ღვთის უარყოფა XX საუკუნეში

„ადამიანები შეურიგდნენ იმ აზრს, რომ არ არსებობს ღმერთი და დამოუკიდებლად ცდილობენ განსაზღვრონ, თუ რა არის ცხოვრებაში სიკეთე და რა — ბოროტება და ყოველივე ამას ცდილობენ ისე, რომ მხედველობაში არ ღებულობენ ღმერთს“. — („ასწლიანი დებატები ღვთის შესახებ — თანამედროვე ათეიზმის წყარო“ [One Hundred Years of Debate Over God​—⁠The Sources of Modern Atheism]).

პირველად ღრმა შთაბეჭდილების მომხდენი მაღალი ხე, საბოლოოდ მნახველისთვის ბანალური ხდება. მისი არსებობა უკვე ჩვეულებრივია; მისი სიმაღლე მეტად აღარ არის შთამბეჭდავი.

ასევეა ათეიზმიც. მან მრავალი დებატი გამოიწვია მე-19 საუკუნეში, მაგრამ ღვთის უარყოფა დღეს აღარ არის არც აღმაშფოთებელი და არც შემაძრწუნებელი. შემწყნარებლობის ერამ დაუშვა, რომ ათეიზმს ღვთის რწმენასთან ჰქონოდა მშვიდობიანი თანაარსებობა.

ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ხალხის უმრავლესობა აშკარად უარყოფს ღმერთს; პირიქით, როდესაც ამერიკის კონტინენტებზე, ევროპისა და აზიის 11 ქვეყანაში ჩატარდა გამოკითხვა, აღმოჩნდა, რომ საშუალოდ ორ პროცენტზე ცოტა მეტმა ადამიანმა თქვა, რომ ათეისტი იყო. მაგრამ რაც არ უნდა იყოს, ათეისტური სულისკვეთება ჭარბობს — ეს სულისკვეთება თვით იმ ადამიანთა შორისაც ვლინდება, რომლებსაც სწამთ, რომ ღმერთი არსებობს. როგორ არის ეს შესაძლებელი?

ღვთის ძალაუფლების უარყოფა

„ზოგჯერ ათეიზმი სიტყვასიტყვით ნიშნავს ღვთის უარყოფას ან უგულებელყოფას, რაც ვლინდება მოქმედებაში“ — აღნიშნავს ენციკლოპედია „ამერიკანა“ (The Encyclopedia Americana). მ. ჭაბაშვილის „უცხო სიტყვათა ლექსიკონის“ მესამე გამოცემაში „ათეისტის“ განსაზღვრებად ნათქვამია: „პირი, რომელსაც ღმერთი არა სწამს“, ხოლო „ოქსფორდის ახალი შემოკლებული ინგლისური ლექსიკონი“ (The New Shorter Oxford English Dictionary) იძლევა დამატებით ინფორმაციას: „პიროვნება, რომელიც მორალურად უარყოფს ღმერთს“ (კურსივი ჩვენია).

დიახ, ათეიზმი იწვევს ან ღმერთის არსებობის უარყოფას, ან მისი ძალაუფლების, ან ორივეს უარყოფას ერთად. ბიბლია მიუთითებს ამ ათეისტურ სულისკვეთებაზე ტიტეს 1:16-ში: „ისინი სიტყვით აღიარებენ ღმერთს, საქმეებით კი უარყოფენ“ (შეადარე ფსალმუნი 13:1).

ღმერთის ძალაუფლების უარყოფა მოდის ადამიანთა პირველი წყვილისაგან. ევა აღიარებდა ღმერთის არსებობას; მაგრამ სურდა, რომ ‘ღმერთივით კეთილისა და ბოროტის შემცნობელი’ ყოფილიყო. ამაში იგულისხმებოდა, რომ ის შეძლებდა ‘თავისი თავის უფროსობას’ და ასევე შეძლებდა დაედგინა ზნეობის საკუთარი ნორმები. შემდეგ ადამიც აჰყვა ევას ღმერთის ძალაუფლების უარყოფაში (დაბადება 3:5, 6).

