ᲡᲐᲛᲔᲤᲝ

პირველადი მნიშვნელობით სამეფო ხელისუფლება; აგრეთვე ტერიტორია და ხალხი, რომელსაც მართავს მეფე, იშვიათად მონარქი ქალი, იგივე დედოფალი. უმეტეს შემთხვევაში მეფობა მემკვიდრეობით გადადის. სუვერენულ მონარქს შეიძლება ჰქონდეს სხვადასხვა ტიტული, მაგალითად: ფარაონი, კეისარი და ა. შ.

ძველად, ისევე როგორც დღეს, სამეფოებს ჰქონდა დედაქალაქი ანუ ადგილი, სადაც სამეფო რეზიდენცია იყო განთავსებული, სამეფო კარი და მუდმივი ჯარი (მშვიდობიანობის დროს შესაძლოა შედარებით მცირერიცხოვანი). სიტყვა „სამეფო“ ცალკე აღებული ბიბლიაში არ მოიაზრებს კონკრეტულ სამთავრობო სტრუქტურას, ტერიტორიულ საზღვრებს ან მონარქის ძალაუფლებას. სამეფოები განსხვავდებოდა ტერიტორიული სიდიდითა და გავლენით. იყო როგორც ძლევამოსილი მსოფლიო იმპერიები: ეგვიპტე, ასურეთი, ბაბილონი, მიდია-სპარსეთი, საბერძნეთი და რომი; აგრეთვე პატარა ქალაქ-სახელმწიფოები, მაგალითად, ქანაანის ტერიტორიაზე არსებული სამეფოები, ვიდრე მათ ისრაელი დაიპყრობდა (იეს. 12:7—24). გარდა ამისა, ყველა სამეფოს თავისი სამთავრობო სტრუქტურა ჰქონდა.

ნიმროდის მიერ დაარსებული პირველი სამეფო, როგორც ჩანს, თავდაპირველად ქალაქ-სახელმწიფო იყო, რომელიც მოგვიანებით გაფართოვდა და მრავალი ქალაქი მოიცვა, თუმცა ცენტრად მაინც ბაბილონი რჩებოდა (დბ. 10:9—11). სალემი, რომელსაც ღვთის ნებით მეფე-მღვდელი, მელქისედეკი მართავდა, სავარაუდოდ, ქალაქ-სახელმწიფო იყო (დბ. 14:18—20; შდრ. ებ. 7:1—17). ედომი, მოაბი, ამონი და სხვა ზოგიერთი შედარებით დიდი სამეფო მთელ რეგიონს მოიცავდა. ვრცელ ტერიტორიაზე გადაჭიმული დიდი იმპერიები, რომელთაც სხვა სამეფოები ხარკს უხდიდნენ, უმთავრესად პატარა ქალაქ-სახელმწიფოების ან ტომთა კავშირების ნიადაგზე აღმოცენდა და ბოლოს ერთი ძლევამოსილი მმართველის ხელში გაერთიანდა. ზოგჯერ ქალაქ-სახელმწიფოები და ტომები დროებით ერთიანდებოდნენ საერთო მტერთან საბრძოლველად (დბ. 14:1—5; იეს. 9:1, 2; 10:5). ბევრი ვასალური სახელმწიფო საკმაოდ დიდი თავისუფლებით სარგებლობდა, თუმცა გაბატონებული სამეფოს ნება-სურვილს ემორჩილებოდა (2მფ. 17:3, 4; 2მტ. 36:4, 10).

ფართო გაგება. წმინდა წერილებში სიტყვა „სამეფო“ ზოგჯერ სამეფო ხელისუფლების რომელიმე ასპექტს გულისხმობს, მაგალითად, გეოგრაფიულ ადგილს, რომელზეც სამეფო ძალაუფლება ვრცელდება. აქედან გამომდინარე, სამეფოს სამფლობელოში შედიოდა არა მარტო მისი დედაქალაქი, არამედ ქვეყნის მთელი ტერიტორია მოხარკე და დამორჩილებული ქვეყნებითურთ (1მფ. 4:21; ესთ. 3:6, 8).

ზოგადად სიტყვა „სამეფოში“ შეიძლება იგულისხმებოდეს ერთი რომელიმე ან ყველა მიწიერი მთავრობა, რომელსაც ჰყავს ან არ ჰყავს მეფე (ეზრ. 1:2; მთ. 4:8).

იგი შეიძლება იყოს მეფობის ან მეფის მდგომარეობის აღმნიშვნელი (ლკ. 17:21), თანმდევი დიდებით, ძალაუფლებითა და ავტორიტეტით (1მტ. 11:10; 14:2; ლკ. 19:12, 15; გმც. 11:15; 17:12, 13, 17). მეფის შვილებს „სამეფო შთამომავლობა“ ეწოდებათ (2მფ. 11:1).

ისრაელის სამეფო. კანონის შეთანხმება, რომელიც ღმერთმა მოსეს მეშვეობით ისრაელს გადასცა, სამეფო მმართველობის საკითხსაც ეხებოდა (კნ. 17:14, 15). სამეფოს მეთაური აღჭურვილი იყო ძალაუფლებითა და მეფური დიდებით, ოღონდ საკუთარი თავის განსადიდებლად კი არა, ღვთისთვის პატივის მისაგებად და მოძმეთა საკეთილდღეოდ (კნ. 17:19, 20; შდრ. 1სმ. 15:17). როცა ისრაელმა მეფე მოითხოვა, წინასწარმეტყველმა სამუელმა ამცნო მათ ის მოთხოვნები, რომლებსაც მეფე წაუყენებდა (1 სმ. 8). ძველი აღმოსავლეთის სამეფოთა მონარქებისგან განსხვავებით ისრაელის მეფეები, როგორც ჩანს, უფრო ადვილად მისაწვდომნი იყვნენ და გულისხმიერნი თავიანთი ქვეშევრდომების მიმართ (2სმ. 19:8; 1მფ. 20:39; 1მტ. 15:25—29).

