აღდგომა თუ გახსენების საღამო — რომელი უნდა აღნიშნო?
როდესაც აპრილის ერთ კვირას განთიადის სხივები ჰორიზონტზე გამოანათებს, მილიონობით ადამიანი იზეიმებს წელიწადის უწმინდეს რელიგიურ დღეს — აღდგომას. ერთ დროს „აღდგომა“ ეწოდებოდა 120 დღიან დღესასწაულსა და მარხვას, რომელიც იწყება სეპტუაგეზიმად წოდებული დღესასწაულით და მთავრდება „სულთმოფენობით“ (სამებობა). დღეს კი იესოს აღდგომის აღსანიშნავად ამ ერთდღიან დღესასწაულს უწოდებენ — აღდგომის კვირა დღეს.
იმავე თვის განმავლობაში, მხოლოდ ცოტა ხნით ადრე, მათგან განსხვავებით მილიონობით ადამიანი იდღესასწაულებს იესოს სიკვდილის გახსენების საღამოს, რომელსაც აგრეთვე უფლის სერობა ეწოდება. აღსანიშნავია, რომ ეს დღესასწაული იესომ თავად დაადგინა დედამიწაზე ყოფნის უკანასკნელ ღამეს. მან თავის მოციქულებს უთხრა: „ეს გააკეთეთ ჩემს მოსაგონებლად“ (ლუკა 22:19).
პირადად შენ რომელი დღესასწაული უნდა აღნიშნო?
აღდგომის დასაბამი
მრავალ ქვეყანაში „ამ დღესასწაულს განთიადისა და გაზაფხულის ქალღმერთის, ოსთრის პატივსაცემად ეწოდა ეს სახელი“ — ნათქვამია წიგნში „შუა საუკუნეების დღესასწაულები და ზეიმები“ (Medieval Holidays and Festivals). ვინ არის ეს ქალღმერთი? „ოსთრიმ, ლეგენდის მიხედვით, გააღო ვალჰალას დარბაზი, რომ გაეთავისუფლებინა ბალდერი, რომელსაც თეთრ ღმერთს უწოდებდნენ მისი სიწმინდის გამო, მას ასევე მზე-ღმერთსაც უწოდებდნენ, რადგან მისი შუბლი კაცობრიობას აწვდიდა სინათლეს“ — განმარტავს „დღესასწაულთა ამერიკული წიგნი“ (The American Book of Days). „ქართულ საბჭოთა ენციკლოპედიაში“ ნათქვამია: „ა[ღდგომას] გენეტ[იკური] კავშირი აქვს ძვ[ელი] აღმოსავლეთის იმ ღმერთების კულტთანაც, რ[ომლ]ებიც თითქოს კვდებოდნენ და გაზაფხულზე კვლავ ცოცხლდებოდნენ (ოსირისი — ეგვიპტეში, ადონისი — ფინიკიაში, თამუზი — ბაბილონში, კიბელე — ფრიგიაში და სხვ.)“.
ეს, წარმართული ადათ-წესებიდან არჩეული, დღესასწაულები ნათლად აჩვენებს, თუ საიდან მიეცა დასაბამი აღდგომას ამა თუ იმ ქვეყნებში, მაგალითად სააღდგომო კვერცხები, სააღდგომო კურდღელი და ცხელი ჯვრიანი ფუნთუშები წარმართულ ადათ-წესებში იღებს საწყისს. წიგნი „აღდგომა და მისი წეს-ჩვეულებები“ (Easter and Its Customs) იმ ადათ-წესების შესახებ, რომლებიც დაკავშირებულია ცხელი ჯვრიანი ფუნთუშის „კარგად დაბრაწულ, პრიალა ზედაპირზე გამოსახულ. . . ჯვართან“, ამბობს: „დიდი ხნით ადრე, სანამ პირველი წითელი პარასკევიდან გამომდინარე მიანიჭებდნენ მარადიულ მნიშვნელობას, ჯვარი წარმოადგენდა წარმართული რელიგიის სიმბოლოს, ხოლო პურსა და ფუნთუშებზე ჯერ კიდევ ქრისტიანობამდე გამოსახავდნენ ხოლმე ჯვარს“.