ფართოდ არის თუ არა გავრცელებული ასეთი პოზიცია დღეს? — დიახ. შენიღბული ათეიზმი ჩანს დამოუკიდებლობის ძიებაში. „დღეს ადამიანებს აღარ სურთ ცხოვრობდნენ ისე, რომ ღმერთის თვალთახედვის არეში იყვნენ, მათ. . . დამოუკიდებელი ცხოვრება ურჩევნიათ“, — აღნიშნავს წიგნი „ასწლიანი დებატები ღვთის შესახებ — თანამედროვე ათეიზმის წყარო“. უმრავლესობას ბიბლიაში მოცემული მორალის კანონი მიაჩნია, როგორც არაპრაქტიკული და არარეალური. მრავალი ადამიანის აზროვნება ძალიან ჰგავს ეგვიპტის ფარაონის აზროვნებას, რომელმაც უტიფრად განაცხადა: ‘ვინ არის უფალი [იეჰოვა, აქ], რომ დავუჯერო. . . არ ვიცი უფალი [იეჰოვა, აქ]’. მან უარყო იეჰოვას ძალაუფლება (გამოსვლა 5:2).

ღვთის უარყოფა ქრისტიანული სამყაროს მიერ

ღვთის ყველაზე გამაოგნებელი უარყოფა ქრისტიანული სამყაროს სამღვდელობისგან მოდის, რომლებმაც ბიბლიის წმინდა ჭეშმარიტება შეცვალეს ადამიანთა ადათ-წესებით (შეადარე მათე 15:9). გარდა ამისა, ისინი მხარს უჭერდნენ იმ სისხლისმღვრელ ომებს, რომლებსაც ადგილი ჰქონდა XX საუკუნეში და ამით ზურგი აქციეს ბიბლიის სიტყვებს, გამოევლინათ ჭეშმარიტი სიყვარული (იოანე 13:35).

სამღვდელოებამ უარყო ღმერთი, როდესაც ზურგი აქცია მის მიერ დადგენილ ზნეობრივ ნორმებს — მაგალითად, ყველასათვის ცნობილია პედოფილი მღვდლების წინააღმდეგ გამართული სასამართლო პროცესების უწყვეტი ნაკადი. ქრისტიანული სამყაროს მდგომარეობა ჰგავს ძველი ისრაელისა და იუდას მდგომარეობას. „სისხლით აივსო ქვეყანა, — ემცნო ეზეკიელს, — და ქალაქი უწმიდურებით არის სავსე, რადგან ამბობენ, მიატოვაო უფალმა ეს ქვეყანა და ვერაფერს ხედავსო უფალი“ (ეზეკიელი 9:9; შეადარე ესაია 29:15). არ არის გასაკვირი, რომ ბევრმა სავსებით მიატოვა ქრისტიანული სამყაროს ეკლესიები! მაგრამ უნდა უარყონ თუ არა მათ ღვთის მიმართ რწმენა?

საფუძვლიანი მიზეზი ათეიზმისთვის?

მრავალმა ათეისტმა, მიუხედავად იმისა, შეამჩნია თუ ჯერ კიდევ ვერ შეუმჩნევია რელიგიების გახრწნილობა, უბრალოდ, ერთმანეთთან ვერ შეათანხმა ღვთისადმი რწმენა და ქვეყნიერებაში გამეფებული ტანჯვა. სიმონ დე ბოვუარი ამბობდა: „ჩემთვის უფრო იოლია ვიფიქრო, რომ არ არსებობს შემოქმედი, ვიდრე ის, რომ ვიფიქრო — არსებობს შემოქმედი, რომელსაც მძიმე ტვირთად აწევს ქვეყნიერებაში არსებული წინააღმდეგობები“.

ამტკიცებს თუ არა ქვეყნიერებაში გამეფებული უსამართლობა — მათ შორის ისიც, რაც გამოწვეულია რელიგიების თვალთმაქცი მიმდევრების მიერ — რომ არ არსებობს ღმერთი? განვიხლოთ შემდეგი მაგალითი: თუ დანა გამოიყენეს მუქარის მიზნით, რომ ზიანი მიეყენებინათ ან უდანაშაულო პიროვნება მოეკლათ, ამტკიცებს თუ არა ეს იმას, რომ დანას გამომგონებელი არ ჰყოლია? ნუთუ ეს არ ცხადყოფს იმას, რომ ეს ნივთი არასწორად გამოიყენეს? მსგავსად ამისა, ადამიანთა უსასრულო ტანჯვა ამტკიცებს, რომ ადამიანები არასწორად სარგებლობენ ღმერთის მიერ ბოძებული უნარით, ისევე, როგორც არასწორად სარგებლობენ დედამიწით.