მართალია ისრაელის პირველი მეფე ბენიამინის ტომიდან იყო, მაგრამ იაკობის მიერ სიკვდილის წინ წარმოთქმული წინასწარმეტყველების თანახმად, მოგვიანებით სამეფო დინასტია იუდას ტომიდან წარმოიშვა (1სმ. 10:20—25; დბ. 49:10). სამეფო დინასტია დავითის ხაზით ჩამოყალიბდა (2სმ. 2:4; 5:3, 4; 7:12, 13). როცა იეჰოვამ სოლომონის ვაჟს, რობოამს, ათტომიანი ჩრდილოეთი სამეფო გამოჰგლიჯა, ბენიამინის ტომი იუდას დაუტოვა, რათა სამარადისოდ ჰქონოდა ლამპარი ღვთის მსახურ დავითს მის წინაშე იერუსალიმში, ქალაქში, რომელიც ღმერთმა თავისი სახელის დასავანებლად ამოირჩია (1მფ. 11:31, 35, 36; 12:18—24). იუდას სამეფო ბაბილონელებმა ძვ. წ. 607 წელს გაანადგურეს, თუმცა მეფობის უფლება საბოლოოდ კანონიერ მემკვიდრეს, „დავითის ძეს“, იესო ქრისტეს გადაეცა (მთ. 1:1—16; ლკ. 1:31, 32; შდრ. ეზკ. 21:26, 27). მის სამეფოს მარადიულად უნდა ეარსება (ეს. 9:6, 7; ლკ. 1:33).

ისრაელში ჩამოყალიბებული მართვის სტრუქტურა სამეფოს ინტერესების დაცვას ემსახურებოდა. ის შედგებოდა სამეფო კარზე მომსახურე მრჩევლებისა და მთავრებისგან (1მფ. 4:1—6; 1მტ. 27:32—34), აგრეთვე სხვადასხვა ადმინისტრაციული უწყებისა და მათი ზედამხედველებისგან, რომლებიც განაგებდნენ სამეფო სამთავროებს, ქვეყნის ეკონომიკას და სარჩოთი ამარაგებდნენ სამეფო კარს (1მფ. 4:7; 1მტ. 27:25—31).

მიუხედავად იმისა, რომ დავითის სამეფო დინასტიის მეფეებს კონკრეტული ბრძანებების გაცემა შეეძლოთ, საკანონმდებლო ძალაუფლებას მაინც ღმერთი ფლობდა (კნ. 4:1, 2; ეს. 33:22). მეფე ყველაფრისთვის პასუხს აგებდა ჭეშმარიტი სუვერენის, უფალ იეჰოვას წინაშე. ბოროტი და თვითნებური საქციელისთვის მას ღმერთი სჯიდა (1სმ. 13:13, 14; 15:20—24). იეჰოვა ხან თავად ელაპარაკებოდა მეფეებს (1მფ. 3:5; 11:11), ხან დანიშნულ წინასწარმეტყველთა პირით არიგებდა და შეაგონებდა (2სმ. 7:4, 5; 12:1—14). მეფეს შეეძლო გამოცდილი უხუცესებისგან მიეღო ბრძნული რჩევები (1მფ. 12:6, 7). მაგრამ დაუმორჩილებელი მეფის დასჯაზე პასუხისმგებელი იეჰოვა იყო და არა რომელიმე წინასწარმეტყველი თუ უხუცესი.

როცა მეფე და ხალხი ერთგულად იცავდა ღვთის კანონის შეთანხმებას, ისრაელში ყველა ხარობდა თავისუფლებითა და მატერიალური დოვლათით; სხვა სამეფოებისგან განსხვავებით ისრაელს შეუდარებელი მშვიდობა ჰქონდა (1მფ. 4:20, 25). სოლომონის მეფობის დროს ისრაელის სამეფოს სახელი და დიდება არ აკლდა, ვიდრე სოლომონი იეჰოვას ემორჩილებოდა. მას ჰყავდა ბევრი მოხარკე სამეფო და მრავალი ქვეყნის რესურსებით სარგებლობდა (1მფ. 4:21, 30, 34).

იეჰოვა სამყაროს უზენაესი მეფეა, თუმცა გარკვეული დროის მანძილზე ის ისრაელის სამეფოს უხილავი მეფე იყო (1მტ. 29:11, 12). იმისდა მიუხედავად, აღიარებენ ერები და სამეფოები იეჰოვას მმართველად თუ არა, იეჰოვას მეფობა აბსოლუტური და ურყევია, დედამიწა კი მისი ერთ-ერთი სამფლობელოა (ფს. 103:19; 145:11—13; ეს. 14:26, 27). იეჰოვა ყოველივეს შემოქმედია, ამიტომ თავისი განზრახვისამებრ ახორციელებს თავის უზენაეს ნებას ზეცაში თუ დედამიწაზე, და მიუხედავად იმისა, რომ არავის წინაშე არ არის ანგარიშვალდებული (იერ. 18:3—10; დნ. 4:25, 34, 35), ის ყოველთვის სამართლიანი პრინციპებით ხელმძღვანელობს (მლ. 3:6; ებ. 6:17, 18; იაკ. 1:17).