იერემია (ბიბლიის წიგნი)

ეს წიგნი, რომელიც წინასწარმეტყველებებსა და ისტორიულ ჩანაწერებს შეიცავს, იერემიამ იეჰოვას მითითებით დაწერა. იერემია მეფე იოშიას მეფობის მე-13 წელს (ძვ. წ. 647) დაინიშნა წინასწარმეტყველად, რათა მოახლოებული განადგურების შესახებ გაეფრთხილებინა იუდას სამხრეთი სამეფო. მისი დანიშვნა მოხდა წინასწარმეტყველი ესაიას მსახურებიდან და ასურეთის მიერ ისრაელის ჩრდილოეთი სამეფოს განადგურებიდან დაახლოებით ასი წლის შემდეგ.

წიგნის წყობა. წიგნში დაცულია თემატური თანმიმდევრობა და არა ქრონოლოგიური. იქ, სადაც აუცილებლობამ მოითხოვა, მითითებულია თარიღები, თუმცა იუდას ხალხისთვის წარმოთქმული წინასწარმეტყველებების უმეტესობა ეხება იოშიას, იეჰოახაზის, იეჰოიაკიმის, იეჰოიაქინისა და ციდკიას მეფობის პერიოდს. ღმერთმა არაერთხელ უთხრა იერემიას, რომ ბოროტებაში ჩაფლული ხალხი გამოუსწორებელი იყო. თუმცა გულწრფელ ადამიანებს გამოსწორებისა და ხსნის შესაძლებლობა მიეცათ. წიგნის წყობა გავლენას არ ახდენს იერემიას იმ სიტყვების გაგებასა და გამოყენებაზე, რომლებიც ჩვენს დროში შესასრულებელ წინასწარმეტყველებებს ეხება.

როდის დაიწერა. იერემიას წიგნის დიდი ნაწილი არ დაწერილა წინასწარმეტყველებების წარმოთქმის დროს. როგორც ჩანს, მან თავისი წინასწარმეტყველებების ჩაწერა მხოლოდ იეჰოიაკიმის მეფობის მე-4 წელს (ძვ. წ. 625) დაიწყო, როცა იეჰოვამ უბრძანა, მისთვის მანამდე ნათქვამი ყველა სიტყვა ბარუქისთვის ეკარნახა. ამაში შედიოდა იოშიას მმართველობის დროს იუდაზე წარმოთქმული სიტყვები და ერებისთვის გამოტანილი განაჩენი (იერ. 36:1, 2). დაწერილი გრაგნილი იეჰუდმა იეჰოიაკიმს წაუკითხა, რის შემდეგაც ის მეფემ ცეცხლში დაწვა. მაგრამ ღვთის მითითებით იერემიამ ეს გრაგნილი ხელახლა დააწერინა ბარუქს და ბევრი სიტყვაც დაამატა (36:21—23, 28, 32).

დანარჩენი ინფორმაცია, როგორც ჩანს, წიგნში მოგვიანებით შევიდა, მათ შორის შესავალი, რომელშიც მოხსენიებულია ციდკიას მეფობის მე-11 წელი (იერ. 1:3), სხვა წინასწარმეტყველებები, რომლებსაც იერემია წარმოთქმისთანავე წერდა (30:2; 51:60), წერილი ბაბილონის ტყვეობაში მყოფთათვის (29:1), აგრეთვე ციდკიას მეფობის დროს წარმოთქმული წინასწარმეტყველებები და იერუსალიმის დაცემის შემდეგ დაახლ. ძვ. წ. 580 წლამდე მომხდარი მოვლენები. მიუხედავად იმისა, რომ ბარუქის დაწერილი გრაგნილი საფუძვლად დაედო წიგნის დიდ ნაწილს, იერემიამ, შესაძლოა, ახალი მონაკვეთების დამატებისას წიგნს რედაქტირება გაუკეთა და დაახარისხა.

