ᲙᲕᲔᲠᲘ, ᲮᲛᲘᲐᲓᲘ

ბიბლიურ დროში ებრაელები და აღმოსავლეთის ხალხები ხშირად დისკოს ფორმის პურს აცხობდნენ და მას კვერს ან ხმიადს უწოდებდნენ. კვერი სხვადასხვა ფორმის იყო. მაგალითად, იმ დროს, როცა სამღვდელოების ინსტიტუტს ჩაეყარა საფუძველი, „რგოლისებრი ხმიადები“ (ებრ. ხალლოთ) გამოაცხვეს (გმ. 29:2, 23). თამარმა ამნონს „გულის ფორმის კვერები“ (ებრ. ლევივოთ; 2სმ. 13:8; აქ, 2006) დაუცხო. როდესაც აბრაამს ხორცშესხმული ანგელოზები ესტუმრნენ, მან უთხრა სარას, მათთვის მრგვალი კვერები (ებრ. უგოთ) დაეცხო (დბ. 18:6; აქ, 2006; იხ. აგრეთვე რც. 11:8; 1მფ. 19:6; ეზრ. 4:12).

წინასწარმეტყველ ოსიას მეშვეობით იეჰოვამ თქვა: „ეფრემი კი ხალხში ტრიალებს. გადმოუბრუნებელი კვერია ეფრემი“ (ოს. 7:8). ეფრემი (ისრაელი) წარმართ ერებში აითქვიფა, გადმოიღო მათი წეს-ჩვეულებები და ცდილობდა მათთან კავშირი შეეკრა. ამ გაგებით ის დაემსგავსა გადმოუბრუნებელ კვერს. კვერებს ნაკვერჩხალზე ან გახურებულ ქვებზე აცხობდნენ. თუ კვერს არ გადააბრუნებდნენ, ის დაიწვებოდა, ან მხოლოდ ერთ მხარეს გამოცხვებოდა, მეორე მხარე კი უმი დარჩებოდა.

ისრაელებს პასექის დღესასწაულზე და მის შემდგომ „უფუარობის დღესასწაულზე“ უნდა ეჭამათ უფუარი პური (უსაფუვრო პური; ებრ. მაცცოთ) (გმ. 12:8, 15, 17—20; 13:3—7; 23:15; 34:18; კნ. 16:3, 8, 16). იმ შესაწირავს შორის, რაც ისრაელებს იეჰოვა ღმერთისთვის უნდა გაეღოთ, იყო ზეთში მოზელილი უფუარი რგოლისებრი ხმიადები ან ზეთწასმული უფუარი კვერები (ლვ. 2:4—7, 11, 12). კანონის თანახმად, როდესაც იეჰოვასთვის სამშვიდობო მსხვერპლი იწირებოდა, საფუვრიანი რგოლისებრი კვერების შეწირვაც დაშვებული იყო (ლვ. 7:13).

მას შემდეგ, რაც შეთანხმების კიდობანი იერუსალიმში მიიტანეს, დავითმა „ჩამოურიგა მთელ ხალხს, მთელ ისრაელს, კაცსაც და ქალსაც, თითო რგოლისებრი პური [ებრ. ჩალლათ] და ფინიკისა [ებრ. ეშპარ] და ქიშმიშის [ებრ. აშიშა] თითო-თითო კვერი, რის შემდეგაც ყველანი თავ-თავიანთ სახლებში წავიდ-წამოვიდნენ“ (2სმ. 6:19). ქიშმიშის კვერი გამომშრალი, დაპრესილი ყურძნისგან ან ქიშმიშისგან კეთდებოდა. თუმცა, ძველ დროში ზოგიერთი ქიშმიშის კვერი შესაძლოა ქიშმიშისა და ფქვილისგან მზადდებოდა.

იერემიას დროს იუდასა და იერუსალიმის მკვიდრნი ცრუთაყვანისმცემლობაში იყვნენ გახვეულნი, და ქალები ზელდნენ ცომს „ცის დედოფლისთვის მსხვერპლად შესაწირი კვერების გამოსაცხობად“ (იერ. 7:18). ეს ცრუ ღვთაება და მისთვის მსხვერპლად შესაწირავი კვერები [ებრ. კავვანიმ] მოხსენიებულია აგრეთვე იერემიას 44:19-ში. უცნობია, თუ რა ინგრედიენტებისგან შედგებოდა ეს კვერები, თუმცა ფაქტია, რომ მათ დებდნენ სამსხვერპლოზე როგორც შესაწირავს (იხ. ᲪᲘᲡ ᲓᲔᲓᲝᲤᲐᲚᲘ).

ბიბლიაში მოხსენიებულია სხვა სახის კვერებიც, მაგალითად: „[დაპრესილი ან გამომშრალი] ლეღვის კვერი“ (ებრ. დეველიმ [1სმ. 30:12; ეს. 38:21]), „ტკბილი კვერი“ (ებრ. ლაშად; რც. 11:8), თხელი ბრტყელი „კვერი“ (ებრ. ცაპპიხით; გმ. 16:31); „მრგვალი პური [იგივე კვერი]“ (ებრ. ცელულ; მსჯ. 7:13), ქიშმიშის კვერი (ებრ. ციმმუქიმ; 1სმ. 25:18), და ისეთი კვერი, რომელსაც ზემოდან რაიმე ჰქონდა მოყრილი (ებრ. ნიქქუდიმ; 1მფ. 14:3). ბერძნული სიტყვა „აზიმოს“ ნიშნავს უფუარს, ხოლო ამ სიტყვის ფორმა მრავლობითი რიცხვის საშუალო სქესში გვხვდება ისეთ ფრაზებში, სადაც საუბარია უფუარ პურებზე ან უფუარობის დღესასწაულზე (1კრ. 5:8; მრ. 14:1).