იერემია

[შესაძლოა ნიშნავს: იეჰოვა განადიდებს; ან იეჰოვა ხსნის [სავარაუდოდ, საშვილოსნოს]].

1. ბენიამინელი, რომელიც დავითს შეუერთდა ციკლაგში. ის დავითის ძლიერ ვაჟკაცებს შორის იყო (1მტ. 12:1—4).

2. ერთ-ერთი გადის ძეთაგან, რომლებიც „უდაბნოში მიუვალ ადგილზე“ შეუერთდნენ საულისგან გაქცეულ დავითს. ის მეხუთე იყო იმ მამაც ვაჟკაცებს შორის, რომლებიც „სახით ლომებს ჰგავდნენ და სისწრაფით — მთებში მორბენალ ქურციკებს“. დავითის ჯარის ამ გადელ მეთაურებზე ნათქვამია: „მათგან უმცირესი ას კაცს უტოლდებოდა, უდიდესი კი — ათასს. მათ პირველ თვეს გადაკვეთეს იორდანე, როცა ის ნაპირებიდან გადმოდიოდა, და აღმოსავლეთითა და დასავლეთით განდევნეს ველთა მკვიდრნი“ (1მტ. 12:8—15).

3. მეათე დავითის ჯარის გადელ მეთაურებს შორის, რომლებზეც საუბარია ზემოთ №2-ში (1მტ. 12:13, 14).

4. იორდანეს აღმოსავლეთით მენაშეს ნახევარი ტომის საგვარეულოებიდან ერთ-ერთის თავკაცი მეფეების დროს. იორდანეს აღმოსავლეთით მცხოვრებმა რეუბენელებმა, გადელებმა და მენაშეს ტომის ნახევარმა (მათ შორის ამ იერემიას შთამომავლებმა) „უორგულეს თავიანთი მამა-პაპის ღმერთს და გარყვნილებას სჩადიოდნენ ღმერთებთან, რომელთაც ეთაყვანებოდნენ იმ მიწაზე მცხოვრები ხალხები, მათ წინაშე რომ მოსპო ღმერთმა. ბოლოს ისრაელის ღმერთმა სული აღუძრა ასურეთის მეფე ფულს, იგივე ასურეთის მეფე თილგათ-ფილნესერს, და მანაც [ისრაელის მეფე ფეკახის დროს] გადაასახლა რეუბენელები, გადელები და მენაშეს ტომის ნახევარი, მიიყვანა ხალახში, ხაბორში, ჰარაში და მდინარე გოზანთან“ (1მტ. 5:23—26; 2მფ. 15:29).

5. სამღვდელო ქალაქ ლიბნას მცხოვრები; ის იყო მეფე იოშიას ცოლის, ხამუტალის მამა. ხამუტალი იყო მეფეების იეჰოახაზისა და ციდკიას (მათანია) დედა (2მფ. 23:30, 31; 24:18; იერ. 52:1; იეს. 21:13; 1მტ. 6:57).

6. წინასწარმეტყველი, ანათოთელი მღვდლის ხილკიას ვაჟი; მღვდლების ქალაქი ანათოთი მდებარეობდა ბენიამინის ტერიტორიაზე იერუსალიმის ტაძრის მთის ჩრდ.-ჩრდ.-აღმ-ით დაახლოებით 5 კმ-ში (იერ. 1:1; იეს. 21:13, 17, 18). იერემიას მამა ხილკია არ იყო ამ სახელით წოდებული მღვდელმთავარი, რომელიც ელეაზარის შთამომავალი იყო. ის სავარაუდოდ ითამარის საგვარეულოს მიეკუთვნებოდა და შესაძლოა მღვდელ აბიათარის შთამომავალი იყო, რომელსაც მეფე სოლომონმა მღვდლად მსახურების უფლება ჩამოართვა (1მფ. 2:26, 27).