უტყუარობა. იერემიას წიგნის უტყუარობა საყოველთაოდ აღიარებულია. ის ეჭვქვეშ მხოლოდ რამდენიმე კრიტიკოსმა დააყენა იმ სხვაობების გამო, რომლებიც არის ებრაულ მასორულ ტექსტსა და ალექსანდრიის ხელნაწერის (სეპტუაგინტა) ბერძნულ ტექსტს შორის. ებრაული წერილების სხვა წიგნებთან შედარებით ყველაზე მეტი სხვაობა სწორედ იერემიას წიგნის ებრაულ და ბერძნულ ხელნაწერებს შორის არსებობს. როგორც ამბობენ, ებრაულ ტექსტთან შედარებით სეპტუაგინტაში 2 700-ით, ანუ ერთი მერვედით ნაკლები სიტყვაა. მიუხედავად იმისა, რომ სწავლულთა უმეტესობის აზრით იერემიას წიგნის ბერძნული თარგმანი არაზუსტია, ებრაულ ტექსტს ეს სანდოობას არ უკარგავს. ზოგის ვარაუდით, მთარგმნელმა ებრაულ ხელნაწერთა სხვა „ოჯახის“ ხელნაწერით, განსაკუთრებული რედაქციით, ისარგებლა, თუმცა კრიტიკულმა შესწავლამ ცხადყო, რომ მიზეზი ეს არ არის.

იერემიას წინასწარმეტყველებების შესრულება და მათი შინაარსი აშკარად ადასტურებს წიგნის უტყუარობას. მისი მრავალი წინასწარმეტყველებიდან ზოგიერთი იხილეთ თანდართულ ცხრილში.

ღვთიური პრინციპები და თვისებები. წიგნი შეიცავს მნიშვნელოვან სახელმძღვანელო პრინციპებს. მასში ხაზგასმულია, რომ ღმერთი არ იწონებს ფორმალურ თაყვანისცემას. მას სურს, რომ მისადმი თაყვანისცემა და მორჩილება გულიდან მოდიოდეს. იერემიამ გააფრთხილა იუდას მოსახლეობა, არ ჰქონოდათ ტაძრისა და მის გარშემო მდებარე შენობების იმედი და უთხრა: „წინადაიცვითეთ იეჰოვასთვის, მოიცილეთ გულის ჩუჩა“ (იერ. 4:4; 7:3—7; 9:25, 26).

წიგნში ჩაწერილი მრავალი მაგალითიდან ჩანს, რა თვისებები აქვს ღმერთს და როგორ ეპყრობა ის თავის ხალხს. იეჰოვას უდიდესი სიკეთე და წყალობა გამოჩნდა, როცა გადასახლებიდან გაათავისუფლა თავისი ხალხი და იერუსალიმში დააბრუნა, როგორც ამას იერემია წინასწარმეტყველებდა. რექაბელების, ებედ-მელექისა და ბარუქის მიმართ გამოვლენილი მზრუნველობა ცხადყოფს, რომ ღმერთი აფასებს და სიკეთეს უკეთებს მისი მსახურების კეთილისმყოფელთ და აჯილდოებს მის მძებნელთ და მორჩილთ (იერ. 35:18, 19; 39:16—18; 45:1—5).

წიგნი განადიდებს იეჰოვას, როგორც ყოველივეს შემოქმედს, მარადიულობის მეფესა და ერთადერთ ჭეშმარიტ ღმერთს. მხოლოდ მისი უნდა გვეშინოდეს, ის არის მისი სახელის მომხმობთა შემგონებელი და ხელმძღვანელი, რომლის განაჩენსაც ვერც ერთი ერი ვერ დაუდგება წინ. ის არის დიდებული მეთუნე და მის ხელში ცალკეული ადამიანები თუ ერები თიხაა, რომელთაც თავისი ნებისამებრ ძერწავს ან ანადგურებს (იერ. 10; 18:1—10; რმ. 9:19—24).

იერემიას წიგნის თანახმად, ღმერთი ელის, რომ მისი სახელით წოდებული ხალხი მისი ქება-დიდება გახდება, ის კი თავისებად მიიჩნევს მათ (იერ. 13:11). ვინც ცრუდ წინასწარმეტყველებს ღვთის სახელით და მშვიდობას უცხადებს მათ, ვისაც მშვიდობა არა აქვს ღმერთთან, პასუხს აგებს თავისი სიტყვებისთვის, წაბორძიკდება და დაეცემა (6:13—15; 8:10—12; 23:16—20). მღვდლებსა და წინასწარმეტყველებს დიდი პასუხისმგებლობა აკისრიათ ღვთის წინაშე, როგორც ეს იეჰოვამ იუდას ხალხს უთხრა: „მე არ გამომიგზავნია ეს წინასწარმეტყველები, ისინი კი გამორბოდნენ; არ მილაპარაკია მათთან, ისინი კი წინასწარმეტყველებდნენ. მათ შორის რომ ყოფილიყვნენ ისინი, ვინც ახლოს არიან ჩემთან, მაშინ გააგებინებდნენ ჩემს ხალხს ჩემს სიტყვებს, მოაბრუნებდნენ მათ ბოროტი გზიდან და ბოროტი საქმეებისგან“ (23:21, 22).