ზოგიერთი, შესაძლოა, ფიქრობს, რომ არალოგიკურია გვწამდეს ღმერთი, რადგან ვერ ვხედავთ მას. მაგრამ რა შეიძლება ითქვას სივრცის, ბგერათა ტალღებისა და არომატის შესახებ? ჩვენ არ შეგვიძლია დავინახოთ რომელიმე მათგანი, მაგრამ ვიცით, რომ ისინი არსებობენ. ამაში გვარწმუნებს ჩვენი ფილტვები, ყურები და ცხვირი. ფაქტია, რომ იმ შემთხვევაში თუ გვაქვს მტკიცებები, გვჯერა იმისა, რასაც ვერ ვხედავთ.

მას შემდეგ, რაც მეცნიერები დააკვირდნენ ფიზიკურ მოვლენებს — მათ შორის ელექტრონებს, პროტონებს, ამინომჟავებსა და ტვინის რთულ აგებულებას — ბუნებისმეტყველმა ირვინგ უილიამ კნობლოხმა თქვა: „მე მწამს ღმერთი, იმიტომ რომ ჩემთვის მისი ღვთიური არსებობა ერთადერთი ლოგიკური ახსნაა იმისა, თუ რატომ არის ასე დიდებულად შექმნილი სამყარო“ (შეადარე ფსალმუნი 103:24). ბუნებისმეტყველის მსგავსად, ფიზიოლოგმა მერლინ ბუკს კრიდერმა აღნიშნა: „როგორც ჩვეულებრივ ადამიანსა და პიროვნებას, რომელმაც მეცნიერულ კვლევა-ძიებას სიცოცხლე მივუძღვენი, ეჭვიც არ მეპარება ღმერთის არსებობაში“.

მხოლოდ ზემოხსენებულ პიროვნებებს არა აქვთ ეს თვალსაზრისი. ფიზიკის დარგში ერთ-ერთმა პროფესორმა, ჰენრი მარგენომ ასეთი სიტყვები წარმოთქვა: „თუ გადავხედავთ უმაღლესი სამეცნიერო ხარისხის მქონე მეცნიერებს, მათგან მცირე თუ არის ათეისტი“. არც მეცნიერების წინსვლა, არც რელიგიის მარცხი არ უნდა ახდენდეს ჩვენზე ზეგავლენას, რომ უარვყოთ რწმენა შემოქმედის არსებობაზე. განვიხილოთ რატომ.

ჭეშმარიტი რელიგიის განსხვავება

ამერიკის პრეზიდენტი, ტომას ჯეფერსონი, 1803 წელს წერდა: „ქრისტიანული სამყაროს გახრწნილებას პირადად მე ნამდვილად ვეწინააღმდეგები; მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ ვეწინააღმდეგები თავად იესოს მცნებებს“. დიახ, ქრისტიანულ სამყაროსა და ქრისტიანობას შორის არსებობს სხვაობა. ქრისტიანული სამყაროს მრავალი პრინციპი დაფუძნებულია ადამიანთა ადათ-წესებზე. მათგან განსხვავებით, ჭეშმარიტი ქრისტიანობის რწმენა მტკიცედ ეყრდნობა მხოლოდ და მხოლოდ ბიბლიას. ამიტომაც მისწერა პავლემ პირველ საუკუნეში კოლასელებს, რომ აღვსილიყვნენ ‘შეცნობით, სიბრძნითა და სულიერი გონებით’ (კოლასელთა 1:9, 10).

ეს არის ის, რასაც უნდა მოველოდეთ ჭეშმარიტი ქრისტიანებისგან, რადგან იესომ თავის მიმდევრებს მოუწოდა: „მოიმოწაფეთ ყველა ხალხი, მონათლეთ ისინი. . . ასწავლეთ მათ ყოველივეს დაცვა, რაც მე გამცნეთ“ (მათე 28:19, 20).