წინასწარმეტყველად დანიშვნა. ახალგაზრდა იერემია წინასწარმეტყველად დაინიშნა ძვ. წ. 647 წელს, იუდას მეფე იოშიას მეფობის მე-13 წელს (ძვ. წ. 659—629). იეჰოვამ უთხრა მას: „მანამდე გიცნობდი, ვიდრე მუცელში შეგქმნიდი, და განგწმინდე, ვიდრე საშვილოსნოდან გამოხვიდოდი. ხალხების წინასწარმეტყველად გაქციე“ (იერ. 1:2—5). ამგვარად, იერემია იმ რამდენიმე მამაკაცს შორის იყო, რომელთა დაბადებაშიც იეჰოვას ხელი ერია, რათა განსაკუთრებული მსახურება შეესრულებინათ მისთვის. ესენი იყვნენ: ისაკი, სამსონი, სამუელი, იოანე ნათლისმცემელი და იესო (იხ. წინასწარგანჭვრეტა, წინასწარგანწესება).

როცა იეჰოვა ელაპარაკა, იერემიას თვითრწმენა აკლდა და ღმერთს მიუგო: „ო, უზენაესო უფალო, იეჰოვა! არ ვიცი, როგორ ვილაპარაკო, მე ხომ ყმაწვილი ვარ“ (იერ. 1:6). თუ ამ სიტყვებს შევადარებთ მის მიერ წინასწარმეტყველების დროს გამოვლენილ სიმამაცესა და სიმტკიცეს, ცხადი ხდება, რომ უჩვეულო შინაგანი სიმტკიცე მას თან არ დაჰყოლია და იეჰოვასადმი სრული ნდობის შედეგი იყო. იეჰოვა მასთან იყო, „როგორც ძლიერი და შიშის მომგვრელი მეომარი“ და სწორედ მან აქცია იერემია „გამაგრებულ ქალაქად, რკინის სვეტად და სპილენძის გალავნად“ მთელი იმ მიწის წინააღმდეგ (იერ. 20:11; 1:18, 19). იერემიას იმდენად მამაცი და გაბედული ადამიანის სახელი ჰქონდა, რომ დედამიწაზე იესოს მსახურების დროს ზოგს იესო მკვდრეთით აღმდგარი იერემია ეგონა (მთ. 16:13, 14).

წიგნები. იერემია მკვლევარიც იყო, ისტორიკოსიც და წინასწარმეტყველიც. მან დაწერა თავისი სახელით წოდებული წიგნი. აგრეთვე მას მიაწერენ პირველი და მეორე მეფეების წიგნების ავტორობას, რომლებიც ფაქტობრივად წარმოადგენს სამუელის წიგნების გაგრძელებას და მოგვითხრობს იუდასა და ისრაელის სამეფოების ისტორიას (მთელ ისრაელზე დავითის მმართველობის ბოლო წლებიდან) მათ აღსასრულამდე. მან შეადგინა მეფეთა მმართველობის ქრონოლოგია (პარალელურად აღწერდა ისრაელისა და იუდას მეფეების მმართველობის პერიოდებს), რაც ზოგიერთი მოვლენის ზუსტად დათარიღებაში გვეხმარება. იერუსალიმის განადგურების შემდეგ იერემიამ დაწერა წიგნი „გოდება“.

მკაცრი მხილება. იერემიას ყველაფრით უკმაყოფილო ადამიანს ვერ ვუწოდებთ. პირიქით, ის მოსიყვარულე, მზრუნველი და თანამგრძნობი, ძალზე თავშეკავებული და მომთმენი ადამიანი იყო. ის ძალიან განიცდიდა თავისი ხალხის საქციელს და მათზე დატეხილ სასჯელს (იერ. 8:21).

სინამდვილეში იუდას წინააღმდეგ გამოთქმული უკმაყოფილება იეჰოვასი იყო და მას სამართლიანი მიზეზიც ჰქონდა. იერემიას უბრალოდ ევალებოდა, დაუღალავად გადაეცა ხალხისთვის ღვთის ცნობა, რასაც აკეთებდა კიდეც. აგრეთვე არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ისრაელი ღვთის ხალხი იყო, შეთანხმება ჰქონდა დადებული ღმერთთან და ევალებოდა მისი კანონის დაცვა. თუმცა ისინი ფეხქვეშ თელავდნენ მას. იერემიას მიერ ხალხის მხილებას საფუძვლიანი მიზეზი ჰქონდა: იეჰოვა გამუდმებით ამახვილებდა ყურადღებას კანონზე, აგრეთვე მთავრებსა და ხალხს შეახსენებდა მათ პასუხისმგებლობებს და უხსნიდა, რაში არღვევდნენ კანონს. იეჰოვა არაერთხელ უმეორებდა მათ მოსეს პირით წარმოთქმულ გაფრთხილებას იმ უბედურებების შესახებ, რომლებიც მისი სიტყვების უგულებელყოფისა და მისი შეთანხმების დარღვევის შემთხვევაში დაატყდებოდათ (ლვ. 26; კნ. 28).