ბიბლიის სხვა წიგნების მსგავსად იერემიას წიგნიც ცხადყოფს, რომ მისი წმინდა ხალხი ღვთისთვის ცოლივით იყო, ღვთისადმი ორგულობა კი მეძაობად ითვლებოდა (იერ. 3:1—3, 6—10; შდრ. იაკ. 4:4). თავად იეჰოვა ყოველთვის თავისი შეთანხმებების ერთგულია (იერ. 31:37; 33:20—22, 25, 26).

წიგნში ჩაწერილია მრავალი შესანიშნავი პრინციპი თუ მაგალითი, რომლებიც ბიბლიის სხვა დამწერებმაც გამოიყენეს. მასში მოცემულია არაერთი უაღრესად მნიშვნელოვანი წინასწარმეტყველური ნიმუში და პირველსახე, რომლებიც ეხება დღეს მცხოვრებ ქრისტიანებსა და მათ მსახურებას.

[ჩარჩო]

მნიშვნელოვანი აზრები იერემიადან

წიგნში ჩაწერილია იერემიას პირით წარმოთქმული იეჰოვას განაჩენი და ცნობები წინასწარმეტყველის ცხოვრებასა და ბაბილონელთა ხელით იერუსალიმის განადგურებაზე.

წერა მან იერუსალიმის განადგურებამდე თითქმის 18 წლით ადრე დაიწყო და ამ მოვლენიდან დაახლოებით 27 წლის შემდეგ დაასრულა.

ახალგაზრდა იერემია წინასწარმეტყველად ინიშნება

მან უნდა დაამხოს, ააშენოს და დარგოს.

იეჰოვა გააძლიერებს მას ამ დავალების შესასრულებლად (1:1—19).

იერემია ასრულებს დავალებას და „ამხობს“

ააშკარავებს იუდას ბოროტებას და იერუსალიმის გარდაუვალ განადგურებას აცხადებს. ორგულ ერს ტაძარი ვერ გადაარჩენს. ღვთის ხალხს ბაბილონში 70 წლით გადაასახლებენ (2:1—3:13; 3:19—16:13; 17:1—19:15; 24:1—25:38; 29:1—32; 34:1—22).

განაჩენს უცხადებს ციდკიასა და იეჰოიაკიმს, ცრუწინასწარმეტყველებს, ორგულ მწყემსებსა და მღვდლებს (21:1—23:2; 23:9—40; 27:1—28:17).

ერებს, მათ შორის ბაბილონელებს, იეჰოვა დამამცირებელ მარცხს უწინასწარმეტყველებს (46:1—51:64).

იერემია ასრულებს დავალებას — „აშენებს“ და „რგავს“

ის წინასწარმეტყველებს ისრაელის დარჩენილი ნაწილის აღორძინებას და „მართალი ყლორტის“ გამოჩენას (3:14—18; 16:14—21; 23:3—8; 30:1—31:26; 33:1—26).

აცხადებს, რომ იეჰოვა ახალ შეთანხმებას დაუდებს თავის ხალხს (31:27—40).

იეჰოვას მითითებით ყიდულობს მინდორს იმის საჩვენებლად, რომ ისრაელი აუცილებლად დაბრუნდება გადასახლებიდან (32:1—44).

არწმუნებს რექაბელებს, რომ თავიანთი წინაპრის, იეჰონადაბის მორჩილებისთვის გადარჩებიან. მათი მორჩილება თვალსაჩინოს ხდის იეჰოვასადმი ისრაელის ურჩობას (35:1—19)

შეაგონებს ბარუქს და გასამხნევებლად არწმუნებს, რომ მოახლოებულ განადგურებას გადაურჩება (45:1—5).

იერემია იტანჯება გაბედული წინასწარმეტყველებისთვის

იერემიას სცემენ და მთელ ღამეს ხუნდებში ტოვებენ (20:1—18).

იერუსალიმის განადგურების წინასწარმეტყველებისთვის გეგმავენ მის მოკვლას, მაგრამ მთავრები იხსნიან მას (26:1—24).

მეფე ცეცხლში აგდებს იერემიას გრაგნილს. იერემიას ბაბილონელების მხარეს გადასვლაში ადანაშაულებენ, აპატიმრებენ და საპყრობილეში აგდებენ (36:1—37:21).

ბოლოს სასიკვდილოდ იმეტებენ და ტალახიან ჭაში აგდებენ. მას იხსნის ებედ-მელექი, რომელსაც იერუსალიმის კარსმომდგარი განადგურების დროს გადარჩენის დაპირება ეძლევა (38:1—28; 39:15—18).