დღეს იეჰოვას მოწმეები ასრულებენ ზემოხსენებულ სიტყვებს მსოფლიოს 231 ქვეყანაში. მათ 12 ენაზე გადათარგმნეს ბიბლია და 74 000 000-ზე მეტ ეგზემპლარად დაბეჭდეს. გარდა ამისა, ბიბლიის შესწავლის პროგრამით 4 500 000-ზე მეტ ადამიანს ეხმარებიან, რომ შეძლონ ‘ყოველივეს დაცვა, რაც ამცნო იესომ’.

ამ სასწავლო პროგრამას საუკეთესო შედეგები მოაქვს. მას მოაქვს ნამდვილი განათლება, რადგან ადამიანთა აზროვნებაზე კი არ არის დაფუძნებული, არამედ ღვთის სიბრძნეზე (იგავნი 4:18). უფრო მეტიც, ეს ეხმარება ყველა ეროვნებისა და რასის ადამიანს, ისეთი რამ გააკეთონ, რასაც ადამიანების მიერ მიღწეული „განათლება“ ვერასოდეს გააკეთებინებს — ეხმარება, რომ შეიმოსონ ‘ახალ კაცად’, რაც უნარს მისცემს მათ, გამოავლინონ ერთიმეორის მიმართ ნამდვილი სიყვარული (კოლასელთა 3:9, 10).

ჭეშმარიტი რელიგია ზეიმობს XX საუკუნეში. ის არ უარყოფს ღმერთს — არც მის არსებობას და არც მის ძალაუფლებას. ჩვენ გთავაზობთ, რომ თავად გვეწვიოთ და იხილოთ ყოველივე ეს იეჰოვას მოწმეთა ერთ-ერთ სამეფო დარბაზში.

[ჩარჩო 30-ე გვერდზე]

ათეიზმის ფესვების გაძლიერება

მეთვრამეტე საუკუნის შუა პერიოდში, ფილოსოფოს დენი დიდროს, დაევალა ერთტომიანი ენციკლოპედიის თარგმნა ინგლისურიდან ფრანგულზე. მაგრამ მან გადააჭარბა თავისი დამქირავებლის მოლოდინს. დიდრომ დაახლოებით სამი ათწლეული მოანდომა 28 ტომიანი „ენციკლოპედიის“ შედგენას, რომელიც ასახავდა მისი ეპოქის სულს.

მიუხედავად იმისა რომ „ენციკლოპედია“ შეიცავდა მრავალ პრაქტიკულ ინფორმაციას, ის ყურადღებას ამახვილებდა ადამიანურ სიბრძნეზე. წიგნთა კრებული „ადამიანთა დიდებული ეპოქები“ (Great Ages of Man) აღნიშნავს, რომ მან „გაბედა ექადაგა [ფილოსოფოსთა] რადიკალური კრედო, რომ ადამიანს იმ შემთხვევაში შეუძლია გაიუმჯობესოს თავისი ბედი, თუ ხელმძღვანელ პრინციპად რწმენას კი არ დაეყრდნობა, არამედ საკუთარი აზროვნების უნარს“. აშკარაა, რომ ღმერთის შესახებ არაფერია ნათქვამი. წიგნი „თანამედროვე მემკვიდრეობა“ (The Modern Heritage) აღნიშნავს: „მათ მიერ არჩეული მსჯელობის საგნით გამომცემლებმა ნათელი მოჰფინეს იმას, რომ რელიგია არ არის ის ერთადერთი, რაც აინტერესებთ ადამიანებს“. არ არის გასაოცარი, რომ ეკლესია ცდილობდა ამ „ენციკლოპედიის“ აკრძალვას. იუსტიციის მინისტრმა ამხილა ის, როგორც პოლიტიკის, მორალისა და რელიგიის დამღუპველი.

უამრავი მოწინააღმდეგის მიუხედავად, დიდროს „ენციკლოპედია“ მოითხოვა დაახლოებით 4 000 პიროვნებამ — განსაცვიფრებელი რაოდენობაა, თუ მხედველობაში მივიღებთ მის ძალიან მაღალ ფასს. აქ, უბრალოდ, დროის ფაქტორი თამაშობდა როლს, სანამ ათეიზმისკენ ფარული ტენდენცია გადაიზრდებოდა ღვთის სავსებით აშკარა უარყოფაში.