მაგრამ საღვთო წერილში მათ შესახებ არაფერია ნახსენები, არც არაფერი ცხადყოფს იმას, რომ იესოს მოწაფეები რაიმე მნიშვნელობას ანიჭებდნენ მათ. სინამდვილეში, პეტრე მოციქული გვეუბნება: „ინატრეთ სულიერი სუფთა რძე, რათა იმით გაიზარდოთ ხსნისათვის“ (1 პეტრე 2:2). მაშ, რატომ აირჩია ეკლესიამ საყოველთაოდ ცნობილი წარმართული სიმბოლოები თავისი რწმენისა და რიტუალებისთვის?
წიგნი „პოპულარული ადათ-წესების უცნაურობანი“ (Curiosities of Popular Customs) გვპასუხობს: „ეს იყო ადრეული ეკლესიების მუდმივი პოლიტიკა, რომ ქრისტიანული მნიშვნელობა მიეცათ ისეთი ცნობილი წარმართული რიტუალებისთვის, რომელთა ძირფესვიანად აღმოფხვრაც შეუძლებელი იყო. აღდგომასთან დაკავშირებით ასეთი ცვლილება განსაკუთრებით იოლი იყო. მზის ამოსვლით გამოწვეული სიხარული და ზამთრის მკვდარი მდგომარეობიდან ბუნების გამოღვიძება გადაიქცა საფლავიდან ქრისტეს აღდგომის დროს სამართლიანობის მზის ამოსვლის სიხარულად. ზოგიერთი წარმართული დღესასწაული, რომლებსაც 1 მაისს დღესასწაულობდნენ, შეუთავსეს აღდგომის დღესასწაულს“. იმის ნაცვლად, რომ თავი აერიდებინათ ცნობილი წარმართული რიტუალებისა და მაგიური წეს-ჩვეულებებისთვის, რელიგიის წინამძღოლებმა დაინდეს ისინი და მიანიჭეს „ქრისტიანული მნიშვნელობა“.
კი მაგრამ რა არის ამაში ცუდი? — შესაძლოა დაგებადოს კითხვა. ზოგიერთი ფიქრობს, რომ ამაში არაფერია ცუდი. «როდესაც რელიგია, როგორიცაა ქრისტიანობა, ფეხს იკიდებს რომელიღაც ხალხში, ის ითვისებს და ‘ნათლავს’ ზოგიერთ ხალხურ ადათ-წესს, რომელთა საწყისები უფრო ძველ რელიგიებშია, — ამბობს ალენ უ. უოტი, ეპარქიის მღვდელი, თავის წიგნში „აღდგომა — მისი ისტორია და მნიშვნელობა“ (Easter—Its Story and Meaning), — ირჩევს და აცნობს მრევლს წირვის დროს იმ დღესასწაულებს, რომლებსაც, როგორც ჩანს, იმავე მარადიული პრინციპების მნიშვნელობა ენიჭება, რასაც ეკლესია ასწავლის». ის ფაქტი, რომ მათი ეკლესია იწონებს და წმინდად მიიჩნევს ამ დღესასწაულებს, მრავალი პიროვნებისთვის, საკმარისი მიზეზია, რომ აღნიშნონ ისინი. მაგრამ განსახილველია მნიშვნელოვანი საკითხები. რას ფიქრობს ღმერთი ამ ადათ-წესების შესახებ? მოგვცა თუ არა მან რამე სახელმძღვანელო, რომ მივყვეთ მის მითითებებს?