გაბედულება, მოთმინება და სიყვარული. თავისი ხალხისადმი სიყვარული იერემიას გაბედულებასა და მოთმინებას ჰმატებდა. მას უნდა ემხილებინა და მკაცრი განაჩენი გაეცხადებინა ყველასთვის, განსაკუთრებით, მღვდლებისთვის, წინასწარმეტყველებისთვის, მმართველებისა და მათთვის, ვინც უმრავლესობის გზით დადიოდა და „მუდამ ორგულად“ იქცეოდა (იერ. 8:5, 6). თუმცა მას ისიც ესმოდა, რომ უნდა „აეშენებინა“ და „დაერგო“ (იერ. 1:10). ის მოთქვამდა იმ უბედურების გამო, რომელიც იერუსალიმს დაატყდებოდა (იერ. 8:21, 22; 9:1). წიგნი „გოდება“ იეჰოვას სახელისა და ხალხისადმი იერემიას სიყვარულსა და მზრუნველობაზე მოწმობს. მიუხედავად იმისა, რომ მშიშარა და მერყევი მეფე ციდკია ვერაგულად ექცეოდა, იერემია სთხოვდა, დამორჩილებოდა იეჰოვას და ეცოცხლა (იერ. 38:4, 5, 19—23). ის თავს სხვებზე მართლად არ წარმოაჩენდა და ხალხის ცოდვების აღიარებისას პირველ პირში საუბრობდა (იერ. 14:20, 21). მას შემდეგ, რაც ნებუზარადანმა გაათავისუფლა, იერემიას გაუჭირდა ტყვეების დატოვება, რომლებიც ბაბილონში მიჰყავდათ. შესაძლოა, ის ფიქრობდა, რომ მათი ხვედრი უნდა გაეზიარებინა, ან უნდოდა მათ სულიერ კეთილდღეობაზე ეზრუნა (იერ. 40:5).

ხანგრძლივი მსახურების განმავლობაში იერემიას დროდადრო გულგატეხილობა ეუფლებოდა და იეჰოვას მხარდაჭერა სჭირდებოდა. მას ყველაზე მძიმე წუთებშიც კი არ ავიწყდებოდა იეჰოვა და დახმარებისთვის მიმართავდა (იერ. 20).

მეგობრები. ორმოც წელზე მეტი ხნის მანძილზე წინასწარმეტყველად მსახურებისას იეჰოვას არ მიუტოვებია იერემია. ის მასთან იყო, რათა მტრების ხელიდან ეხსნა (იერ. 1:19). იერემიას სიამოვნებას ჰგვრიდა იეჰოვას სიტყვები (იერ. 15:16). ის ერიდებოდა მათთან ურთიერთობას, ვინც არაფრად აგდებდა ღმერთს (იერ. 15:17). მან ისეთ ადამიანებს შორის შეიძინა კარგი მეგობრები, რომელთა აღშენებასაც შეძლებდა (იერ. 1:10). მისი მეგობრები იყვნენ რექაბელები, ებედ-მელექი და ბარუქი. მათაც გაუწოდეს იერემიას დახმარების ხელი და სიკვდილისგან იხსნეს. თავის მხრივ, იეჰოვამ არაერთხელ დაიცვა ის თავისი ძალით (იერ. 26:7—24; 35:1—19; 36:19—26; 38:7—13; 39:11—14; 40:1—5).