იერუსალიმის დაცემიდან ეგვიპტეში გაქცევამდე მომხდარი მოვლენები

იერუსალიმი ეცემა. მეფე ციდკიას ატყვევებენ, ვაჟებს უხოცავენ, მას აბრმავებენ და ბაბილონში მიჰყავთ (52:1—11)

იერუსალიმის ტაძარი და დიდი სახლები ცეცხლის ალში ეხვევა. ქვეყნიდან თითქმის ყველას ასახლებენ (39:1—14; 52:12—34).

იუდას მიწაზე დარჩენილი მცირერიცხოვანი მოსახლეობის მმართველად ინიშნება გედალია, მაგრამ მას კლავენ (40:1—41:9).

შეშინებული ხალხი ეგვიპტეში გარბის. იერემია აფრთხილებს მათ, რომ ეგვიპტეც დაეცემა და უბედურება იმ მიწაზეც ეწევათ (41:10—44:30).

[ჩარჩო]

იერემიას წინასწარმეტყველებები რომელთა შესრულებაც თავად იხილა

ბაბილონის მეფე ნაბუქოდონოსორის მიერ ციდკიას დატყვევება და იერუსალიმის განადგურება (იერ. 20:3—6; 21:3—10; 39:6—9).

მეფე შალუმის (იეჰოახაზი) ტახტიდან ჩამოგდება და გადასახლებაში სიკვდილი (იერ. 22:11, 12; 2მფ. 23:30—34; 2მტ. 36:1—4).

მეფე ქონიას (იეჰოიაქინი) ბაბილონში ტყვედ წაყვანა (იერ. 22:24—27; 2მფ. 24:15, 16).

ერთ წელიწადში ცრუწინასწარმეტყველი ხანანიას სიკვდილი (იერ. 28:16, 17).

იერუსალიმის განადგურების დროს ეთიოპი ებედ-მელექისა და ზოგიერთი რექაბელის გადარჩენა (იერ. 35:19; 39:15—18).

რომელთა შესრულებაც ისტორიამ დაადასტურა

ნაბუქოდონოსორის ეგვიპტეში შეჭრა და ქვეყნის დაპყრობა (იერ. 43:8—13; 46:13—26).

70-წლიანი გაპარტახების შემდეგ სამშობლოში იუდეველთა დაბრუნება და ტაძრისა და ქალაქის აღდგენა (იერ. 24:1—7; 25:11, 12; 29:10; 30:11, 18, 19; შდრ. 2მტ. 36:20, 21; ეზრ. 1:1; დნ. 9:2).

ამონის განადგურება (იერ. 49:2).

ედომის, როგორც ერის განადგურება (იერ. 49:17, 18) (ჰეროდეს საგვარეულოს განადგურებით შეწყდა ედომის არსებობა).

ბაბილონის სამუდამო განადგურება (იერ. 25:12—14; 50:35, 38—40).

რომლებიც ქრისტიანულ-ბერძნული წერილების თანახმად, მნიშვნელოვანია და სულიერი გაგებით სრულდება

ისრაელის სახლთან და იუდას სახლთან დადებული ახალი შეთანხმება (იერ. 31:31—34; ებ. 8:8—13).

დავითის სახლიდან მოსული კაცის მიერ სამეფო ტახტის მარადიულად დამკვიდრება (იერ. 33:17—21; ლკ. 1:32, 33).

იერემიას მიერ ძველ ბაბილონზე წარმოთქმულ სიტყვებს სიმბოლური მნიშვნელობა აქვს და ფართო მასშტაბით ეხება დიდი ბაბილონის დაცემას, როგორც ეს შემდეგი მუხლებიდან ჩანს: იერ. 50:2—გმც. 14:8; იერ. 50:8; 51:6, 45—გმც. 18:4; იერ. 50:15, 29—გმც. 18:6, 7; იერ. 50:23—გმც. 18:8, 15—17; იერ. 50:38—გმც. 16:12; იერ. 50:39, 40; 51:37—გმც. 18:2; იერ. 51:8—გმც. 18:8—10, 15, 19; იერ. 51:9, 49, 56—გმც. 18:5; იერ. 51:12—გმც. 17:16, 17; იერ. 51:13—გმც. 17:1, 15; იერ. 51:48—გმც. 18:20; იერ. 51:55—გმც. 18:22, 23; იერ. 51:63, 64—გმც. 18:21.