ღვთის თვალსაზრისთან გაცნობა
„აღდგომა, ჩვენი უფლის მკვდრეთით აღდგომის ზეიმი, უდიდესი დღესასწაულია ქრისტიანულ ეკლესიაში“ — ნათქვამია ქრისტინა ჰოლის წიგნში „აღდგომა და მისი წეს-ჩვეულებები“. სხვა მწერლებიც ეთანხმებიან ამ აზრს. „ვერც ერთი წმინდა დღე ან დღესასწაული ქრისტიანულ კალენდარში ვერ შეედრება აღდგომის კვირა დღის დიდ მნიშვნელობას“ — აღნიშნავს რობერტ. ი. მეიერსი წიგნში „დღესასწაულები“ (Celebrations). ამის გამო, რასაკვირველია, წამოიჭრება კითხვები. თუ აღდგომის აღნიშვნა ასე მნიშვნელოვანია, რატომ არ არის ბიბლიაში მოცემული განსაკუთრებული მითითება მის აღნიშვნასთან დაკავშირებით? იესოს მოწაფეების მიერ არის თუ არა გაკეთებული რამე ჩანაწერი აღდგომის კვირა დღის აღნიშვნასთან დაკავშირებით?
ბიბლიას არ გამორჩენია იმის მითითება, თუ რა უნდა ვიდღესასწაულოთ და რა — არა. ღმერთი ძალიან ამახვილებდა ყურადღებას ამ საკითხებზე ძველი დროის ისრაელებთან და როგორც ზემოთ იყო აღნიშნული, ქრისტიანებს ზუსტი მითითება მიეცათ, რომ უნდა აღენიშნათ ქრისტეს სიკვდილის გახსენების საღამო (1 კორინთელთა 11:23–26; კოლასელთა 2:16, 17). „ენციკლოპედია ბრიტანიკის“ ადრინდელ გამოცემაში ნათქვამია: «არავითარი მითითებები არ არის მოცემული „ახალ აღთქმაში“ აღდგომის დღესასწაულის აღნიშვნასთან დაკავშირებით, არც მოციქული მამების ნაწერებშია რამე ნათქვამი. სადღესასწაულო დღეების სიწმინდე აზრადაც არ მოსვლიათ პირველ ქრისტიანებს. . . არც უფალი და არც მისი მოციქულები არ ზეიმობდნენ არც მას და არც სხვა დღესასწაულებს».
ზოგიერთს მიაჩნია, რომ ასეთი დღესასწაულებით გამოწვეული სიხარული და ბედნიერება მტკიცე გასამართლებელი საბუთია მათ აღსანიშნავად. მაგრამ ჩვენ კარგი გაკვეთილი გვაქვს ისრაელთა შემთხვევიდან, როდესაც მათ ეგვიპტელთა რელიგიებიდან გადმოიღეს ზოგიერთი დღესასწაული, შეუცვალეს სახელწოდება და უწოდეს ‘საუფლო დღესასწაული’. ისინიც ‘დასხდნენ საჭმელად და სასმელად’ და ‘ადგნენ ცეკვა-თამაშისთვის’. მაგრამ მათმა მოქმედებამ ძალიან განარისხა იეჰოვა ღმერთი და სასტიკად დასაჯა ისინი (გამოსვლა 32:1–10, 25–28, 35).
ღვთის სიტყვა საკმაოდ ნათელია. მასში არაფრითაა ერთმანეთთან დაკავშირებული ჭეშმარიტი რწმენის „სინათლე“ და სატანის ქვეყნიერების „სიბნელე“; არც ქრისტე და კერპთაყვანისმცემლობაა „თანხმობაში“. ბიბლია გვეუბნება: „ამიტომ გამოდით მათგან და გამოეყავით! ამბობს უფალი. უწმიდურს ნუ მიეკარებით და მე მიგიღებთ თქვენ. ვიქნები თქვენთვის მამა და თქვენ იქნებით ჩემთვის ძენი და ასულნი, ამბობს უფალი ყოვლისმპყრობელი“ (2 კორინთელთა 6:14–18).
რადგან ქრისტიანებისთვის მხოლოდ გახსენების საღამოს — და არა აღდგომის — აღნიშვნა არის მითითებული ბიბლიაში, მაშასადამე ამ დღესასწაულის აღნიშვნა აუცილებელია. მაგრამ როგორ შეიძლება ამ დღესასწაულის ღირსეულად აღნიშვნა?
[სურათი მე-5 გვერდზე]
ისრაელების ‘საუფლო დღესასწაულმა’ ძალიან განარისხა ღმერთი.