ᲛᲝᲠᲘᲐ
კლდოვანი შემაღლებული ადგილის სახელწოდება, რომელზეც სოლომონმა იეჰოვას დიდებული ტაძარი ააგო. ტაძრის აგებამდე გარკვეული ხნით ადრე სოლომონის მამამ, დავითმა ეს ტერიტორია იებუსელი არავნასგან (ორნანისგან) იმ მიზნით შეიძინა, რომ აქ ღვთის მითითებისამებრ სამსხვერპლო აეგო. ამ სამსხვერპლოზე აღვლენილი მსხვერპლის წყალობით უნდა დასრულებულიყო ხალხის მუსვრა, რომელიც დაიწყო იმის გამო, რომ დავითმა აღრიცხა ხალხი, რაც თავის მხრივ, ცოდვა იყო (2სმ. 24:16—25; 1მტ. 21:15—28; 2მტ 3:1; იხ. ᲐᲠᲐᲕᲜᲐ).
ადგილს, სადაც ტაძარი მდებარეობდა, ძველი იუდაური ტრადიცია უკავშირებს მთას „მორიას მიწაზე“, სადაც აბრაამმა ღვთის მითითებისამებრ აიყვანა ისაკი, რათა ის იქ მსხვერპლად შეეწირა (დბ. 22:2; იხ. „იუდეველთა სიძველენი“, VII, თ. 13, აბზ. 4). თუ ეს შეხედულება სწორია, მაშინ გამოდის, რომ „მორიას მიწა“ იერუსალიმის გარშემო არსებულ მთიან მხარეს მოიცავდა. სწორედ რომ „მორიას მიწისკენ“ ჰქონდა აღებული გეზი აბრაამს, როდესაც ის ბეერ-შებადან გამოვიდა და მესამე დღეს შორიდან დაინახა ის ადგილი, რომელზეც ღმერთმა მიუთითა (დბ. 21:33, 34; 22:4, 19).
ზოგიერთები თვლიან, რომ მორიას მთისა და იერუსალიმში არსებული ტაძრის მთის გაიგივება არ შეიძლება ამ მთასა და ბეერ-შებას შორის არსებული მანძილის გამო და კიდევ იმიტომ, რომ შორიდან ამ მთის დანახვა შეუძლებელია. მაგრამ გასათვალისწინებელია ის ფაქტი, რომ ღმერთმა უთხრა აბრაამს, წასულიყო „მორიას მიწაზე“. პირველ დღეს აბრაამი დილით ადრე ადგა, შეკაზმა ვირი, დაჩეხა შეშა, აჰკიდა ვირს, და შემდეგ გზას დაადგა (დბ. 22:2, 3). „მესამე დღეს აბრაამმა შორიდან დაინახა ის ადგილი [მორიას მიწა]“. გამოდის, რომ მან მხოლოდ მეორე დღე გაატარა მთლიანად გზაში. მორიას მთასთან და მასთან მისასვლელ გზასთან დაკავშირებით ერთ ბიბლიურ ცნობარში წერია: «თუ მხედველობაში მივიღებთ იმას, რომ მანძილი ფილისტიმის სამხრეთი ნაწილიდან იერუსალიმამდე დაახლ. 80 კმ-ს შეადგენს, მაშინ სავსებით დასაშვებია, რომ გზას ამ მანძილის დასაფარავად სამი დღე დასჭირვებოდა. ისიც აღსანიშნავია, რომ „დაბადებაში“ „მორიას მთა“ კი არ არის ნახსენები, არამედ ამ სახელწოდების მიწაზე არსებული რამდენიმე მთიდან ერთ-ერთი. ხოლო რაც შეეხება იმ გორებს, რომლებზეც დგას იერუსალიმი, მათი დანახვა შორიდანაც არის შესაძლებელი. ამიტომ არანაირი საფუძველი არა გვაქვს იმაში დასაეჭვებლად, რომ აბრაამმა ღმერთს მსხვერპლი შესწირა იმ ადგილზე, სადაც მოგვიანებით აშენდა იერუსალიმი ან სულაც ტაძარი» (The Illustrated Bible Dictionary, ჯ. დაგლასის რედაქციით, 1980, ტ. 2, გვ. 1025). აქედან გამომდინარე, ფეხით 80-კილომეტრიანი გზის დაფარვას ბეერ-შებიდან მორიას მთამდე ნამდვილად დასჭირდებოდა ორ დღეზე მეტი.
აბრაამის დროს მორიას მთა, როგორც ჩანს, სალემიდან საკმაოდ შორს მდებარეობდა. ამაზე ის ფაქტი მეტყველებს, რომ ბიბლიიდან არ ჩანს, რომ ქალაქის მაცხოვრებლებმა დაინახეს, თუ როგორ აპირებდა აბრაამი ისაკის შეწირვას. არც ის წერია, რომ ისინი როგორღაც შეეცადნენ, ხელი შეეშალათ აბრაამისთვის. ეს ადგილი საუკუნეების შემდეგაც რომ მოწყვეტილი იყო, იქიდანაც ჩანს, რომ დავითის დროს მორიას მთაზე არანაირი ნაგებობები არ არსებობდა — იყო მხოლოდ კალო (2მტ. 3:1).
დღესდღეობით მორიას მთაზე კუბათ-ალ-სახრის სახელწოდებით ცნობილი ისლამური მეჩეთია აღმართული (იხ. ᲘᲔᲠᲣᲡᲐᲚᲘᲛᲘ [გვიანდელი პერიოდი]).