სიმბოლური მნიშვნელობის ქმედებები. იერუსალიმში არსებული მდგომარეობისა და მოსალოდნელი უბედურების საჩვენებლად იერემიამ სიმბოლური მნიშვნელობის არაერთი ქმედება გაითამაშა. ის წავიდა მეთუნის სახლში (იერ. 18:1—11); მან ჩამარხა სარტყელი, რომელიც დალპა (იერ. 13:1—11); ღვთის მითითების ის არ დაქორწინდა, რათა გაეფრთხილებინა ხალხი, რომ იერუსალიმის ბოლო დღეებში დაბადებული ბავშვები სნეულებით დაიხოცებოდნენ (იერ. 16:1—4); კარსმომდგარი განადგურების ნიშნად მან იერუსალიმის უხუცესების თვალწინ დოქი დაამსხვრია (იერ. 19:1, 2, 10, 11); თავისი ბიძაშვილი ხანამელისგან (მამის მხრიდან) გამოისყიდა მინდორი იმის საჩვენებლად, რომ 70-წლიანი გადასახლების შემდეგ ხალხი სამშობლოში დაბრუნდებოდა და კვლავ იყიდდნენ მიწებს იუდაში (იერ. 32:8—15, 44); ეგვიპტეში, თახფანხესში მან ფარაონის სასახლის აგურებით გაკეთებულ ტერასაზე ჩამარხა დიდი ქვები და იწინასწარმეტყველა, რომ ნაბუქოდონოსორი ამ ადგილას დაიდგამდა ტახტს (იერ. 43:8—10).

ჭეშმარიტი წინასწარმეტყველი. იერემიას ღვთის წინასწარმეტყველად აღიარებდა დანიელი, რომელმაც 70-წლიანი გადასახლების შესახებ იერემიას სიტყვების გამოკვლევის შედეგად შეძლო განემტკიცებინა და გაემხნევებინა იუდეველები მოახლოებული გათავისუფლების იმედით (დნ. 9:1, 2; იერ. 29:10). ეზრამ ყურადღება გაამახვილა იერემიას სიტყვების შესრულებაზე (ეზრ. 1:1; იხ. აგრეთვე 2მტ. 36:20, 21). მათე მოციქულმა აღნიშნა, თუ როგორ შესრულდა იერემიას წარმოთქმული ერთ-ერთი წინასწარმეტყველება იესოს ბავშვობაში (მთ. 2:17, 18; იერ. 31:15). მოციქული პავლე საუბრობდა წინასწარმეტყველებზე, მათ შორის იერემიაზე და ებრაელების 8:8—12-ში ციტირებდა მის სიტყვებს (იერ. 31:31—34). პავლემ ამ მამაკაცების შესახებ თქვა, რომ „ქვეყნიერება არ იყო მათი ღირსი“ და მათ „თავიანთი რწმენით მიეცათ დამოწმება“ (ებ. 11:32, 38, 39).

7. ხაბაცინიას ვაჟი და იააზანიას მამა; იააზანია რექაბელთა ერთ-ერთი თავკაცი იყო. რექაბელების ერთგულება წინასწარმეტყველმა იერემიამ ღვინით გამოსცადა, რის დალევაზეც მათ უარი თქვეს (იერ. 35:1—10, 19).

8. მღვდელი (ან ამ სახელით წოდებული საგვარეულოს წარმომადგენელი), რომელიც ძვ. წ. 537 წელს გამგებელ ზერუბაბელსა და მღვდელმთავარ იეშუასთან ერთად ბაბილონის გადასახლებიდან სამშობლოში დაბრუნდა (ნემ. 12:1).

9. მღვდელი (ან ამ სახელით წოდებული საგვარეულოს წარმომადგენელი), რომელმაც სხვებთან ერთად ბეჭდის დასმით დაადასტურა „მტკიცე შეთანხმება“, რომელიც ნეემიამ, მთავრებმა და ლევიანებმა დადეს იეჰოვას წინაშე, რათა ღვთის კანონით ევლოთ. თუ ეს არის საგვარეულოს სახელი და არა საკუთარი სახელი, შესაძლოა ის იყოს №8 (ნემ. 9:38; 10:1, 2, 29).

10. ნეემიას მითითებით ის მონაწილეობდა იერუსალიმის აღდგენილი გალავნის მიძღვნის დროს გამართულ პროცესიაში (შესაძლოა ის არის ნეემიას 10:2-ში მოხსენიებული მღვდელი). ეს პროცესია გალავანზე მიჰყვებოდა მგალობელთა გუნდს, რომელიც მარჯვნივ ნაცრის კარიბჭისკენ მიდიოდა, შემდეგ წყლის კარიბჭისკენ გაემართა, ბოლოს კი შეუერთდა მგალობელთა მეორე გუნდს ტაძარში (ნემ. 12:31—37). იერემიას საგვარეულოს თავკაცი იოიაკიმის დროს იყო ხანანია (ნემ. 12:12). თუ ეს არის საგვარეულოს სახელი და არა საკუთარი სახელი, შესაძლოა ის იყოს №8.