილო, წინააღმდეგ შემთხვევაში, მოხსენების დასკვნისთვის მსმენელი უკვე დაკარგული გეყოლება. მეორე მხრივ, უადგილო გამეორებები, რომლებიც ხაზგასმის მიზნით არ გამოიყენება, მოხსენებას მრავალსიტყვიანსა და უინტერესოს გახდის.
12 მოხსენების მომზადების დროს მხედველობაში გყავდეს მსმენელი. ეს გარკვეულწილად დაგეხმარება, წინასწარ მოელოდე იმ განსაკუთრებულ სიძნელეებს, რომლებიც შეიძლება მსმენელს შეექმნას. მოემზადე, რომ ეს აზრები რამდენიმენაირად გაიმეორო, რათა მათი დანახვა სხვადასხვა კუთხით იყოს შესაძლებელი.
13 როგორ გაიგებ, ესმით თუ არა შენი ნათქვამი? უყურე მსმენელს. დააკვირდი მათი სახის გამომეტყველებას ან, თუ ერთ ან ორ პიროვნებას ელაპარაკები, დაუსვი კითხვები.
14 მაგრამ კარგად დაიმახსოვრე შემდეგი: ერთი და იმავე სიტყვების გამეორებით ყოველთვის ვერ მიაღწევ მიზანს. სწავლებაში უფრო მეტი რამ შედის. თუ მსმენელმა ერთხელ თქმით ვერ გაგიგო, უბრალოდ, იმავე სიტყვების კიდევ ერთხელ გამეორება საკმარისი არ იქნება მათი უკეთ გაგებისთვის. რის გაკეთება შეგიძლია ამასთან დაკავშირებით? უნდა გამოიმუშავო სხვადასხვა მდგომარეობებისთვის ალღოს აღების უნარი. ამ მიზნით შეიძლება მოხსენებაში ექსპრომტად დამატებების შეტანა დაგჭირდეს. მსმენელის მოთხოვნილებებისთვის თავის გართმევის სწავლა დიდად განსაზღვრავს შენს, როგორც მასწავლებლის, ეფექტურობას.
-•-◂▸-•-
15–18. როგორ შეიძლება აღწერილობითი ჟესტების გამოყენების სწავლა?
15 შენი ნათქვამი სიტყვების ხაზგასმასა და მათი მნიშვნელობის გაძლიერებაში დიდ როლს თამაშობს ჟესტებიც. ისინი ავსებს და აძლიერებს აზრებს. ჟესტების გამოყენების გარეშე თითქმის არავინ ლაპარაკობს. ამიტომ, თუ სცენაზე გამოსვლისას მათ არ იყენებ, მსმენელი მიხვდება, რომ თავს შებოჭილად გრძნობ. მაგრამ, თუ ბუნებრივად ჟესტიკულირებ, მსმენელი შენზე კი არა, შენს ნათქვამზე იფიქრებს. ჟესტები მოხსენებას უფრო საინტერესოსა და ცოცხალს ხდის. ჟესტიკულაციას ვერც ერთი წიგნიდან ვერ ისწავლი. შენ არასოდეს გისწავლია, თუ როგორ გაგეღიმა, გაგეცინა ან განრისხებულიყავი, ასე რომ, აუცილებელი არ არის მიბაძო ვინმეს ჟესტიკულაციას, რადგან უფრო ბუნებრივად და თვითნებურად ის უკეთესი გამოდის. ნათქვამი სიტყვებისადმი სიცოცხლის შემატებაში სახის გამომეტყველება და ჟესტიკულაცია განუყოფელია.
16 თავისი ხასიათის მიხედვით ჟესტები ორ კლასად იყოფა: აღწერილობითი და ემფატიკური.
17 აღწერილობითი ჟესტები. აღწერილობითი ჟესტები გამოხატავს მოქმედებას ან აჩვენებს ზომასა და მდებარეობას. ისინი ყველაზე ადვილი სასწავლია. ამიტომ, თუ გიძნელდება სცენიდან ჟესტიკულირება, პირველად ეცადე, გამოიყენო მარტივი, აღწერილობითი ჟესტები.
18 თუ სკოლაში ამ პუნქტზე მუშაობ, არ შემოიფარგლო მხოლოდ ერთი ან ორი ჟესტით. ეცადე მოხსენების განმავლობაში ხშირად გამოიყენო ჟესტები. ამ მიზნით მოძებნე სიტყვები, რომლებიც აღწერს მიმართულებას, მანძილს, ზომას, ფართობს, სისწრაფეს, მდებარეობას, კონტრასტს, შეფარდებით მდგომარეობებს ან შედარებებს. თუ აუცილებელია, აღნიშნე ეს სიტყვები, რათა გაგახსენდეს მათთან ჟესტების გამოყენება. განაგრძე ამის კეთება მაშინაც კი, თუ პირველ გამოსვლაზევე მიიღებ შეფასება „კ“-ს. რამდენიმე მოხსენების შემდეგ შეამჩნევ, რომ აღარ გჭირდება აღნიშვნა, სად გამოიყენო ჟესტები, ან წინასწარ ფიქრი მათზე და უკვე ბუნებრივად გამოიყენებ მათ.
19, 20. რა მიზანს ემსახურება ემფატიკური ჟესტები?
19 ემფატიკური ჟესტები. ემფატიკური ჟესტებით გადმოიცემა გრძნობები და დაჯერებულობა. მათი საშუალებით ხდება ხაზგასმა, სიცხოველის შეტანა და აზრების გაძლიერება. ამიტომ ემფატიკური ჟესტები მნიშვნელოვანია. მაგრამ ფრთხილად იყავი! ემფატიკური ჟესტები ხშირად მანერებში გადადის. ამის თავიდან ასაცილებლად, მოერიდე ჟესტების ხშირ გამოყენებას.
20 თუ გიჭირს ბუნებრივად ჟესტიკულირება, დროებით მხოლოდ აღწერილობითი ჟესტებით შემოიფარგლე. როცა ამ სახის ჟესტებს აითვისებ, ემფატიკური ჟესტები უკვე თავისთავად გამოგივა. როდესაც გამოცდილებას შეიძენ და სცენაზე უფრო თავისუფლად იგრძნობ თავს, ემფატიკურ ჟესტებში აისახება შენი ბუნებრივი შინაგანი გრძნობები, დაჯერებულობა და გულწრფელობა. ისინი შენს მოხსენებას შინაარსიანს გახდის.